SÖZLÜ VE SÖZSÜZ İLETİŞİM

Uyarma işlevi, iletişim sırasında sözsüz iletişim aracılığıyla karşıdakine ilişkin bilgi edinmemiz olanaklıdır. Bu uyarıcı bazen esneme, baş kaşıma, saçlarla ya da kalemle oynama olabilir ve sıkılmanın ipuçlarını verir. Bu noktada konunun değiştirilmesi yoluyla iletişim kopukluğu ya da kimi zaman çatışmalar ortadan kaldırılabilir. Üç kişinin dahil olduğu bir sohbet ortamında, iki kişinin üniversite yıllarına ilişkin ortak anılarından bahsettiği anda, üçüncü kişinin sürekli telefonla ya da saçlarıyla oynaması onun sohbetten sıkıldığının uyarıcısıdır. Kişiler bu durumun farkına varıp üçüncü kişinin de dahil olabileceği bir konu açmadıkları taktirde kopukluk yaşanması kaçınılmazdır. Açıklamada da görüldüğü gibi sorunun doğru cevabı “a” seçeneğinde yer alan “Uyarma işlevidir.”

Sözsüz iletişim, dikkat çekme ve etki sağlamaya yardımcı olur. Dersi dinlemeyen öğrencileri susturmak için hocanın kızgın bakması, sesini yükseltmesi ya da arkadaşına sinirlenmiş birinin kapıyı hızla çarpıp çıkması buna örnektir. Bu davranış biçimi sözsüz iletişimin, iletişim sürecindeki dikkat çekme işlevine örnek bir davranıştır. Açıklamada da görüldüğü gibi sorunun doğru cevabı “e” seçeneğidir.

Amerikan psikolog William Sheldon, beden yapısı ile bireylerin davranışları arasındaki ilişkiyi araştırmış ve insanları beden yapısına göre; ektomorfik, endomorfik ve mezomorfik olmak üzere üçe ayırmıştır. Sheldon’a göre, ektomorfik beden yapısına sahip kişiler; sıska, narin, zayıf kas yapısına sahip olan sakin, ölçülü, hassas ve sanatçı ruhlu kişilerdir. Endomorfik beden yapısına sahip kişiler ise; tombul ya da balık etli ve gelişmiş iç organlara sahip kişilerdir. Bu kişiler, rahatına düşkün, sempatik, güler yüzlü, uysal, gevşek ve ilgi meraklısıdır. Son olarak mezomorfik beden yapısına sahip kişiler; dik duruşlu, adaleli ve kalın derili kişilerdir. Bu kişilerin en belirgin karakteristik özellikleri; güçlü, dominant, hırslı, hareketli ve maceraperest oluşlarıdır. Açıklamada da görüldüğü gibi sorunun doğru cevabı “d” seçeneğinde yer alan “Maceraperesttir.” Diğer seçeneklerde yer alan özellikler endomorfik ve ektomorfik beden yapısına sahip kişilerin özellikleridir.

Sorunun doğru cevabı “a” seçeneğinde yer alan “Baş parmaktır.” Çünkü onaylama, tasdik etme ve başarı bildiren bu parmak hedef parmağıdır. Baş parmağın ince ve uzun olması girişimci ruhun işareti iken, kısa ve bodur olması irade zayıflığının göstergesidir. İşaret parmağının kısa olması sorumluluk sahibi olmanın ifadesi iken, iri kemikli ve uzun olması sosyal olmanın, uzun ve ince olması ise sosyallik yanında iyi bir hatip olma yeteneğinin göstergesidir. İşaret parmağının orta parmaktan uzun olması bencil, negatif ve otoriter kişiliğin ipuçlarını vermektedir. Orta parmak kudretin ve ruhsal gücün ifadesidir. Buna ek olarak orta parmağın uzun olması irade gücü ve yeteneğe sahip olmayı belirtir. Yüzük parmağı zarafet, heyecan ve coşkunluğun ifadesi olan bu parmağın uzun olması kişinin sanatçı ruhlu olduğunu göstermektedir. Serçe parmağın gelişkin olması ise liderlik ve hitabet yeteneğinin göstergesidir.

Sözlü iletişime eşlik eden ve sözsüz iletişimin belirleyici unsurlarından biri olan el-kol hareketleri kültüre, cinsiyete, iletişim ortamına ve mesajın içeriğine göre farklı anlamlar taşır. Bununla birlikte yaygın kullanımlar da vardır. Bu kullanımlardan ilki avucun açık oluşudur. Yaygın olarak dürüstlük, teslimiyet ve sadakat ile bağdaştırılan bu duruşa örnek mahkemelerde tanıklığın avuç havada yapılması, suçluların avuçları açık teslim olmaları, edilen yeminlerin el kalbin üzerindeyken söylenmesi ve siyasetçilerin halka hitap ederken çoğunlukla avuçlarının açık oluşu verilebilir. Açıklamada da görüldüğü gibi sorunun doğru cevabı “a” seçeneğinde yer alan “Teslimiyet, dürüstlüktür.”

Gözler insan davranışını anlamlandırmanın en etkili yollarından bir tanesidir. Farklı göz şekilleri, farklı kişiliklerin ipuçlarını vermektedir. Bunun yanında farklı göz hareketleri de yine kişilerin ruh ve bilişsel durumunu ifade etmektedir. Belli ışık karşısında veya kişilerin ruh durumlarına paralel olarak göz bebekleri büyür ya da küçülür. Göz bebeklerinin büyümesi ilgi, istek, heyecan göstergesiyken, küçülmesi kızgınlık, tahammülsüzlük ve hatta nefret işaretidir. Gülen gözler iyi niyet ya da mutluluğun; gözlerin kızarması ya da sulanması ise kişinin duygusal durumunun ipuçlarını vermektedir. Sorunun doğru cevabı ise “c” seçeneğinde yer alan “Mahrem bakıştır.” Çünkü çoğunlukla karşı cinste bireylerin birbirlerine ilgilerinin göstergesi olan bu bakış gözler ve  çenenin altından vücudun diğer bölgelerine doğrudur.

Sorunun doğru cevabı “e” seçeneğinde yer alan “Sesin perdesidir.” Çünkü ince ve kalın sesleri birbirinden ayıran özelliğe sesin perdesi adı verilmekte, ses telleri daraldıkça sesin perdesi yükselmektedir. Kişilerin duygu ve bilinç durumuna bağlı olarak, mutluluk, kızgınlık ve korku hisleri sesin yükselmesine neden olurken, moral bozukluğu, yorgunluk ve dinginlik ses perdesinin açılmasına neden olmaktadır.

İletişim sırasında susmanın çeşitlerini Yüksel, üç başlık altında sıralamaktadır. Bunlar;  Psikolinguistik susma, etkileşimsel susma ve  sosyo-kültürel susmadır. Sorunun doğru cevabı ise “b” seçeneğinde yer alan “Psikolinguistik susmadır.” Çünkü psikolinguistik susma konuşma sürecinde konuşmanın amaca uygun olarak istenilen yerlerde durdurulmasıdır. Kısa süreli ya da uzun süreli olabilen psikolinguistik susmada amaç kaynak ve hedefe düşünme fırsatı vermektir. Bu susma türünde kısa süreli susmalar dilin gramatik yapısından kaynaklanırken, uzun süreli susmalar ise zihinsel süreçlerle ilgilidir. Bu nedenle konunun içeriğine, yaşanmışlıklara ve zihinsel karmaşıklığa bağlı olarak susma süresi uzayabilir.

Kaynak-mesaj-araç-hedef olmak üzere dört temel öğeden oluşan iletişim, sözlü ve sözsüz iletişim olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Charlie Chaplin (Şarlo), “Konuşursam beni sadece İngilizce bilenler anlayacak, ama sessiz bir filmi herkes anlayabilir ve
dünya Amerika’dan ibaret değildir”

Sözsüz iletişim bireyler arasında konuşma dışındaki araçlarla gerçekleşen iletişimdir.

Kimlik Tanımlama İşlevi

Duygusal İşlev

Mezomorfik beden yapısı

Yüzük parmağı

Sesin perdesi

Ortamdaki en popüler kişinin yanında durmak

Sözlü ve sözsüz iletişim süreci insan beyni tarafından da farklı algılanır. Amerika’da yapılan araştırmalar sözlü iletişime ilişkin uyaranların beynin sol tarafıyla işlendiği, sözsüz iletişime ilişkin mesajların ise sağ tarafla işlendiğine ilişkin güçlü kanıtlar sağlamıştır.

Sözsüz iletişimin iletişim sürecindeki işlevlerini şu şekilde sıralamak olanaklıdır: a. Kimlik Tanımlama İşlevi b. Duygusal İşlev c. Güç ve Statü Göstergesi Olma İşlevi d. Düzenleme İşlevi e. Resmetme İşlevi f.Karşıtlık/ Yadsıma işlevi g. Dikkat Çekme İşlevi h. Uyarma İşlevi
i. Seremoni ve Ritüelleri Yerine Getirme İşlevi j. Kültürel İşlev

Düzenleme İşlevi: Karşılıklı konuşma sırasında onaylama ya da red etme, durdurma ya da devam etme anlamlarına gelen baş, el ve göz hareketleri konuşmanın düzenlenmesine yardım eder. Örneğin, Burcu, Özlem ve Özgür adlarında üç arkadaşın sohbeti sırasında Özlem’in Özgür’e söylememesi gereken bir şeyi anlatmaya başladığı anda Burcu’nun yaptığı bir kaş hareketi Özlem’e bu konuda konuşmaması
gerektiğini hatırlatacağından, Özlem konuşmanın seyrini değiştirebilir. Buna benzer olarak aralarında mesafe bulunan iki kişiden birinin karşısındakini duymadığının göstergesi olan bir işaret yapması, konuşan kişinin ses tonunu yükseltmesine bu sayede de iletişimin daha başarılı olmasına neden olur