Spor Psikolojisi

1880’li yıllarda Wundt, Cattel ve Galton gibi ünlü psikologlarca çalışılan “hareket algısı” günümüzde spor psikologlarının yakından ilgilendikleri bir konudur.

Birinci Dünya Savaşı’nı izleyen yıllarda spor psikolojisi ile ilgili ilk araştırmalar yayınlanmaya başlanmış ve özellikle A.B.D., Sovyetler Birliği ve Almanya’ da sportif davranışların psikolojisine yönelik çalışmalarıyla dikkat çeken bazı davranış bilimciler ortaya çıkmıştır.

Spor psikolojisinin büyükbabası olarak kabul edilen Griffith uzun yıllar boyunca spor psikolojisi üzerinde araştırma yapan ilk psikolog olarak tarihe geçmiştir.

Kuzey Amerika Spor Psikolojisi ve Fiziksel Aktivite Derneği (NASPSPA)olarak kısaltılmıştır.

Spor psikolojisi “fiziksel aktiviteye katılanların ve sporcuların, bireysel olarak gelişim ve performanslarını artırmak için spor ve egzersiz alanında uygulanabilen psikolojik kuramların belirlenmesi ve uygulama çalışmalarının bilimsel bir alanı’’ olarak tanımlanmaktadır.

Spor psikolojisi uygulamalarını iki ana grupta toplamak mümkündür:

1.Performans yükseltici spor psikolojisi,

2.Performansı engelleyen psikolojik faktörlerin giderilmesi

Spor psikolojisi alanında bireysel sporlarda ve takım sporlarında yarışma performansı ve antrenmanları verimli hale getirmek için psikolojik becerileri geliştirmede danışmanlık yapar.

Hareketi hayal etme sürecinin gerçekleşme şekline göre zihinsel antrenman, üçe ayrılır. Bunlar; kendi kendine konuşma antrenmanı, gizli algı antrenmanı ve kendini hayal etme antrenmanıdır.

Kendi Kendine Konuşma Antrenmanı: Sporcu belirli bir hareketin nasıl yapılması konusunda kendi kendine emirler verir. Kendi kendine konuşarak hareketin seyrini gözden geçirir ve buradan da, “daha süratli koşmalıyım, daha uzağa atlamalıyım” gibi sonuçlar çıkarır.

Gizli Algı Antrenmanı: Sporcu belli bir hareketi yapanbir başka kişiyi kendisinin seyrettiğini hayal eder. Seyredilen kişi genellikle, model alınan kişidir. Model alarak öğrenme sürecine etkili olan zihinsel faktörler, özellikle de dikkat ve hafıza süreçleri, bu antrenman şeklinin başarısında büyük önem taşır.

Kendini Hayal Etme Antrenmanı: Sporcu belli bir hareketi kendisinin nasıl yaptığını bu hareketi daha önce yaparken edinmiş olduğu bilgi ve tecrübeleri de dikkate almalıdır.

Zihinsel antrenmanın etkisini belirleyen en önemli faktör, antrenör ve sporcunun bu konuya olan inançları ve yaklaşımlarıdır.

Carpenter etkisi; Hayal etme süresinde kaslarda oluşan mikro düzeyde meydana gelen kasılmalardır.

Zihinsel Antrenmanın Yararları

•Zihinsel antrenman, sporda yeni hareket tekniklerinin benimsenmesi için gerekli olan öğrenme sürecini kısaltır.•Zihinsel antrenman yoluyla hareket becerileri sağlamlaştırılır..•Zihinsel antrenman, ısınma hareketleri sırasında yardımcı olarak kullanılabilir. •Tesislerin yetersiz ve antrenman süresinin yetersiz olduğu durumlarda zihinsel antrenman yardımcı olarak kullanılır.•Zihinsel antrenmanda hiçbir sakatlanma riski olmadığı için rahatlıkla uygulanan bir antrenman yöntemidir. •Tekrar yapıldığı için önceki yapılan yanlışları düzeltmekte yardımcı olur.•Zihinsel antrenman sporcunun zor teknikli olan hareketleri daha iyi yapmasına yardımcı olur. •Zihinsel antrenman yarışmadan önce uygulanabilir ve daha az hatalı yapmasına olanak sağlar.

Kaygı (endişe) normalde korku duygusunu uyandırmayacak nitelikteki uyaranların bir takım tepkilere yol açma halidir.

Kaygı ve heyecan her bireyi aynı biçimde etkilemez. Her bireyin kendine özgü tolerans kapasitesi vardır. Kaygı sürecinde birey fiziksel, somatik ve düşensel bakımlardan uyarılabilmekte, bazen tümü harekete geçmektedir. Fiziksel ve somatik tepkiler genel olarak kalp atışının hızlanması, kas geriliminin artması, yorgunluk duygusu, aşırı alınganlık, el ve ayakların terlemesi şeklinde yaşanmaktadır. Düşünsel tepkilerde ise ayrıntılara dikkat edememe, unutkanlık, konsantrasyon sağlayamama, ani karar verebilmede güçlükler söz konusudur.

Stres karşısında rganizmanın dengesini bozma tehlikesi gösteren dışşarta otonom sinir sisteminden yöneltilen tepki “kaçma veya savaşma” tepkisidir.

Bir stresin üç bileşeni vardır. Bunlar bilişsel, davranışsal ve fizyolojik bileşenler olarak ele alınır

Fizyolojik Boyut: Organizma spor ortamında tehlike ile karşılaştığında, tehlikeyi algılamış ise, uygun tepkiler ortaya koyabilmek için etkinlik düzeyini hızla arttırmaya çalışır. Bu stresin alarm dönemi tepkilerine benzer tepkiler ile kendisini gösterir. Kaslardaki gerginlik, gevşeyememe, gerilim baş ağrıları, mide krampları, artan motor gerginlik ve yükselen otomatik canlılığın yarattığı gerilime dayalı uyku bozuklukları, gibi belirtiler ortaya çıkabilmektedir.

Birinci stres formülüne göre uyarılmışlık önceliklidir ve negatif düşünceler sonradan yaşanılmaktadır. İkinci stres formülünde ise, bunun tersi olarak negatif düşünceler öncelikle ve uyarılmışlık sonradan yaşanır.

Spor ortamında stresin temelini oluşturan etmenler:

Temel aereksinimler açısından öz güvende azalma

Çalışma koşulları ve çalışma ortamları

Antrenörün uyguladığı yönetim tarzı

Yazılı ve görsel basın

Engelleme

Seyirci ve maçın skoru

Müsabakaya ilişkin etmenlerdir.

Bütün stres yönetim teknikleri şu üç bileşen in değiştirilmesiyle ilgilidir:

•Çevresel koşullar•Negatif düşünceler•Uyarılmışlık düzeyi

Sporda saldırganlığın dört özelliğinin oraya çıkmaktadır. Bunlar:1.Saldırganlık bir davranıştır.2.Saldırganlık zarar ve yaralamayı içerir.3.Saldırganlık canlıya yöneliktir.4.Saldırganlık planlıdır ve amaç içerir.