SÖZLÜ VE SÖZSÜZ İLETİŞİM - Deneme Sınavı - 21

Harold Lasswell’e (1902 1978) ait olan Lasswell Modeli (1948) i sözlü iletişimin sürecine uygun bir çözümlemede bulunulmuştur. İleten olarak kaynaktan çıkan mesaj, dili araç olarak kullanarak iletiyi alıcıya ulaştırır ve dinleyici konumundaki alıcıda bu mesaj anlamlaştırılarak bir etki oluşur.

Kalıplaşmış anlam, bireylerarası sözlü iletişim sayesinde sosyal anlam içerisinde oluşmuş anlam olarak adlandırılmaktadır. Bu durum içerisinde sosyal bağlamla birlikte dilin kullanımının kalıplaşmasıyla sözlü iletişim oluşmaktadır. Örneğin, Türkiye’nin Ege bölgesinde konuşulan dilde kalıplaşmış deyim kullanımları, çeşitli nesnelere verilmiş genel sözlük Türkçesinden farklı kelimeler kullanılmaktadır ve tüm bu sözel ifadeler o bölge içerisinde kalıplaşmıştır.

Söylem kuramı, sözlü iletişimin temel hareketi olan konuşmada üç ayrı eylem türü saptar: 1. Bir sözce, kelimelerden bir yapı üretme eylemi olan “düzsöz eylemi” (locutionary act); 2. Söz verme, selamlama, ileri sürme, övünme vb. örneklerde konuşanla konuşulan kişi arasındaki etkileşimi dışa vuran “edimsöz eylemi” (illocutionary act); 3. Dinleyende korku, inanma, yüreklenme gibi etkiler yaratan “etkisöz eylemi” (perlocutionary act)’dir

Söylemin de kendi içerisinde özümleme (integration), çıkarsama (inference), depolama (stockage) ve geri çağırma (faire-appel) olmak üzere dört farklı aşaması bulunmaktadır (Lazar, 2009: 52). Bu dört aşama gönderenden daha çok alıcının söylemi algısıyla ilgilidir ve her birey hem gönderen hem de alıcı konumunda olabileceğinden genel olarak herkes için kabul edilebilir aşamalardır.

Dilbilgisi ve uygun kurallar çerçevesinde konuşulan dile yetkin (competence) dil ve dilin soysal bağlamda iletişim ögesi olarak kullanımına da performans (performance) dili şeklinde nitelendirmektedir (Aktaran Fisher, 1987: 82). Dilin sosyal yapı içerisinde uygun bir iletişim aracı olarak kullanılması, o dilin performans kullanımıyla ilgiliyken; yetkin kullanım, kişinin, dili uygun yapısıyla beraber sosyal bir durum içerisine yerleştirmesi durumudur.

Söz verme, selamlama, ileri sürme, övünme vb. örneklerde konuşanla konuşulan kişi arasındaki etkileşimi dışa vuran “edimsöz eylemi” (illocutionary act)dir.

Dili langue ve parole olarak iki form içerisinde inceleyen ünlü dilbilimci Ferdinand de Saussure'dür.

Parole, insanlar tarafından dilin sosyal hayatta ve sözel iletişimde kullanılması amacıyla yaratılmış kurallarını içerir.

Noam Chomsky, dilbilgisi ve uygun kurallar çerçevesinde konuşulan dili yetkin dil ve dilin soysal bağlamda iletişim ögesi olarak kullanımını da performans dili şeklinde nitelendirmektedir.

Sözlü iletişimde dili limitli ortamından çıkarıp limitsizleştiren eylem soyutlamadır.

Bilinç, insanın sosyal olarak bulunduğu karşılıklı ilişkilerden kendi özeline kadar tüm hayatı boyunca geliştirdiği ve bilgileri toplayıp, kendi içerisinde değerlendirip daha sonra da hayatının her alanında kullandığı bir düşünceler ve birikimler topluluğudur.

Günlük hayat içerisinde iletişim amaçlı kullanılan sözel iletişim biçimi toplumsal yapıya daha yakın olarak gelişir. Sosyal yapı ile sözlü iletişim arasında iki taraflı bir ilişki vardır. Bu ilişkinin dilbilim içerisindeki terim karşılığı dönüşlülüktür.

Uyumlandırma, söylemin kendi içerisindeki dört farklı aşaması içinde yer almaz.

Grup içerisinde oluşan sözlü iletişimin sosyal ortama bağlı olarak kurulduğu en geniş biçimi Kitle iletişimidir.

İletişim kurma amaçları Sosyalleşme - İkna - Bilgi paylaşımıdır.

Bilgi paylaşımı, iletişim kurma amaçlarının en kapsayıcı olanıdır.

Ünlü dilbilimci Ferdinand de Saussure (1857 – 1913), dili langue ve parole olarak iki form içerisinde
incelemiştir.

Noam Chomsky

Türk Dil Kurumu’nun güncel Türkçe sözlüğündeki 110 bin civarında sözcük bulunmaktadır.

Sözlü iletişimde hem gönderen hem de alıcı konumunda olan bireydir.