SÖZLÜ VE SÖZSÜZ İLETİŞİM

İçgüdüsel olarak neredeyse evrensel anlamda yaptığımız hareketlerden biri de yaklaşma ve uzaklaşma hareketleridir. Kuşkusuz içinde yaşadığımız sosyal yaşam içinde çocuklar gibi kontrolsüz davranmamız söz konusu olamaz. Bize öğretilmiş olan nezaket kuralları çerçevesinde ve belirlenmiş olan sosyal ilişki ağlarına uygun olacak biçimde davranmaya çabalarız. Birisinden çok hoşlansak bile yaklaşma davranışımızı denetimli olarak gerçekleştiririz. Aksi halde karşımızdaki kişiyi rahatsız etmemiz kaçınılmazdır. Burada sözünü ettiğimiz bu yakınlaşma ve uzaklaşma hareketleri de içgüdüsel olduğu için evrensel olduğunu söyleyebileceğimiz hareketlerdir

Jestler, mimikler ve bakışlarda kişisel farklılıklar kadar kültürel farklılıklar da belirleyicidir. Örneğin, en basit ve en sık başvurulan jestlerden biri başla yapılan “evet-hayır” işaretidir. Küçük bir bebeğe sevmediği bir yiyecek uzatıldığında uzaklaşma davranışı gösterir ve başını sağa ve sola olmak üzere iki tarafa sallar.  Ahmet Şerif İzgören, “hayır” hareketini sağa ve sola baş sallayarak değil de başı geriye doğru atarak ve bu harekete kaşları da kaldırarak eşlik eden “hayır” anlamındaki jest ve mimiği üç milletin yaptığını vurgulamaktadır: Türkler, Yunanlılar ve Suriyeliler. Bu üç millet dışında, diğer ülkelerde insanlar “hayır” demek için başlarını sağa ve sola sallanmaktadır (2000:11).
Hindistan’da ise eli iki yana sallamak “hayır” ve/veya “git başımdan” anlamına gelmektedir. Buna karşın “evet” işareti dünyanın her yerinde aynıdır: Baş yukarıdan aşağı doğru sallanarak “evet” anlamı yaratılır.

Modern dünyada sosyal ortamlardan kendimizi yalıtmamız neredeyse imkansızdır. Ancak karşılaştığımız kişilerle samimiyetimizle uyumlu olacak biçimde fiziksel mesafemizi oluşturur ve buna eşlik edecek temas biçimlerinin neler olabileceğini kültürümüzden öğrendiklerimize göre uygularız. Genel olarak 50 cm özel alan, 1.20 m kişisel alan, 3.60 m sosyal alan ve bundan ötesi de ortak bölge olarak tanımlanır ve kabul görür (İzgören, 2000: 29). Tahmin edilebileceği gibi yine farklı kültürlerde farklı yaklaşımlar söz konusudur.

Sözsüz iletişimde fiziksel mesafe ve dokunma önemli yer tutar. Kişiler arasındaki ilişkilerin anlaşılmasında, tanımlanmasında mesafe ve dokunma önemli ipuçları verir. Üstelik
özellikle özel alana girmek ve dokunmak kişiler arasında ilişkinin tanımlanmasına yardımcı olan bir konu olduğu için oldukça da hassastır. Genellikle batı toplumlarında özel alan ihlali pek görülmez. Özel alan yalnızca değişik kültürler arasında farklılıklar göstermemekte, aynı toplumda yaşayan kişilerin geldikleri kesimlere bağlı olarak da farklılaşabilmektedir. Az nüfuslu yerlerde yetişenlerin, büyük kentlerde yetişenlere göre özel alana daha
fazla gereksinim duyduklarını ileri sürmektedir. Özellikle kadınlar diğer kadınlarla, erkekler diğer erkeklerle yakın ve temas konusunda fazla sakınmadan iletişim kurabilirler. Ancak profesyonel ilişkilerde ve karşı cinsle kurulan iletişimde daha az girişken olunduğu gözlemlenmektedir.

Giyim kuşam kodları bizim sosyal sınıfımız, dünya görüşümüz ve zaman zaman da
hangi ülkeden geldiğimize dair ipuçları verir. Batı toplumlarının büyük çoğunluğu benzer giyim kuşam kodlarına sahiptir. Ancak o toplumların içinde de alt kültür gruplarının
kendilerine göre giyim kuşam kodları bulunmaktadır. Bunun dışında Hindistan gibi kimi
ülkelerde hala geleneksel giysiler yaygın olarak kullanılmaktadır.

Dokunmak kültürden kültüre farklılık göstermektedir. Pek çok batı toplumunda erkeklerin birbirlerine sarılması, kucaklaşması hoş karşılanmaz. Latin, Akdeniz ve Arap ülkelerinde ise erkekler hemcinslerine batı toplumlarına göre daha rahat dokunabilmektedirler.

"A" Daha fazla gülümser. Sözsüz iletişimde kadınların performansına aittir.

Zamana karşı yarışın egemen olduğu günümüz toplumlarında atomlaşmış bireyin her zaman bir başkasını tanıma şansı olmamaktadır. Sözcüklere ayrılacak zamanın olmaması kadar yaygınlaşan ilişki kalıpları da buna izin vermemektedir. Oysa sözsüz iletişim, sözcük zenginliğine sahip konuşma dilini aratmayacak bir anlatım gücüne sahiptir. Gerekli olan bu anlatım olanağının ayırdına varmaktır.

Ahmet Şerif İzgören, “hayır” hareketini sağa ve sola baş sallayarak değil de başı geriye doğru atarak ve bu harekete kaşları da kaldırarak eşlik eden “hayır” anlamındaki jest ve mimiği üç milletin yaptığını vurgulamaktadır: Türkler, Yunanlılar ve Suriyeliler. Doğru seçenek B'dir.

Baş parmakların bir araya getirilmesiyle yapılan "her şey yolunda" anlamına gelen el işareti, Japonya’da para işaretidir. Doğru seçenek C'dir.

Çin’de göz kırpmak saygısızlık olarak değerlendirilir. Doğru seçenek D'dir.

Kişilerarası iletişimde genel olarak 50 cm özel alan, 1.20 m kişisel alan, 3.60 m sosyal alan ve bundan ötesi de ortak bölge olarak tanımlanır ve kabul görür. Doğru seçenek E'dir.

Ruslar’ın konuşmalarına fiziksel temas eşlik eder. Konuşurken de yakın durmayı tercih ederler. Doğru seçenek A'dır.

Pek çok batı toplumunda dakiklik önemli bir konudur. Amerika Birleşik Devletleri, Almanya’da bu konu çok önemliyken, İtalya, İspanya, Türkiye ya da Meksika gibi ülkelerde zaman çok daha esnek yaklaşılan bir olgudur. Doğru seçenek C'dir.

Erkekler kadınlara göre daha yönlendiricidir.

İki eli birleştirip hafifçe öne eğilerek selamlaşmanın yaygın olduğu ülke Hindistan'dır. Doğru seçenek C'dir.

Hindistan’ın Andaman Adaları’nda yaşayan Andamanlar arasındaki selamlaşma oldukça ilginçtir. Bu kültürde selamlaşmak için herkes bir diğerinin kucağına oturur ve her iki kişi de diğerinin boynuna kollarını dolayarak sarılır ve kısa bir süre karşılıklı sızlanırlar. Doğru seçenek D'dir.

Sözsüz iletişim kültürlere göre farklılık göstermektedir, evrensellik esas değildir. Doğru seçenek E'dir.

Bireylerarası yüz yüze iletişimde doğal olarak yer alan ses tonlaması, mimikler, beden hareketleri, jestler sözlü iletişimin çevresini ve anlamını belirlemede her zaman etkili olagelmiştir. Öte yandan, başkaları hakkındaki izlenimlerin ve kararların oluşmasında görsel kodlar sezgisel değerlendirme aracı olarak önemli bir işlev üstlenirler. Açıklamada da görüldüğü gibi sorunun doğru cevabı “c” seçeneğinde yer alan görsel kodlardır. Oscar Wilde’ın “Dış görünüme göre karar vermeyenler, olsa olsa sığ insanlardır. Dünyanın gerçek gizemi, görünmeyende değil, görünür olandadır” şeklindeki saptaması iddialı olmakla birlikte doğruluk payına sahiptir.

Kısaca kelime kullanmadan bilgi aktarımı olarak tanımlanabilecek sözsüz iletişim genel iletişimin yaklaşık %93’ünü oluşturur. Bu oranın içinde genel iletişime oranla % 55’in yüz ifadeleri, vücut hareketleri, takılar, mesafe algısı olduğu kabul edilirken, %38’in ise ses tonu yoluyla gerçekleştirildiği ileri sürülmektedir. Dolayısıyla sözsüz iletişim, genel iletişim süreci içinde ağırlıklı bir etkiye sahiptir. Açıklamada da görüldüğü gibi sorunun doğru cevabı “e” seçeneğinde yer alan “Sözsüz iletişimdir.”.