SOSYOLOJİDE YAKIN DÖNEM GELİŞMELER

Castells’e göre
enformasyon toplumunda esnek çalışma ilişkilerinin yaygınlık kazanmasında belirleyici
olan dört unsur tespit edilebilir:
1. “Çalışma süresi: Esnek çalışma, tam zamanlı bir işte haftada 35-40 saat çalışma
anlamına gelen geleneksel çalışma biçimiyle sınırlı değildir.
2. İş güvencesi: Esnek çalışma, göreve odaklılık ve gelecekte istihdam edilme
yönünde bir güvence sağlamaz.
3. Yer: Çalışanların çoğu düzenli bir biçimde şirketlerinde çalışsa da giderek
evde, hareket hâlinde veya çalıştığı şirketin sözleşmeli olarak iş yaptığı başka
şirkette çalışır.
Castells’e göre enformasyonel
toplumda temelde çalışma
ortadan kalkmamıştır, ortadan
kalkan endüstriyel topluma
ilişkin emek süreçleri ve iş
biçimleridiriş verenle çalışan arasındaki toplumsal sözleşme: Geleneksel sözleşme iş verenin çalışanın tanımlanmış haklarına, tazminat, eğitim, sosyal güvenlik ve iş güvencesine dayanmaktaydı. Enformasyonel toplumda ise çalışanın şirkete sadık olması, işine razı olması, fazla mesai yapması beklenir.

Uzamsal (mekânsal) yayılma ile küresel bütünleşmenin bir araya gelmesi, büyük kentlere yeni yeni bir stratejik rol biçmiştir. Uluslararası ticaret ve bankacılık merkezleri olarak uzun bir geçmişin ötesinde, bu kentlerin artık dört yeni işlevi vardır: Öncelikle dünya ekonomisinin örgütlenmesiyle hayli yoğunlaşmış komuta merkezleri hâline gelmişlerdir; ikincisi, finans ve uzmanlık gerektiren hizmetler şirketlerinin kilit yerleşimleri olmuşlardır; üçüncüsü önde gelen sektörlerde yeniliklerin üretimi de dâhil üretim merkezleridir; dördüncüsü üretilen ürünler ve hizmetlerin piyasalarıdırlar.

Direniş kimliği: Hâkim olanın mantığı tarafından değersiz görülen ve damgalanan konumlarda bulunan aktörler tarafından geliştirilir. Etnik temellere dayalı milliyetçilikler, cemaatler bu bağlamda düşünülebilir.

Proje Kimliği: Toplumsal aktörlerin kendilerine sunulan kültürel malzeme temelinde toplumdaki konumlarını yeniden tanımlayan yeni bir kimlik inşa etmeleri sürecidir. Feminist hareketler bu kimlik modeline uygun olacaktır.

Ağ toplumunda proje kimliği, komünal (cemaatçi) direnişten doğmaktadır.

Toplumsal olarak desteklenen aile bütün bu değişimler ekseninde geleneksel biçimlerinden farklı olarak yeniden tanımlanmaktadır. Castells’e göre, bu dönüşümün arkasında 1960’lı yılların sonlarından beri gelişmekte olan dört eğilim vardır:

Ağ toplumu; ağlar oluşturma mantığı etrafında merkezsiz, hiyerarşi içermeyen, yatay ilişkilerin hâkim olduğu bir toplumsal örgütlenme biçimidir. Manuel Castells Enformasyon Çağı: Ekonomi, Toplum ve Kültür (2008) adlı eserinde kapitalist dönüşümü, sanayileşmecilik ve devletçiliğin krizini, enformasyonel ekonominin doğuşunu, “ağ toplumu”nun oluşması olarak ortaya koymaktadır. Doğru cevap B'dir.

Manuel Castells Enformasyon Çağı: Ekonomi, Toplum ve Kültür (2008) adlı eserinde kapitalist dönüşümü, sanayileşmecilik ve devletçiliğin krizini, enformasyonel ekonominin doğuşunu, “ağ toplumu”nun oluşması olarak ortaya koymaktadır. Ağ toplumu; ağlar oluşturma mantığı etrafında merkezsiz, hiyerarşi içermeyen, yatay ilişkilerin hâkim olduğu bir toplumsal örgütlenme biçimidir. Doğru cevap C'dir.

Castells’e göre feminist hareketlerin günümüz toplumlarında doğmasına sebep olan dört özgül neden vardır:

1. Eğitim fırsatlarının kadınlara açılması ve işgücü piyasasının dönüşümü.

2. Biyoloji, farmakoloji ve tıpta, insan türünün çoğalmasıyla ilgili denetimi

sağlayan teknolojilerin gelişmesi.

3. 1960’lardaki toplumsal hareketler içerisinde kadınların cinsiyetçiliğe maruz

kalması.

4. Küreselleşmiş bir toplumda kültürel dönüşümlerin hızla yayılması ve gezegenin

büyük bir bölümünde kadınların seslerinin bir üst doku oluşturmasıdır. 

Doğru cevap D'dir.

Castells’e göre enformasyon toplumunda esnek çalışma ilişkilerinin yaygınlık kazanmasında belirleyici olan dört unsur tespit edilebilir:

1. “Çalışma süresi: Esnek çalışma, tam zamanlı bir işte haftada 35-40 saat çalışma anlamına gelen geleneksel çalışma biçimiyle sınırlı değildir.

2. İş güvencesi: Esnek çalışma, göreve odaklılık ve gelecekte istihdam edilme yönünde bir güvence sağlamaz.

3. Yer: Çalışanların çoğu düzenli bir biçimde şirketlerinde çalışsa da giderek evde, hareket hâlinde veya çalıştığı şirketin sözleşmeli olarak iş yaptığı başka şirkette çalışır

4. İş verenle çalışan arasındaki toplumsal sözleşme: Geleneksel sözleşme iş verenin çalışanın tanımlanmış haklarına, tazminat, eğitim, sosyal güvenlik ve iş güvencesine dayanmaktaydı. Enformasyonel toplumda ise çalışanın şirkete sadık olması, işine razı olması, fazla mesai yapması beklenir.”

Doğru cevap A'dır.

Uzamsal (mekânsal) yayılma ile küresel bütünleşmenin bir araya gelmesi, büyük kentlere yeni yeni bir stratejik rol biçmiştir. Uluslararası ticaret ve bankacılık merkezleri olarak uzun bir geçmişin ötesinde, bu kentlerin artık dört yeni işlevi vardır: Öncelikle dünya ekonomisinin örgütlenmesiyle hayli yoğunlaşmış komuta merkezleri hâline gelmişlerdir; ikincisi, finans ve uzmanlık gerektiren hizmetler şirketlerinin kilit yerleşimleri olmuşlardır; üçüncüsü önde gelen sektörlerde yeniliklerin üretimi de dâhil üretim merkezleridir; dördüncüsü üretilen ürünler ve hizmetlerin piyasalarıdırlar. Doğru cevap D'dir.

Kimlikler; bireylerin toplumsal olarak inşa etmeye çalıştıkları anlam ve tecrübe kaynaklarıdır. Castells’e göre “toplumsal aktörlere atıfla kimlikten bahsederken, anlamın, başka anlam kaynaklarına kıyasla öncelik verilen bir kültürel özellik ya da biriyle ilgili bir dizi kültürel özellik temelinde inşa edilmesi” anlaşılmalıdır. Enformasyon çağında ağlar oluşturma mantığı, kimliği endüstriyel dönemdeki biçimlerinden farklı olarak değişen bilgi, iktidar, toplumsal gerçeklik ekseninde yeniden üretmektedir. Dolayısıyla kimliklerin toplumsal bağlamlarında anlam kazanmakta olduğunu söylemek mümkündür. Doğru cevap A'dır.

Proje Kimliği: Toplumsal aktörlerin kendilerine sunulan kültürel malzeme temelinde toplumdaki konumlarını yeniden tanımlayan yeni bir kimlik inşa etmeleri sürecidir. Feminist hareketler bu kimlik modeline uygundur. Doğru cevap B'dir.

Direniş kimliği: Hâkim olanın mantığı tarafından değersiz görülen ve damgalanan konumlarda bulunan aktörler tarafından geliştirilir. Etnik temellere dayalı milliyetçilikler, cemaatler bu bağlamda düşünülebilir. Doğru cevap C'dir.

Castells’e (2008b: 13) göre kimlikler sadece toplumsal kurumlar ve örgütlenmelerden kaynaklansa bile bireyler bunları içselleştirdiğinde kimlik hâline gelirler. Buna göre kimliğin inşası üç farklı biçime sahiptir: meşrulaştırıcı kimlik, direniş kimliği ve proje kimliği. Doğru cevap B'dir.

Castells’e göre  fundamentalizm “Kişisel davranışın ve toplumun kurumlarının, Tanrının hukukundan kaynaklanan, Tanrı ile insanlık arasında aracılık eden belli bir otorite tarafından yorumlanan kurallarla tanımlanması çerçevesinde gerçekleşen kolektif kimlik inşasıdır”. Fundamentalizm insanlık tarihi kadar eskilere götürülebilir. Doğru cevap D'dir.

"Ağ toplumu, küresel ölçekte sermayenin, kültürün, işgücünün ve toplumların karşılıklı bağımlılık içerisine girmeleridir" bilgisine dayanarak, IV numaralı ifade ağ toplumu kavramı ile ilgili olarak yanlış bilgi içermektedir. Bu nedenle bu ifadenin yer almadığı seçenek sorunun doğru yanıtı olacaktır.

Castells’e göre ağ toplumu, 1960’ların sonu ve 1970’lerin başında meydana gelmiştir.

Ağ toplumu, 1960’ların sonu ve 1970’lerin başında üç bağımsız sürecin birlikte oluşmasıyla meydana gelmiştir. Birincisi, enformasyon teknolojisi devrimi; ikincisi, kapitalizmin de devletçiliğin de ekonomik krize girmesi ve peşinden yapılanmaları; üçüncüsü, liberteryanizm, insan hakları, feminizm ve çevrecilik gibi kültürel ve toplumsal hareketlerin yeşermesidir.

Ağ toplumunun göstergeleri olarak; çalışmanın dönüşümü, kentin dönüşümü, kimliğin dönüşümü, ataerkilliğin dönüşümü, milliyetçiliğin dönüşümü ve ulus devletin dönüşümü sıralanmaktadır.