SPOR BİLİMLERİNE GİRİŞ

Tüm seçeneklerde yer alan cevaplar, sorulan soruya yanıt olarak verilebilir. Ancak soruda evrensel adından bahsedilmektedir. Fairplay, aslında İngilizce bir deyimdir. Ama sporla ilgili olan herkesin artık yabancısı olmadığı bu kavram, İspanya’dan Almanya’ya, Hindistan’dan Kore’ye, Afrika ülkelerinde küçük Avustralya şehirlerine kadar hemen her yerde sporcular tarafından “centilmenlik” olarak bilinmektedir. Bu kavram “Sporda erdemliliği” içeren her kelime ile açıklanabilir. Ama en sağlam karşılıkları herhalde “hakça, dürüstçe bir oyun”dur. Ya da “kurallara bağlılık, rakibe saygı”dır.

Etik ve ahlak kavramları çoğu zaman birbirinin yerine kullanılsa da, bu doğru olarak bilinen bir yanlıştır. Ahlâk insanlar arası ilişkilerde uyulması gereken manevi ilke ve kuralları ifade eder. Ahlâk göreli olup toplumdan topluma, hatta aynı toplumda farklı gruplara göre değişir. Etik kavramı ise, evrensel değerlere atfen kullanılır. Dünyanın hemen her yerinde gerekli olan dürüstlük, yardımseverlik, doğruluk, adaletli olmak, sadakat, yalan söylememek, cana kıymamak gibi değerleri ifade eder. Her bireyin farklı ahlak anlayışı olabilir. İşte etik bu farklı ahlak anlayışları arasından en iyi, en doğru ve en evrensel olanın hangisi olduğunu tartışan bir felsefe alanıdır.

Kişilerin etik olarak nasıl düşünmeleri ve bu düşüncelerini nasıl davranışa dönüştürmeleri konusunda Laczniak ve Murphy 1985 yılında bazı temel prensipler ve kurallar ortaya koymuştur. Bunlardan en önemlisi ilk sırada olan “altın kural”dır. “Kendinize nasıl davranılmasını istiyorsanız karşınızdakine de o şekilde davranın”. Spor etiğinin de temelinde bu kural vardır. Sportif yarışmanın olduğu her alanda içinde bulunan katılımcılar rakiplerine karşı olan davranışlarında; kendilerine nasıl davranılmasını istiyorlarsa o şekilde davranmalıdırlar.

Etik kodlar aslında kişilerin bildikleri ancak yazılı hale getirilmemiş olan etik davranış biçimleridir. Sporun doğası gereği yaşanan çeşitli duyguların baskısı altında kişiler çoğu zaman etik kararlar veremeyebilirler. Etik kodların yazılı hale getirilmesinin önemi burada yatmaktadır. Bir kulübün ya da spor örgütünün etik kodlarını yazılı hale getirmesi durumunda bu örgütün ya da kulübün tüm çalışanları, sporcuları, antrenörleri vb. kişiler bu davranış biçimlerinin önemsendiğini fark edecek ve buna göre davranmaya çalışacaktır. Etik kodların en önemli görevi sporun hangi alanında olursa olsun kişilerin etik farkındalıklarını arttırarak, doğru davranışlar sergilemelerini sağlamak ve doğru kararlar vermelerine yardımcı olmaktır.

1. Problem hakkında konuşurken, “iyi ve kötü”, “siyah ve beyaz”, “alt sınır”, “çelişki”, ya da “değer” gibi kelimeleri insanlar kullanıyor mu?
2. Hareketlerim ya da kararlarım sonucunda insanlar zarar görecek mi?
3. Verdiğim karar adil mi?
4. Mesleki değerlerim ile kişisel değerlerim arasında bir çelişki hissediyor muyum?
5. Kararım ile ilgili tartışmaya yol açacak bir sonuç söz konusu mu?
6. Durum ile ilgili “tam olarak doğru olmayan” bir nokta var mı?
Eğer bir kişi bu sorulardan bir tanesine bile “evet” cevabını veriyor ise etik bir ikilem ile karşı karşıya olduğu söylenebilir.