SÖZLÜ VE SÖZSÜZ İLETİŞİM

Birçok farklı anlamı bulunan dil, doğrudan dilin iletişim kurma işleviyle ilgilenen uzmanlarca da çok çeşitli tanımlarla ortaya konmuştur.

Vendrys, “Dil, insanın gereksinimlerine göre kurduğu ve geliştirdiği toplumsal bir kurumdur” demektedir. Ayrıca Vendrys’e göre “İnsanlığa hemen hemen sonsuz bir ilerlemenin yollarını açan dil, sözlü dildir”.

İşlevsel Genel Dilbilim’in kurucusu sayılan Martinet ise dili, “İnsanın kendi bilgi ve deneylerini bir anlamsal kapsamı ve ses karşılığı olan birlikler, ‘moneme’lerle, her toplumda bir başka biçimde açıkladığı bir bildirişme aracı” olarak görmektedir.

Dilbilimin önemli isimlerinden Edward Sapir, “Dil istemli olarak üretilen bir simgeler düzeni aracılığıyla düşünce, duygu ve isteklerin bildirişiminde kullanılan, içgüdüsel olmayan, yalnızca insana özgü bir yöntemdir.”  der.

Çağdaş dilbilimin kurucusu Saussure’e göre, “Dil, kendi başına bir bütündür, bir sınıflandırma ilkesidir”. Açıklamada da görüldüğü gibi sorunun doğru cevabı “c” seçeneğidir. Çünkü sadece “c” seçeneğinde Saussure’e göre dil tanımı yer almaktadır.

1800’li yılların başında Wilhelm von Humboldt’un (1737–1835) çalışmalarına kadar dil, şu görüşler doğrultusunda ele alınmıştır.

Rasyonelistler: Dil, insan aklının bir ürünüdür.

Pozitivistler: Dil, doğanın seslerini öykünmeden doğmuştur.

Ampiristler: Dil, duyuların kendini açmasıdır.

Teolojik Görüş: Dil, Tanrı tarafından hazır olarak verilmiştir.

Sorunun doğru cevabı “b” seçeneğinde yer alan “Rasyonelistlerdir.” Çünkü sadece rasyonelistler dilin insan aklının bir ürünü olduğu görüşündedir.

Sorunun doğru cevabı “d” seçeneğidir. Çünkü Wilhelm von Humboldt dili, kültür bağlantısı içinde ele alan ilk düşünürdür. Ona göre dil, bir ulusun kültür düzeyini gösteren en iyi araçtır. Ancak kendi diline dayanan, kendi dilinde ilerlemeler yapan bir ulus gerçek bir kültürün de yaratıcısı olabilir. Dil, insanın gelişmesinin her basamağı ile birlikte değişip gelişen bir tarihsel süreçtir.

Sorunun doğru cevabı “a” seçeneğinde yer alan “Ferdinand de Saussure’dür. “ Çünkü çağcıl dilbilimin, 20. yüzyılın ilk yarısında İsviçreli dilbilimci Ferdinand de Saussure’ün (1857-1913) çalışmalarıyla başladığı kabul edilir. Cenevre Üniversitesi’nde 1906-1911 yılları arasında Saussure’ün verdiği genel dilbilim dersleri, ölümünden sonra öğrencilerinin ders notlarından derlenerek, Genel Dilbilim Dersleri (cours de linguistique générale) adıyla yayımlanmıştır. Bu çalışma, dilbilimin temel taşlarındandır. Saussure’e göre dil, bir dizgedir.

Sorunun doğru cevabı “d” seçeneğidir. Çünkü sözcüklerle temsil ettikleri arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışma alanı “Anlambilim / Semantics’tir.” Eski çağlarda dil incelemeleri diğer bilimlerin bir yan dalı olarak görülürken, 20. yüzyılda dilbilim, dilin doğrudan kendisini araştırma konusu yapan bağımsız bir bilim dalı olmuştur. Çağdaş dilbilimin getirdiği en büyük yenilik, inceleme konusunun ve alanının belirlenmesidir. Yanı sıra felsefe, etnoloji, sosyoloji, coğrafya, fizik, fizyoloji, nöroloji, iletişim gibi pek çok disiplinle işbirliği içindedir. Kurulan işbirliği, yeni alt başlıkların açılmasına neden olmuştur. “Anlambilim / Semantics” de bunlardan biridir.

Bitişimli ya da Bağlantılı Diller yapı grubunda sözcük kökleri bir ya da birden çok hecelidir ve kök genellikle sözcük başındadır. Kökler değişime uğramaz. Sözcük türetme ve çekim, eklerle yapılır. İç ek yoktur. Hint-Avrupa dillerinde olduğu gibi sözcüklerde cinsiyet (dişil  eril) farkı yoktur. Türkçe de “Bitişimli ya da Bağlantılı Diller” yapı grubunda, sondan eklemeli bir dildir. Açıklamada da görüldüğü gibi sorunun doğru cevabı “b” seçeneğinde yer alan “Bitişimli ya da Bağlantılı Diller” yapı grubudur. Ural Altay dilleri bu gruptandır. Eklemeli diller “önden eklemeli diller” (Macarca, Fince…) ve “sondan eklemeli diller” (Türkçe, Moğolca, Japonca, Korece, Mançu ve Tunguzca) olmak üzere iki gruba ayrılır.

Binlerce dünya dilinin ortak atalarının izini sürerek, ardıllarıyla aralarında bağlantılarla örülmüş bir sınıflandırma tablosu oluşturmanın sonucunda dil aileleri meydana gelmiştir. Tarihsel bakımdan başlıca dil aileleri şu adlarla anılmaktadır: Ural-Altay, Hint-Avrupa, Hami-Sami (Afrika-Asya), Dravid (üç Afrika), Çin-Tibet, Avustrik, Hint-Pasifik, Eskimo-Aleut, Paleo-Sibirya dil aileleri.

Dil ailelerinin sayısına ilişkin saptamalar çeşitlidir. Türkçe, tarihsel bakımından Ural Altay dil ailesinin Altay kolundandır. Tarihsel ölçütlerin yanı sıra diller, yapı bakımından da incelenmektedir. Ayrışkan ya da Çözümleyici Diller yapı grubu, söz yapılarının, cümledeki konumlarına göre anlam kazandığı çekimsiz dillerdir. En tipik örneği Çince’dir. Açıklamada da görüldüğü gibi sorunun doğru cevabı “c” seçeneğinde yer alan “Ayrışkan ya da Çözümleyici Diller” yapı grubudur.

Bölge, toplumsal çevre, dilin tarihsel gelişme süreci, dil ilişkileri, etnik köken, meslek, öğrenim düzeyi, gelir durumu, inanç vb. etkenler, dil türlerinin ortaya çıkma nedenlerindendir. Dil türleri konusunda dikkat edilmesi gereken bir nokta da ana dil ve ana dili terimleriyle ilgilidir: Türk Dil Kurumu’na göre ana dil, “Kendisinden başka diller veya lehçeler türemiş olan dil”; ana dili ise, “Çocuğun ailesinden ve içinde yaşadığı topluluktan edindiği dildir.” Açıklamada da görüldüğü gibi sorunun doğru cevabı “e” seçeneğinde yer alan “Kendisinden başka diller veya lehçeler türemiş olan dildir.” Türk Dil Kurumu’na göre “ana dil” tanımı sadece bu seçenekte doğru olarak yer almaktadır.

20. Yüzyıldan beri İngilizce, tüm anakaralara yayılan yani, uluslararası nitelik kazanmış diller arasında birinci sıradadır. Uluslararası diller arasında ikinci sırayı Fransızca almaktadır. Bu iki dilden başka dört dil; İspanyolca, Portekizce, Arapça ve Hollandaca anakaralar arası yayılıma sahiptir. Başka beş dil ise Almanca, Rusça, Farsça, Endonezya dili ve Svahili de birbirine yakın birçok devlete yayılmıştır. Açıklamada da görüldüğü gibi sorunun doğru cevabı “a” seçeneğinde yer alan “Fransızca’dır.” Uluslararası nitelik kazanmış diller arasında ikinci sırada Fransızca yer almaktadır.

Lev Semenovich Vygotsky, düşünce ve dil teorisini kurarken çocukların gelişimini incelemiş ve öne sürdüğü görüşler, aynı konuda çalışmaları olan Piaget’nin görüşleriyle karşılaştırılmıştır. Vygotsky, Piaget’nin aksine, önce dıştan iletişimin kurulduğunu; ardından içinden konuşmanın geliştirildiğini savunur. Düşüncenin ve konuşmanın gelişmesi bireyselden toplumsala doğru değil, toplumsaldan bireysele doğru olur. Vygotsky’nin araştırması sonucunda vardığı sonuçlar şunlardır:

- Düşünce ve konuşma, özoluşum bakımından farklı köklere sahiptir.

- Çocukta konuşmanın gelişmesinde anlık öncesi bir aşamanın; düşüncenin gelişmesinde ise dil öncesi bir aşamanın varlığını kesinlikle saptayabiliriz.

- Bu ikisi, belirli bir ana kadar birbirlerinden bağımsız biçimde farklı doğrultular izler.

- Belirli bir noktada bu doğrultular kesişir ve bunun üzerine düşünce sözlü, konuşma da ussal hale gelir.

Doğru cevap “c” seçeneğinde yer alan “İnsanlığa hemen hemen sonsuz bir ilerlemenin yollarını açan dil, sözlü dildir.” ifadesidir. Çünkü bu ifade Lev Semenovich Vygotsky’nin araştırması sonucunda vardığı sonuçlardan biri değildir. Doğrudan dilin iletişim kurma işleviyle ilgilenen uzmanlardan Vendrys’e ait bir düşüncedir.

Martinet

Saussure

Dil, insan aklının bir ürünüdür.

Anlambilim

Dilbilim

Noam Chomsky

Ural‐Altay

Esperento

20. yüzyıldan beri İngilizce, tüm anakaralara yayılan yani, uluslararası nitelik kazanmış
diller arasında birinci sıradadır.

Lev Semenovich Vygotsky