SOSYOLOJİDE YAKIN DÖNEM GELİŞMELER

Feminist hareketler, erkeklerin egemen olduğu bir dünyada kadınların bir kimlik
olarak erkek egemenliğini yok etmeye yönelik toplumsal hareketler olarak tanımlanmaktadır.

Enformasyonel toplumda temelde çalışma ortadan kalkmamıştır, ortadan kalkan endüstriyel topluma ilişkin emek süreçleri ve iş biçimleridir. Bununla birlikte enformasyonel toplumda çalışanın şirkete sadık olması, işine razı olması, fazla mesai yapması beklenir.

Sanayi toplumu, üretimin kentlerde yoğunlaştığı toplumdur. Endüstriyel üretimin hâkim olduğu mekânlar sanayi kentleri olarak adlandırılmaktadır. Küresel kentler ise endüstriyel üretimle ilişkilendirilmemektedir.

Modern kapitalizmde kent, yalnızca bir üretim merkezî değil, aynı zamanda dünya kapitalist sisteminin önemli bir kontrol merkezî konumundadır. Bu özelliklerinden dolayı günümüz kentleri, çok uluslu şirketlerin merkezî birimleri ve finansal kurumlarını bünyesinde bulundurur.

Meşrulaştırıcı kimlik: Toplumun egemen kurumları tarafından toplumsal aktörler karşısında egemenliklerini genişletmek ve akılcılaştırmak için inşa edilirler. Milliyetçilikler bu kimlik modeline örnek gösterilebilir.

Castells’e  göre, kapitalizm, devlete enformasyonel ekonominin gelişimi karşısında giderek daha az bağımlılık duyarken, bilgiyi uzak alanlara iletecek yaygın bir enformasyonel sistemin işleyişine ise daha çok bağımlı hâle gelmektedir. Bu durum endüstri toplumundan enformasyonel topluma geçiş sürecinde ulus devleti dönüşüme zorlamıştır.

Ağ toplumu, küresel ölçekte sermayenin, kültürün, işgücünün ve toplumların karşılıklı bağımlılık içerisine girmeleridir.

Birincisi, enformasyon teknolojisi devrimi; ikincisi, kapitalizmin de devletçiliğin de ekonomik krize girmesi ve peşinden yapılanmaları; üçüncüsü, liberteryanizm, insan hakları, feminizm ve çevrecilik gibi kültürel ve toplumsal hareketlerin yeşermesidir.

Feminist hareketlerin güçlenmesi aynı zamanda onların söylemlerine karşı bir tavır olarak dinî fundamentalist (köktenci) hareketlerin de güçlenmesine sebep olmuştur. Örneğin; kürtaj hakkını talep etmek dinî yapılar için tanrının yaratmış olduğu düzene müdahale biçimi olarak görüldüğünden karşı çıkılmıştı.

Enformasyonel teknolojilere dayanan ekonomik ve toplumsal örgütlenme biçimi yönetimin merkezsizleşmesini, çalışmanın bireyselleşmesini, piyasaların siparişe bağlanmasını, böylece çalışmanın parçalanmasını, toplumların parçalanmasını beraberinde getiriyor.

Uluslararası ticaret ve bankacılık merkezleri olarak uzun bir geçmişin ötesinde, bu kentlerin artık dört yeni işlevi vardır. Öncelikle dünya ekonomisinin örgütlenmesiyle hayli yoğunlaşmış komuta merkezleri hâline gelmişlerdir; ikincisi, finans ve uzmanlık gerektiren hizmetler şirketlerinin kilit yerleşimleri olmuşlardır; üçüncüsü önde gelen sektörlerde yeniliklerin üretimi de dâhil üretim merkezleridir; dördüncüsü üretilen ürünler ve hizmetlerin piyasalarıdırlar.

Castells’e göre kimlikler sadece toplumsal kurumlar ve örgütlenmelerden kaynaklansa bile bireyler bunları içselleştirdiğinde kimlik hâline gelirler. Buna göre kimliğin inşası üç farklı biçime sahiptir: 1. Meşrulaştırıcı kimlik: Toplumun egemen kurumları tarafından toplumsal aktörler karşısında egemenliklerini genişletmek ve akılcılaştırmak için inşa edilirler. Milliyetçilikler bu kimlik modeline örnek gösterilebilir. 2. Direniş kimliği: Hâkim olanın mantığı tarafından değersiz görülen ve damgalanan konumlarda bulunan aktörler tarafından geliştirilir. Etnik temellere dayalı milliyetçilikler, cemaatler bu bağlamda düşünülebilir. 3. Proje Kimliği: Toplumsal aktörlerin kendilerine sunulan kültürel malzeme temelinde toplumdaki konumlarını yeniden tanımlayan yeni bir kimlik inşa etmeleri sürecidir. Feminist hareketler bu kimlik modeline uygun olacaktır.

Castells’e göre ataerkil aile yapısının dönüştüğünün göstergeleri olarak dört eğilim vardır:

1. “Evliliklerin boşanmayla ya da ayrılıkla dağılması, aile bireylerinin uzun vadeli bağlılığına dayalı aile modelinin zayıfladığının bir göstergesidir. Ayrıca evliliklerin dağılması sonucu yalnız yaşamayı veya çocuklarıyla yalnız oturmayı tercih edenlerin sayısı giderek artmaktadır; bu durumda ayrılık sonrası kurulan yeni evde egemenlik yapıları zihinsel olarak yeniden üretilse de, ailede ataerkil otorite son bulmaktadır.

2. Evliliklerde yaşanan bunalımların giderek artması, evlilik, iş ve hayatı uyumlu kılmanın zorlaşması; evlenmeyi erteleme ya da evlenmeden birlikte yaşama gibi bir çözüm oluşturmayı zorunlu kılmıştır.

3. Farklı eğilimlerin sonucu olarak nüfusun yaşlanması, erkeklerin ve kadınların ölüm oranlarındaki farlılıklar gibi demografik etkenlere de bağlı olarak birçok aile yapısı ortaya çıkmakta, böylece klasik çekirdek aile modelinin yaygınlığı gerilemekte, yalnız yaşayanların çocuklarıyla yaşayanların sayısı artmaktadır.

4. Kadınların doğurmayla ilgili tutumlarının giderek özerkleşmesi, ataerkil ailenin krizi, nüfusun yenilenmesi sürecinin krize girmesi ve evlilik dışı doğan çocukların sayısının giderek artması. Dolayısıyla biyolojik üreme gerçekleşmektedir, ama geleneksel aile yapısının dışında gerçekleşmektedir.”

Castells’e göre fundamentalizm “Kişisel davranışın ve toplumun kurumlarının, Tanrının hukukundan kaynaklanan, Tanrı ile insanlık arasında aracılık eden belli bir otorite tarafından yorumlanan kurallarla tanımlanması çerçevesinde gerçekleşen kolektif kimlik inşasıdır”.

Katalunya veya Katalonya (Catalunya) İspanya’nın kuzey doğusunda bulunan özerk bir bölgedir. Bu bölge ulus devlete sahip olmadan milliyetçi olunabileceğine örnek teşkil eder.

Yerel yönetimlerin güçlenmesi, medya ve elektronik iletişimin küreselleşmesi, suçun küreselleşmesi, toplumsal protestoların küreselleşmesi ulus devletin hâkimiyet alanını kısıtlamakta ve işlevsiz hâle getirmektedir.

Castells’e göre ağ toplumu, 1960’ların sonu ve 1970’lerin başında üç bağımsız sürecin birlikte oluşmasıyla meydana gelmiştir. Bunlardan biri enformasyon teknoloji devrimidir.

Çalışma süresi

İş güvencesi

Yer

İş verenle çalışan arasındaki toplumsal sözleşme:

Mega kentler; 1) Kendi ülkelerinde ve küresel ölçekte ekonomik, teknolojik ve toplumsal dinamizm merkezleridir. 2) Kültürel ve siyasi yenilik merkezleridir. 3) Küresel ağla bağlantı noktalarıdır

Direniş kimliği, hâkim olanın mantığı tarafından değersiz görülen ve damgalanan konumlarda bulunan aktörler tarafından geliştirilir. Etnik temellere dayalı milliyetçilikler, cemaatler bu bağlamda düşünülebilir.