SÖZLÜ VE SÖZSÜZ İLETİŞİM - Deneme Sınavı - 17

Sözsüz iletişimin göstergelerinden biri de zaman kavramıdır. Çağdaş yaşam içerisinde zaman kavramının önemi ve değeri daha fazla artmıştır. Zamanı iyi değerlendirmek, zamansızlık, boş zaman, zamanı harcamak gibi deyişler artık günlük konuşma dilinin bir parçası haline gelmiştir. Bu nedenle günümüzde zaman kavramı ve zamanı planlama üzerine pek çok bilimsel çalışma ve araştırma yapılmaktadır. Zaman kavramı üzerine şimdiye dek pek çok şair, filozof ve bilim insanları çalışmışlar ve zamanı tanımlamaya çalışmışlardır. Zamanı tanımlamak oldukça güçtür. Çünkü zaman göreceli bir kavramdır ve kişiye göre değişebilen bir şeydir. Zaman kişisel olarak algılanan bir olgu olduğuna göre kimi insanlar zamanı düz ve daima ileriye doğru giden bir çizgi olarak görebilirler. . “Zaman harcamak”, “zaman kazanmak”, zaman kaybetmek”, “zaman öldürmek”, “uçup giden zaman”, ya da “uzayıp giden zaman”, tümceleri günümüzde sıklıkla kullanılan tümcelerdir. Sözsüz iletişim açısından zaman kavramına bakıldığında ise zamanı iyi değerlendiren ve zamanı iyi değerlendiremeyen insanlar davranışları ile bunu dile getirirlerken kendi kişilik tiplerini de ortaya koyarlar. Öte yandan zaman kavramı kişisel özelliklerin yanı sıra kültürel özelliklere göre de değişebilen ve algılanabilen bir kavramdır. Zaman yönetimi, analizlerden ve planlamadan yararlanmayı gerektirir. Zamanı kullanırken ne gibi problemlerle karşılaşılacağının ve bunların nedenlerinin bilinmesi gerekir.

Kelime kullanmadan bilgi aktarımı olarak tanımlanabilecek sözsüz iletişim genel iletişimin yaklaşık %93’ünü oluşturur. Bu oranın içinde genel iletişime oranla % 55’in yüz ifadeleri, vücut hareketleri, takılar, mesafe algısı olduğu kabul edilirken, %38’in ise ses tonu yoluyla gerçekleştirildiği ileri sürülmektedir. Dolayısıyla sözsüz iletişim, iletişim süreci içinde ağırlıklı bir etkiye sahiptir.

Diğerleri erkeklere aittir.

Kelimeler iletişimin yalnızca %7'sini oluşturur.

Verilenler beden dilini oluşturur.

Ahmet Şerif İzgören, “hayır” hareketini sağa ve sola baş sallayarak değil de başı geriye doğru atarak ve bu harekete kaşları da kaldırarak eşlik eden “hayır” anlamındaki jest ve mimiği üç milletin yaptığını vurgulamaktadır: Türkler, Yunanlılar ve Suriyeliler. Bu üç millet dışında, diğer ülkelerde insanlar “hayır” demek için başlarını sağa ve sola sallanmaktadır.

Birleşik Arap Emirlikleri’nde elleri göğüste birleştirmek saygı ve alçakgönüllük göstergesidir.

İngiltere’de özel alana girmeyi gerektirecek davranışlar (kucaklaşma, dokunma, öpme) aile fertleriyle gerçekleştirilir.

Sri Lanka, Hindistan ve Tayland’da bir çocuğun başını okşamak kesinlikle kabul edilebilir bir durum değildir. Çünkü ruhun başın üstünde olduğuna inanılır ve çocuğun başını okşayarak elinizle o ruhu kirlettiğiniz, zarar verdiğiniz düşünülür.

C şıkkı doğru, diğer şıklar için ise tam tersleri doğrudur.

Leathers, kadınlık ve erkekliğe ilişkin oluşturulmuş olan kalıp yargıların kadın ve erkeklerin beden dillerine, sözsüz iletişim kodlarına da yansıdığını ileri sürer.

Din

Sorunun doğru cevabı “c” seçeneğinde yer alan “Sözsüz iletişimdir”. Çünkü sözsüz iletişim bireyler arasında konuşma dışındaki araçlarla gerçekleşen iletişimdir. Sesin rengi, ses tonu, susma/sessizlik, beden dili, jest-mimikler, mekan ve zaman, kılık-kıyafet, sözsüz iletişim sürecine etki eden faktörlerdir. İnsanların söylediklerinin ön planda olduğu sözlü iletişimin aksine, davranışların öne çıktığı sözsüz iletişim, kimi zaman sözlü iletişimi desteklemek için kullanılırken, kimi zamanda sözlü iletişimin yerini tutmaktadır.

Duygusal işlev, sözsüz iletişim sürecinde bedensel hareketler, jest-mimikler ve ses tonu hem kişinin içerisinde bulunduğu heyecan, korku, öfke, neşe, şaşkınlık gibi duygu durumunu yansıtır, hem de kişinin, iletişime geçtiği kişi ya da kişilerin duyguları üzerinde etki yaratır. Gözleri şiş ve kızarmış olan birinin ağlamış, dolayısıyla üzgün olduğunu anlamamız ve ona bu duygu durumunu göz önünde bulundurarak yaklaşmamız buna örnektir. Açıklamada da görüldüğü gibi sorunun doğru cevabı “b” seçeneğinde yer alan “Kişilerin gözlerinin şiş ve kızarık olmasıdır.”

Uyarma işlevi, iletişim sırasında sözsüz iletişim aracılığıyla karşıdakine ilişkin bilgi edinmemiz olanaklıdır. Bu uyarıcı bazen esneme, baş kaşıma, saçlarla ya da kalemle oynama olabilir ve sıkılmanın ipuçlarını verir. Bu noktada konunun değiştirilmesi yoluyla iletişim kopukluğu ya da kimi zaman çatışmalar ortadan kaldırılabilir. Üç kişinin dahil olduğu bir sohbet ortamında, iki kişinin üniversite yıllarına ilişkin ortak anılarından bahsettiği anda, üçüncü kişinin sürekli telefonla ya da saçlarıyla oynaması onun sohbetten sıkıldığının uyarıcısıdır. Kişiler bu durumun farkına varıp üçüncü kişinin de dahil olabileceği bir konu açmadıkları taktirde kopukluk yaşanması kaçınılmazdır. Açıklamada da görüldüğü gibi sorunun doğru cevabı “a” seçeneğinde yer alan “Uyarma işlevidir.”

Sözsüz iletişim, dikkat çekme ve etki sağlamaya yardımcı olur. Dersi dinlemeyen öğrencileri susturmak için hocanın kızgın bakması, sesini yükseltmesi ya da arkadaşına sinirlenmiş birinin kapıyı hızla çarpıp çıkması buna örnektir. Bu davranış biçimi sözsüz iletişimin, iletişim sürecindeki dikkat çekme işlevine örnek bir davranıştır. Açıklamada da görüldüğü gibi sorunun doğru cevabı “e” seçeneğidir.

Amerikan psikolog William Sheldon, beden yapısı ile bireylerin davranışları arasındaki ilişkiyi araştırmış ve insanları beden yapısına göre; ektomorfik, endomorfik ve mezomorfik olmak üzere üçe ayırmıştır. Sheldon’a göre, ektomorfik beden yapısına sahip kişiler; sıska, narin, zayıf kas yapısına sahip olan sakin, ölçülü, hassas ve sanatçı ruhlu kişilerdir. Endomorfik beden yapısına sahip kişiler ise; tombul ya da balık etli ve gelişmiş iç organlara sahip kişilerdir. Bu kişiler, rahatına düşkün, sempatik, güler yüzlü, uysal, gevşek ve ilgi meraklısıdır. Son olarak mezomorfik beden yapısına sahip kişiler; dik duruşlu, adaleli ve kalın derili kişilerdir. Bu kişilerin en belirgin karakteristik özellikleri; güçlü, dominant, hırslı, hareketli ve maceraperest oluşlarıdır. Açıklamada da görüldüğü gibi sorunun doğru cevabı “d” seçeneğinde yer alan “Maceraperesttir.” Diğer seçeneklerde yer alan özellikler endomorfik ve ektomorfik beden yapısına sahip kişilerin özellikleridir.

Sorunun doğru cevabı “a” seçeneğinde yer alan “Baş parmaktır.” Çünkü onaylama, tasdik etme ve başarı bildiren bu parmak hedef parmağıdır. Baş parmağın ince ve uzun olması girişimci ruhun işareti iken, kısa ve bodur olması irade zayıflığının göstergesidir. İşaret parmağının kısa olması sorumluluk sahibi olmanın ifadesi iken, iri kemikli ve uzun olması sosyal olmanın, uzun ve ince olması ise sosyallik yanında iyi bir hatip olma yeteneğinin göstergesidir. İşaret parmağının orta parmaktan uzun olması bencil, negatif ve otoriter kişiliğin ipuçlarını vermektedir. Orta parmak kudretin ve ruhsal gücün ifadesidir. Buna ek olarak orta parmağın uzun olması irade gücü ve yeteneğe sahip olmayı belirtir. Yüzük parmağı zarafet, heyecan ve coşkunluğun ifadesi olan bu parmağın uzun olması kişinin sanatçı ruhlu olduğunu göstermektedir. Serçe parmağın gelişkin olması ise liderlik ve hitabet yeteneğinin göstergesidir.

Sözlü iletişime eşlik eden ve sözsüz iletişimin belirleyici unsurlarından biri olan el-kol hareketleri kültüre, cinsiyete, iletişim ortamına ve mesajın içeriğine göre farklı anlamlar taşır. Bununla birlikte yaygın kullanımlar da vardır. Bu kullanımlardan ilki avucun açık oluşudur. Yaygın olarak dürüstlük, teslimiyet ve sadakat ile bağdaştırılan bu duruşa örnek mahkemelerde tanıklığın avuç havada yapılması, suçluların avuçları açık teslim olmaları, edilen yeminlerin el kalbin üzerindeyken söylenmesi ve siyasetçilerin halka hitap ederken çoğunlukla avuçlarının açık oluşu verilebilir. Açıklamada da görüldüğü gibi sorunun doğru cevabı “a” seçeneğinde yer alan “Teslimiyet, dürüstlüktür.”

Gözler insan davranışını anlamlandırmanın en etkili yollarından bir tanesidir. Farklı göz şekilleri, farklı kişiliklerin ipuçlarını vermektedir. Bunun yanında farklı göz hareketleri de yine kişilerin ruh ve bilişsel durumunu ifade etmektedir. Belli ışık karşısında veya kişilerin ruh durumlarına paralel olarak göz bebekleri büyür ya da küçülür. Göz bebeklerinin büyümesi ilgi, istek, heyecan göstergesiyken, küçülmesi kızgınlık, tahammülsüzlük ve hatta nefret işaretidir. Gülen gözler iyi niyet ya da mutluluğun; gözlerin kızarması ya da sulanması ise kişinin duygusal durumunun ipuçlarını vermektedir. Sorunun doğru cevabı ise “c” seçeneğinde yer alan “Mahrem bakıştır.” Çünkü çoğunlukla karşı cinste bireylerin birbirlerine ilgilerinin göstergesi olan bu bakış gözler ve  çenenin altından vücudun diğer bölgelerine doğrudur.