SPOR EKONOMİSİ - Deneme Sınavı - 4

Türkiye, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun'u Gümrük Birliği yürürlüğe girmeden önce 1994 yılında yasalaştırmıştır

Rekabet Kurumu; Belirli bir büyüklüğün üzerindeki birleşme, devralma ve ortak girişimleri inceleyerek piyasalarda tekelleşmenin önüne geçmekte,

Tekelci Fiyatlandırma: Dikkat çekici bir örnek olay, 20 Eylül 2009 tarihinde İstanbul’da, Kasımpaşa’nın kendi sahasında oynanan Kasımpaşa- Galatasaray Süper Lig karşılaşmasında yaşanmıştır. Kasımpaşa spor kulübü, maç bileti fiyatlarını 120TL olarak belirlemiştir. Bunun üzerine Galatasaray spor kulübü başkanı Adnan Polat, Kasımpaşa’nın kombine bilet fiyatları dahi T90 iken nasıl olur da bir tek maçın bilet fiyatıT120 olur diyerek, bu durumu protesto etmek amacıyla, maçı protokol tribünü yerine kale arkasında Galatasaray taraftarlarıyla birlikte izlemiştir.

Türkiye’de sporla ilgili (içerik itibariyle spor endüstrisini de kapsayan) kamu gözetimi niteliğindeki önemli Cumhurbaşkanlığı düzenlemesi; Sporda şiddet, şike ve teşviğin önlenmesini amaçlayan ve özellikle Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü bünyesinde faaliyet gösteren federasyonları, bağımsız spor federasyonlarını ve Türkiye Futbol Federasyonunu bağlayıcı nitelikte çıkarılan ve Resmi Gazete’de 14.04.2011 tarihinde yayınlanan 6222 Sayılı Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanun'dur.

Dışsallıklar, bir faaliyetin (aktivitenin) dolaylı fayda ve maliyetleri ya da ürün veya hizmetin fiyatında yer almayan sosyal maliyet ve faydalardır. Düzenleme bağlamında, dışsallıklar, düzenleyici otoritenin uygulamaları sonucu ortaya çıkan dolaylı fayda ve maliyetlerdir (bu uygulamalar düzenlemek biçiminde olabileceği gibi, düzenlememek biçiminde de olabilmektedir). Örneğin, fazla miktarda beyzbol sopası üreten bir şirket, birçok ağacın yok olmasına yol açmak suretiyle çevreye verdiği zarar ve başka ürünler için gerekli olan kereste arzını azaltması nedenleriyle Cumhurbaşkanlığı düzenlemeleriyle karşı karşıya kalabilir. Cumhurbaşkanlığı, şirketin ürettiği sopa miktarını kısıtlama yoluna gidebilir ya da üretilen her bir sopa başına şirkete vergi koyabilir, böylece daha az sopa üretilecektir ve çevrenin olumsuz etkilenmesi engellenmiş olacaktır. Bunun yanında, pozitif dışsallıklar da söz konusu olabilmektedir. Örneğin, çeşitli imkânsızlıklar içindeki gençlere yönelik bir spor programının birçok sosyal fayda sağlayacağı beklenir. Kâr amaçlı organizasyonların mali beklentilerine uygun olmayan bu tip programlara yer vermesi çok sınırlı düzeyde olduğundan, Cumhurbaşkanlığı bu programları kendi uygulayabilir ya da bu tip programları destekleme gayretinde olan diğer organizasyonlara destek sağlar.

Dışsallıklar, bir faaliyetin (aktivitenin) dolaylı fayda ve maliyetleri ya da ürün veya hizmetin fiyatında yer almayan sosyal maliyet ve faydalardır.

Düzenleme yoluyla cumhurbaşkanlığı (devlet, kamu otoritesi) genellikle aşağıdaki üç temel amacın biri ya da tamamına ulaşmak eğilimindedir,

Belirli bir mal veya hizmet piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası anlaşmalar, uyumlu eylemler ve teşebbüs birliklerinin bu tür karar ve eylemleri hukuka aykırı ve yasaktır. Bu haller, özellikle şunlardır:

Belirli bir mal veya hizmet piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası anlaşmalar, uyumlu eylemler ve teşebbüs birliklerinin bu tür karar ve eylemleri hukuka aykırı ve yasaktır. Bu haller, özellikle şunlardır:

Belirli bir mal veya hizmet piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası anlaşmalar, uyumlu eylemler ve teşebbüs birliklerinin bu tür karar ve eylemleri hukuka aykırı ve yasaktır. Bu haller, özellikle şunlardır:

Belirli bir mal veya hizmet piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası anlaşmalar, uyumlu eylemler ve teşebbüs birliklerinin bu tür karar ve eylemleri hukuka aykırı ve yasaktır. Bu haller, özellikle şunlardır:

Belirli bir mal veya hizmet piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası anlaşmalar, uyumlu eylemler ve teşebbüs birliklerinin bu tür karar ve eylemleri hukuka aykırı ve yasaktır. Bu haller, özellikle şunlardır:

Belirli bir mal veya hizmet piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası anlaşmalar, uyumlu eylemler ve teşebbüs birliklerinin bu tür karar ve eylemleri hukuka aykırı ve yasaktır. Bu haller, özellikle şunlardır:

Belirli bir mal veya hizmet piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası anlaşmalar, uyumlu eylemler ve teşebbüs birliklerinin bu tür karar ve eylemleri hukuka aykırı ve yasaktır. Bu haller, özellikle şunlardır:

Dışsallıklar, bir faaliyetin (aktivitenin) dolaylı fayda ve maliyetleri ya da ürün veya hizmetin fiyatında yer almayan sosyal maliyet ve faydalardır.

Cumhurbaşkanlığı düzenlemelerinin bir nedeni de rekabetçi piyasalardaki tüketicilerin güçlerini ve hâkimiyetlerini korumaktır. Cumhurbaşkanlığı tarafından bu amaçla uygulanan kısıtlamalar “siyasal düzenleme” olarak isimlendirilir. Rekabetçi piyasalarda, tüketicilerin tercihleri, firmaların fiyat ve miktar kararlarını etkilemede çok önemli bir rol oynar. Firmalar hem tüketicilerin istedikleri ürünleri üretmeye hem de bu ürünleri onların arzuladıkları miktarda üretmeye gayret gösterirler. Cumhurbaşkanlığı düzenleme ve gözetimi olmazsa, bir ürün piyasasındaki bir firma ölçek olarak büyümesini muhafaza ederek nihayetinde piyasada tekelci bir güce ulaşabilir. Bu durumda, firma bir fiyat yapıcıdır ve fiyatlama ve çıktı miktarı ile ilgili takdir yetkisi büyük bir oranda kendisine ait olmaktadır. Bu koşullar altında, tüketiciler güçlerini ve hâkimiyetlerini büyük bir oranda kaybederler.

Tröstlerin ilk ortaya çıktığı yer olan ABD, tröstlere karşı yasaların da çıkartıldığı ilk ülkedir. ABD’de çıkarılan antitröst yasaları; ilki 1890 tarihli Sherman Antitröst Yasası (Sherman Antitrust Act) olmak üzere, Clayton Yasası (1914), Federal Ticaret Komisyonu Yasası (1914), RobinsonPatman Yasası (1936), Wheeler-Lea Yasası (1938), Celler-Kefauver Antimerger Yasası (1950) ve HartScott-Rodino Antitröst Düzeltme Yasası (1976)’dır.

4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un temel amaçları şunlardır;
• En ağır rekabet ihlali olarak kabul edilen kartellerin ve diğer rekabet kısıtlamalarının önüne geçilmesi,
• Hâkim durumda olan teşebbüslerin bu hâkimiyetlerini kötüye kullanmalarının engellenmesi,
• Piyasalarda rekabetin sınırlanması sonucunu doğuran yoğunlaşma işlemlerinin kontrol edilmesi.

Bir serbest piyasa ekonomisinde Cumhurbaşkanlığı tarafından laissez-faire yaklaşımının benimsenmesi nihai olarak özel tekellerin oluşmasına yol açacaktır.

Kamu gözetimi, Cumhurbaşkanlığının bir endüstriyi düzenlemede benimsediği üçüncü yaklaşımdır.
Cumhurbaşkanlığının bir endüstriyi yakın izlemeye almasını çağrıştıran bir yaklaşımdır. Bu yaklaşımın
altındaki temel varsayım, kamu yararı teorileridir. Düzenlemeye ilişkin kamu yararı teorileri
(Cumhurbaşkanlığı) düzenleme(si)nin büyük ölçüde kamu yararıyla ilgili amaçlara karşılık olarak
oluşturulduğunu varsayar.