SÖZLÜ VE SÖZSÜZ İLETİŞİM

Kültür kavramının bugüne dek pek çok tanımı yapılmıştır. Kültür bir toplumun üyesi olarak, insanoğlunun öğrendiği, kazandığı, bilgi, sanat, gelenek-görenek ve benzeri yetenek, beceri ve alışkanlıkları içine alan karmaşık bir bütündür. Değerler, gelenekler, inançlar, maddi objeler ve yaşanılan çevre tarafından biçimlendirilen “özel yaşam biçimi” olarak tanımlamıştır. Kültür, insanların, temelde kalıcı, ama aynı zamanda rutin iletişim ve sosyal etkileşim içinde değişebilirlik özelliğine de sahip etkinliklerini, dünya görüşlerini, şeyleri, inançları ve karmaşık çevresini ifade eder. Bir genelleme yapacak olunursa, kültür sahip olduğumuz her şeydir; yeme alışkanlıklarımız, giyinme biçimimiz, tapınma yollarımız, çocuklarımızı yetiştirme biçimimiz, evlilik ve ölüm törenlerimiz, zaman algımız, ekonomik, sosyal vb. sahip olduğumuz, uyguladığımız, paylaşıp devam ettirdiğimiz ve zaman içinde değişime uğrayan her tür maddi ve manevi varlığımızdır. Doğru cevap E'dir.

Hiçbir kültürün bir diğerinden daha üstün ya da daha değersiz olduğunu söyleyemeyiz. O toplumun gereksinimlerini sağladığı sürece her kültür yeterli ve değerlidir.  İki farklı kültürü yeterlilik ve üstünlük kavramları üzerinden karşılaştırmak çoğunlukla anlamsız sonuçlara yol açacaktır. Kültür toplumsal yapı içinde varlık gösteren bir olgu olduğundan içgüdüsel değildir; doğuştan getirilmez, sonradan öğrenilir. Toplumsal, öğrenilen ve aktarılan bir olgu olan kültür aynı zamanda tarihi ve süreklidir. Toplum kendince önceki kuşaklardan miras aldığı kültürü, değişen koşullar, gereksinimleri ve idealleri doğrultusunda yenileyerek sonraki kuşaklara aktarır.  Doğru cevap D'dir.

Kültür bir sistemdir. Bu sistem onu oluşturan maddi ve manevi ögeler ve bunların karşılıklı ilişkilerinden oluşur. Kültürü oluşturan bu somut ilişki ve ögeler, tarih ve kaynaklar, aile ve akrabalık, sağlık ve beslenme, eğitim süreci, yerleşmeler, ekonomi ve teknoloji, bilimler ve sanatlar, din ve devlet, kişilik sistemi ve dil, kültürel çevre ve tarih çevresi şeklinde sıralanabilir. Aile, eğitim, kitle iletişim araçları, din ve devlet, dil ve iletişim kültür taşıyıcı olarak görev yapmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Kültürün en önemli özelliklerinin ise toplumsal, devingen, sürekli, öğrenilir, paylaşılır, taşınır ve değişir olduğu söylenebilir. Tüm bu özelliklerin gerçekleşmesi de iletişimle olanaklıdır. Doğru cevap B'dir.

İletişim kavramının pek çok tanımı yapılabilir. İletişim, birbirlerine ortamlardaki nesneler, olaylar, olgularla ilgili değişmeleri haber veren, bunlara ilişkin bilgilerini birbirine aktaran, aynı olgular, nesneler, sorunlar karşısında benzer yaşam deneyimlerinden kaynaklanan, benzer duygular taşıyıp bunları birbirine ifade eden insanların oluşturduğu topluluk ya da toplum yaşamı içinde gerçekleştirilen tutum, yargı, düşünce, duygu bildirişimleri biçiminde tanımlanmıştır. Bu tanımdan yola çıkıldığında iletişimin var olabilmesi için kuşku yok ki öncelikle bir insan topluluğundan ya da bir kitlenin varlığından söz etmek gerekmektedir. Daha sonra bu insanlar arasında haberleşme, bilgi aktarımı ve bildirişim olması da kaçınılmazdır. Aslında ileti alışverişi bağlamında tüm canlılar iletişim içindedirler ve bazıları gruplar halinde yaşarlar. Ancak insan değişik iletişim sistemleri geliştirerek belli bir toplum yaşamına sahip diğer hayvanlarda bulunmayan kültürel bir yaşamı gerçekleştirmiştir. Doğru cevap A'dır.

Dil bireye, bir ulusun parçası olduğunu duyumsatan, birlik içinde olduğunu hissetme, yaşama, bunu ortaya koyup olanaklarını gerçekleştirme şansını belkide en yalın ve en etkili biçimde sağlayan en temel kültürel ögedir. Bir dilde o ulusun yansımasını görmek olanaklıdır. dil, ait olduğu kültürde meydana gelen değişikliklerden etkilenir ve değişir. Kültürün kendi içinde ortaya çıkan yeni oluşumlardan; başka kültürlerle ilişkilerinden kaynaklanan değişme ve gelişmeler dile de yansır. Doğru cevap D'dir.

Persona, bireyin yaşamdaki ihtiyaçlarıyla ilgili bir tavırdır. Toplumsal olarak var olan beklentiler doğduğumuz andan itibaren üzerimize yüklenmeye başlanır Toplumsal norm ve kurallara uygun olarak davranmamız beklenir ve istenir. Bir mağazada gördüğümüz bir şeyi parasını vererek elde etmemiz toplumsal ve ahlaki bir kuraldır. Toplum her bireyinin buna uygun davranmasını bekler. Bir yakınınız size bir şey armağan ettiğinde teşekkür etmeniz beklenir. Bu umulan davranışların dışında davrananlar toplumu oluşturan ve beklentilere uygun davranan diğer bireyler tarafından eleştirilir, bazen uzaklaştırılır ve duruma göre yasal yollarla cezalandırılır. Doğru cevap B'dir.

Görev paylaşımına yönelik atasözleri:
Yuvayı dişi kuş yapar.
Evi ev eden avrat, yurdu şen eden devlet.
Er olan ekmeğini taştan çıkarır.
Erkek aslan dişisinden kuvvet alır.
Kız ve erkek çocuk ayrımına vurgu yapan atasözleri:
Oğlan doğuran övünsün, kız doğuran dövünsün.
Oğlan büyür koç olur, kız büyür hiç olur.
Güç/iktidar ilişkilerini betimleyen atasözleri:
Kadının sözüne uyan adam değildir.
Kadının sırtından sopa, karnından sıpa eksik edilmez.
Kadını aldın mı yanına yakışmalı, çarptın mı duvara yapışmalı
Kadının malı, kapı mandalı.
Zemheriden sonra ekilen darıdan, kocasından sonra kalkan karıdan hayır gelmez.
Eşitsizlikleri dışa vuran atasözleri:
Kadının yüzünün karası, erkeğin elinin kınası.
Hırsızlık bir ekmekten, kahpelik bir öpmekten.
Avradı er zapt etmez, ar zapt eder.
Sözlü kültürün ve iletişimin önemli araçlarından biri olan bu atasözleri daha önce üzerinde durduğumuz toplumsal cinsiyete dayalı toplumumuzun ve kültürümüzün beklentilerini yansıtmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Erkekler konuşurlarken yüksek ses tonuyla konuşur.Erkekler konuşurken vurgu yapmak için seslerini yükseltir.Erkeklerin konuşması daha monotondur. Üç ses tonu kullanırlar. Erkekler konuşma sırasında başkalarının sözünü kesme eğilimi gösterir.Erkekler sözlerinin kesilmesine daha az izin verirler.Erkekler doğrudan suçlayıcı konuşur. Örneğin, “Aramadın!”. Konuşma sırasında erkekler kendileri hakkında daha az kişisel bilgi verirler.Erkekler bir konu hakkında doğrudan ifadeler kullanırlar.

Kadınlar sözlerinin kesilmesine daha fazla izin verirler.Kadınlar konuşurken yumuşak ses tonuyla konuşur. Kadınlar konuşurken vurgu yapmak için ses perdesini ve ses değiştirmeyi kullanır. Kadınlar daha duygusal vurgular yaparlar. Beş ses tonu kullanırlar.Kadınlar konuşma sırasında erkeklere göre çok daha az söz kesme eğilimi gösterir. Kadınlar konuşma yaparlarken kendileri hakkında daha çok bilgi verme eğilimi gösterir.Kadınlar dolaylı yoldan suçlayıcı konuşur. Ses tonuyla suçlamayı vurgular. Örneğin,“Aramadın?”. Kadınlar bir konu hakkında dolaylı ifadeler kullanırlar. Doğru cevap A'dır.

Doğru cevap “c” seçeneğinde yer alan “İletişimdir”. Çünkü İnsan iletişim yoluyla toplumsal bir varlık olma özelliğini korur ve geliştirir. Diğer canlılar, içine doğdukları doğaya uyumlanırken insan iletişim ve yarattığı kültür yoluyla doğayı aşan, zorlayan ve hatta bazen doğaya zarar veren gelişim ve değişime neden olmuştur. İnsan geliştirdiği dil sayesinde duygularını, düşüncelerini, inançlarını diğer insanlarla paylaşmanın yolunu yaratmıştır. Bunun yanı sıra kimi bedensel hareketlerle, mimiklerle de duygu ve düşüncelerini aktarma yollarını bulmuştur. İletişim, insanın geliştirdiği dili, beden dilini ve diğer kültürel ögeleri diğer nesillere aktarmanın en temel yolu olmuştur.

Sorunun doğru cevabı “b” seçeneğinde yer alan “Kültür"dür. Çünkü Tylor kültür için, bir toplumun üyesi olarak, insanoğlunun öğrendiği, kazandığı, bilgi, sanat, gelenek-görenek ve benzeri yetenek, beceri ve alışkanlıkları içine alan karmaşık bir bütündür demektedir. Kültür kavramının bugüne dek pek çok tanımı yapılmıştır. R. Williams ise kültürü, kısaca değerler, gelenekler, inançlar, maddi objeler ve yaşanılan çevre tarafından biçimlendirilen “özel yaşam biçimi” olarak tanımlamıştır. Kültür, insanların, temelde kalıcı, ama aynı zamanda rutin iletişim ve sosyal etkileşim içinde değişebilirlik özelliğine de sahip etkinliklerini, dünya görüşlerini, şeyleri, inançları ve karmaşık çevresini ifade eder.

Kültür kavramının anlamı, toplumun bütünü ve bu bütünün kültürü ölçüt alınarak incelenmelidir. Kültür toplumsal yapı içinde varlık gösteren bir olgu olduğundan içgüdüsel değildir; doğuştan getirilmez, sonradan öğrenilir. Birey kültürel öğretileri, toplumun onayladığı değer, tutum ve davranışları öğrenir, benimser ve kendinden sonra gelen kuşaklara yaratıp geliştirdiği iletişim sistemleriyle taşır. Kültür toplumsal, öğrenilen ve öğretilen, tarihi, sürekliliği olan ama aynı zamanda değişen bir olgudur. Sorunun doğru cevabı açıklamada da görüldüğü gibi “e” seçeneğidir. Çünkü kültür değişmeyen değil, değişen bir olgudur. “E” seçeneğinde ise “Kültür sürekliliği olan ve değişmeyen bir olgudur.” ifadesi yer almaktadır. Doğru ifade “Kültür sürekliliği olan ve değişen bir olgudur.” olmalıdır.

Kültürel değerlerin yeni kuşaklara aktarılmasında, aşılanmasında çok önemli bir sorumluluk taşıyan aile kurumunun her sosyal/kültürel sistemde yer aldığı söylenebilir. Ekonomik, sosyal ve psikolojik bir birlik olan aile, kadın erkek ilişkilerini düzenleyen, doğan çocuğun bakımından, beslenmesinden, sağlık ve eğitiminden sorumlu olan bir kurumdur. Açıklamada da görüldüğü gibi sorunun doğru cevabı “d” seçeneğinde yer alan “Aile"dir. Aile kurumu kültürün diğer kurumlarıyla etkileşim içindedir. Aile yasaların öngördüğü biçimde kurulur ve düzenlenir.

Aile, eğitim, devlet, din, iletişim kurumlarına ek olarak toplumun bireylerince uyulması gereken kimi zaman katı, kimi zaman daha esnek yaptırımlarla işleyen, kültürel bütünlüğü ve sürekliliği olduğu kadar kültürün denetimini de sağlayan sosyal/kültürel kurumlar da bulunmaktadır. Bunlar; tutumlar, gelenek; töre, görenek ve görgü kuralları olarak sıralanabilir. Açıklamada da görüldüğü gibi sorunun doğru cevabı “a” seçeneğidir. Çünkü kültürel bütünlüğü ve sürekliliği olduğu kadar kültürün denetimini de sağlayan sosyal/kültürel kurumlardan biri görgü kurallarıdır.

Sosyal/kültürel sistemin gerçekten var olabilmesi için iki değişkenin olması gerekmektedir. Bunlar kişilik ve kişilerin birbirleriyle anlaşmak için kullandıkları sembolik sistem, diğer deyişle dildir. Açıklamada da görüldüğü gibi sorunun doğru cevabı “c” seçeneğidir. Çünkü sosyal/kültürel sistemin gerçekten var olabilmesi için olması gereken iki değişken kişilik ve dildir. Bir çocuğun kişiliğinin gelişmesi ve toplumsallaşma sürecinde en önemli etken olan dili öğrenmesi belli aşamalarda gerçekleşir. Önceleri ağlayarak, gülerek, çeşitli sesler çıkararak ve beden diliyle duygularını aktarmaya, istek ve gereksinimlerini anlatmaya çalışan bebek, ikinci yılın ilk yarısında tek sözcükle bir cümleyi anlatmaya çabalar. Bunu iki sözcük dönemi onun ardından da daha karmaşık dil kullanma dönemi takip eder. Tüm bunlar çocuğun dili kullanmasında önemli basamaklar oluşturur. Zaman içinde çocuk, düşünceleri örgütlemeye, simgesel aşamaya geçmeye başlar. Başka insanlarla etkileşim içinde oldukça evreni genişler, düşünceleri ben merkezli olmaktan çıkıp toplumsallaşmaya başlar.

Sorunun doğru cevabı “d” seçeneğidir. Çünkü toplumsal olarak en çok beklentinin oluşturulduğu kimliğimiz kadınlık ve erkekliktir. Yani kadın ve erkek olmamızdır. İnsan yavrusu dünyaya dişi ve erkek olarak gelir. Toplumsal beklentiler doğrultusunda da kadın ve erkek olmayı öğrenir. Başka deyişle, biyolojik cinsiyetlerimize içine doğduğumuz kültür anlam yükler. İşte kültürel olarak kurulan kadınlık ve erkeklik fenomenine toplumsal cinsiyet adı verilmektedir.

Sorunun doğru cevabı “b” seçeneğinde yer alan “Toplumsal cinsiyettir”. Çünkü toplumsal cinsiyet, toplumun görmek istediği kadın ve erkek kalıplarını içermektedir. Bu normlar arasında, kadın ve erkek rolleri, kadın ve erkeğin kendini sunum biçimi; konuşması, davranış kalıpları ve giyim kuşam kodları bulunmaktadır. Bu kalıp ve kodlamalar toplumdan topluma farklılık göstermektedir. Belki de tüm toplumlarda var olan ortak nokta ise kadın ve erkek arasında bir eşitliğin olmamasıdır. Toplumsal cinsiyet, toplumun kültür ideolojisini yansıtır. Ritüeller, edebi eserler, mitler, efsaneler, söylenceler ve tüm simgesel anlatımlar pek çok şeyin yanı sıra toplumsal cinsiyetle ilgili değerleri de aktarır. Başka deyişle kültür toplumsal cinsiyeti etkileyen kurumlardan biri olarak etkin rol oynamaktadır.

 

Kadınların büyük çoğunluğu ailede, toplumda ve ekonomide erkek egemen kurumların dayattığı koşullara göre hareket etmek ve pek çok geleneksel, hukuki zorlukla ve ayrımcılıkla mücadele etmek zorundadır. Fişek’in belirttiği gibi Türk toplumu geleneksel, otoriter ve ataerkildir. Türkiye’de nesiller arası hiyerarşinin yanı sıra toplum, ataerkil düzen ya da cinsel rol hiyerarşisi üzerine kuruludur. Cinsler arası ilişkiler erkeğin üstünlüğü; kadının ise değer, itibar ve güç bakımından düşük konumu üzerine kuruludur.  Sorunun doğru cevabı “e” seçeneğinde yer alan “Yumuşak, uyum gösteren, edilgendir”. Çünkü sadece bu seçenekte toplumda onaylanan kadın değerlerine ilişkin sınıflandırmadan örnekler yer almaktadır. Diğer seçeneklerde ise toplumda onaylanmayan kadın değerlerine ilişkin sınıflandırmadan örnekler yer almaktadır. Bunlar toplumda onaylanan erkek değerlerine ilişkin sınıflandırmadan örneklerdir.

 

 

Olaylara yaklaşım açısından kadın ve erkeklerin konuşmaları, kültüre, içinde yaşadıkları toplumsal yapıya bağlı olarak farklılık göstermektedir. Bunun yanı sıra kadın ve erkeklerin içeriğin ötesinde biçimsel olarak da konuşma biçimlerinde kimi farklılıklar bulunmaktadır. Bunları maddeler halinde sıralamak olanaklıdır. Sorunun doğru cevabı “c” seçeneğinde yer alan “Kadınlar konuşma yaparlarken kendileri hakkında daha çok bilgi verme eğilimi gösterirler.” ifadesidir. Çünkü diğer seçeneklerde biçimsel olarak erkeklerin konuşmalarına örnek olacak ifadeler yer almaktadır.