SPOR BİLİMLERİNE GİRİŞ - Deneme Sınavı - 6

Proteinler, vücut organlarının en küçük birimi olan hücrelerin yapı taşlarını oluşturmaktadırlar. Proteinler, deri, kas, kemik ve organlar gibi farklı dokularda da bulunurlar. Bu nedenle proteinler; yıpranan hücrelerin onarılmasında, hücre yenilenmesinde, vücudun dış etkilere karşı korunmasında, bağışıklık sisteminin güçlenerek hastalıklara karşı direnç gelişmesinde, hücre içi ve dışı sıvıların osmotik dengesinin sağlanmasında gereklidir.  Proteinler vücuda enerji de sağlarlar. Bir gram protein 4 kkal verir. Karbonhidrat ve yağın az alınması durumunda protein enerji için kullanılır. Bu istenmeyen bir durumdur. Çünkü protein enerji olarak kullanıldığında vücuttaki asıl görevlerini yerine getiremez.

Omega 3 ve omega 6 yağları vücutta sentezlenemez ve vücuttaki fonksiyonları nedeniyle de mutlaka besinlerle yeterli miktarlarda alınmaları gerekmektedir. Omega 3; balık yağı, su ürünleri, keten tohumu, kanola yağında bulunurken; Omega 6 serisine ayçiçek yağı, mısırözü yağı, soya yağı, pamuk yağı örnek verilebilir.

Yeterli vitamin tüketimi optimal sağlık ve performans için gerekli iken, fazla tüketimi iddia edilenin tersine; performans ile kuvvet ve dayanıklılıkta artışa, sakatlanma ve hastalıkları önlemede, enerji sağlamada ve kas yapımında etkili olmamaktadır. Vücudun gereksiniminden fazla tüketilen C ve B grubu vitaminlerin fazlası idrarla atılmaktadır. Fakat suda çözünen vitaminlerin bile fazlası zararlı etkiler yaratmaktadır. Yağda çözünen vitaminlerin fazla tüketimi ise yağlı dokuda birikerek zararlı etkiler yaratabilmektedir. Vitaminler vücutta sentezlenmeyen, yaşam için gerekli, çok küçük miktarlarıyla hücre metabolizmasında önemli tepkimeleri katalizleyen organik bileşiklerdir. Vitaminler enerji sağlamamaktadır. Bazı vitaminler vücutta enerji elde edilmesinde yardımcıdır. Vücutta yapılamadıkları için diyetle alınmaları zorunludur. Vitaminler insan sağlığının korunması için elzemdir.

Çinko, büyüme, doku onarımı, enerji üretimi ve bağışıklık sisteminde görevleri olan enzimlerin yapısında yer alan bir mineraldir. Ayrıca, büyüme ve cinsiyet organlarının gelişmesinde önemlidir. Çinko, troid hormon düzeyini; bazal metabolik hızı; protein kullanımını etkileyerek sağlığı ve performansı etkilemektedir. Vücudumuzda en fazla karaciğer, pankreas, böbrekler, kemik, kaslarda ve diğer dokularda bulunmaktadır.

Egzersizden en az 4 saat önce, yakaşık 5-7ml/kg (400-600 ml) su ya da spor içeceği tüketilmelidir. Yeterli zaman, hem uygun hidrasyonun oluşmasını, hem de alınan fazla sıvının böbreklerden atımı için gerekli olan zamanı da sağlamaktadır. Otuz dakikadan daha uzun süren egzersizlerde her içişte su kaybına eşit miktarda sıvı alınmalıdır. Optimal hidrasyon egzersiz başlangıcında ve sonrasında 15-20 dakika aralarla, 150-350 ml tüketilerek sağlanmaktadır. Su içmek için sadece susama duygusunun gelişimi beklenmeden, terleme ile kaybolan suyun yerine koyulması sağlanmalıdır. Egzersiz esnasında tüketilen sıvılar, dolaşan havadan daha soğuk (15–22 santigrat derece) olmalıdır. Egzersiz sonrası en hoşa giden su sıcaklığı 5 santigrat derecedir. Fakat suyun sıcaklığının 15–21 santigrat derece arası olması sıvı alımını artırmaktadır. Egzersiz sonrası tüketilecek sıvının sodyum içermesi sade su tüketimi sonucu görülen diürezi (böbrekler tarafından fazla idrar salgılanması) azaltmaktadır.

Sporcuların da enerji ve besin ögeleri ile yeterli sıvı gereksinmeleri; yaş, cinsiyet ve yaptıkları spor dallarına, sporun yapıldığı dönemlere göre değişiklik göstermektedir. Doğru cevap "A" dır.

Karbonhidratların, yağlara göre %4–5 oranında daha elverişli enerji kaynağı olduğu bilinmektedir. Doğru cevap "B" dir.

Enerji dengesi, enerji tüketiminin (besinler, içecekler ve ek ürünlerden gelen enerji toplamı) enerji harcamasına (bazal metabolik hız-BMH, besinlerin termik etkisi ve istemli yapılan fiziksel aktivite gibi enerji harcamasının toplamı) eşit olduğu durum olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap "C" dir.

Enerji harcamasını; kalıtım, yaş, cinsiyet, vücut ölçüsü, yağsız kitle ve egzersizin yoğunluğu, sıklığı ile süresi etkilemektedir. Doğru cevap "D" dir.

Bitkiler çeşidine göre farklı karbonhidrat içermektedirler. Tahılların %60-90’ı karbonhidratlardan oluşmuştur. Meyvelerde %10–20, patateste %18–20, diğer sebzelerde ise %10 oranında bulunmaktadır. Doğru cevap "E"dir.

Bitkiler çeşidine göre farklı karbonhidrat içermektedirler. Tahılların %60-90’ı karbonhidratlardan oluşmuştur. Meyvelerde %10–20, patateste %18–20, diğer sebzelerde ise %10 oranında bulunmaktadır. Doğru cevap " A" dır.

Basit yapıdaki karbonhidratlar; boş enerji kaynağıdırlar. Saflaştırılmış besinlerde fazlaca bulunurlar. Çay şekeri, şekerlemeler, reçel, gazlı ve gazsız içeceklerin içindeki şekerler bu gruba örnektir. Doğru cevap "B" dir.

Kompleks yapıdaki karbonhidratlar; bu gruptakiler, diyetin temel enerji kaynağıdırlar. Ancak bu tür karbonhidratları içeren besinlerin, basit şekerlere kıyasla besleyici değerleri daha yüksektir. Basit şekerlere kıyasla kan şekerinin daha düzenli yükselmesini sağlarlar. Saflaştırılmamış tahıllar (bulgur, mısır, irmik, şehriye, tam buğday unu veya bunlardan yapılan ürünler, tarhana), kurubaklagiller (kurufasulye, nohut, mercimek vb), kahverengi pirinç, nişasta ve nişastalı besinler bu gruba örnektir. Doğru cevap "C" dir.

Amerikan Diyet Rehberi veya Kanada Beslenme Önerileri enerjinin %55-58’i karbonhidratlardan, %12- 15’i protein ve %25-30’u yağlardan gelmesi şeklindedir. Doğru cevap "D" dir.

Amerikan Diyet Rehberi veya Kanada Beslenme Önerileri enerjinin %55-58’i karbonhidratlardan, %12- 15’i protein ve %25-30’u yağlardan gelmesi şeklindedir. Doğru cevap "E" dir.

Sporcuların performansını etkileyen temel faktörlerin başında genetik yapı, antrenman programı, sporcunun sağlık durumu ve beslenme gelmektedir.

Doğru cevap A' dır.

Kreatin fosfat da, ATP gibi 3–5 saniye süren aktivitelerde kullanılmak üzere kasta depo halinde bulunmaktadır. İskelet kasında bulunan kreatin fosfat miktarı, ATP’den yaklaşık 4 kat fazladır.

Doğru cevap B' dir.

Enerji dengesi, enerji tüketiminin (besinler, içecekler ve ek ürünlerden gelen enerji toplamı) enerji harcamasına (bazal metabolik hız-BMH, besinlerin termik etkisi ve istemli yapılan fiziksel aktivite gibi enerji harcamasının toplamı) eşit olduğu durum olarak tanımlanmaktadır.

Doğru cevap C' dir.

Kaslar için en iyi yakıt karbonhidratlardır. Kas ve karaciğerde glukozun depo formu olan glikojen bulunmaktadır.

Doğru cevap D' dir.

Proteinler, vücut organlarının en küçük birimi olan hücrelerin yapı taşlarını oluşturmaktadırlar. Proteinler, deri, kas, kemik ve organlar gibi farklı dokularda da bulunurlar. Bu nedenle proteinler; yıpranan hücrelerin onarılmasında, hücre yenilenmesinde, vücudun dış etkilere karşı korunmasında, bağışıklık sisteminin güçlenerek hastalıklara karşı direnç gelişmesinde, hücre içi ve dışı sıvıların osmotik dengesinin sağlanmasında gereklidir.

Doğru cevap E' dir.