SOSYOLOJİDE YAKIN DÖNEM GELİŞMELER

Habermas, moderniteyi tamamlanmamış bir proje olarak değerlendirmiştir. Bu yüzden modernitenin eksiklerinin tamamlanması durumunda, günümüz yaşamın ihtiyaçlarına yanıt verebilecektir. Doğru yanıt: B'dir.

Habermas, Postmodern çizgisi dışında çalışmalar yapmıştır. Postmodernizm onun ilgi alanına girmemiştir. Doğru yanıt: C'dir.

Habermas, "Kamusallığın Yapısal Dönüşümü" kitabında; vatandaşlar arasında şeffaf, açık ve akılcı tartışmaya dayalı olarak oluşturulan, kamu ve kamuoyu
anlamına da gelen kamusallığın tarihsel gelişimini, dönüşümünü ve de çöküşünü
irdeler. Kitabın konusu devlete bağımlılık değildir. Doğru yanıt: E'dir.

Habermas'a göre toplumun özgürleşmesi ve sorunların çözmesi ancak "Rasyonel İletişim" ile mümkündür. Doğru yanıt: A'dır.

Habermas'a göre evrimin geleceği son nokta, toplumun rasyonel düzeye ulaşması olacaktır. Doğru yanıt: D'dir.

Habermas'a göre günümüz dünyasının bir gerçeği olan kültürel ve ideolojik oluşumlar, kapitalizm için ciddi bir tehdittir. Doğru yanıt: A'dır.

Habermas, meşruiyetin gerçekleşmesinin yollarından biri olarak sınıfsal mücadeleyi öngörmemiştir. Doğru yanıt: E'dir.

Habermas'ın "İletişimsel Eylem Kuramı"nın temelini "Anlaşmaya yönelmiş bir eylem tipi" oluşturmaktadır.  Doğru yanıt: B'dir.

Habermas, yaşantı dünyasının belirlenmesinin güç ve parayla olduğunu vurgulamıştır. Siyasal ve ekonomik yapı doğrudan güç ve parayla ilişkilidir. Doğru yanıt: C'dir.

Habermas, kötümser bir bakış açısına sahip değildir. O, geleceğin iyi olacağını düşünmektedir. Doğru yanıt: D'dir.

Nitekim modernitenin kurtarıcı bir güce sahip olduğu düşüncesinin iflas ettiğini
ve artık postmodern bir dönemde yaşadığımızı savunan pek çok entelektüelden
farklı olarak, Habermas moderniteyi henüz gerçekleştirilmemiş potansiyellere
sahip “tamamlanmamış bir proje” olarak görür ve bu nedenle postmodern bir
dünyadan söz etmek için henüz çok erken olduğunu savunur (Habermas, 1985;Ritzer, 1996: 586-587).

Slattery, Habermas’ın bugüne kadar yapmış olduğu çalışmalarının ana temasının kısaca aşağıdaki gibi özetlenebileceğini vurgular (Slattery, 2008: 427):
a. Pozitivizmin eleştirisi ile bilim ve teknolojinin araçsal kullanımının eleştirisi
b. Eleştirel teorinin yeniden inşası ve güncelleştirilmesi
c. Marksizmin yeniden inşası
d. Yeni bir bilgi ve iletişim teorisinin geliştirilmesi

Öncelikle Habermas’ın 1962’de yayımlanan ve ilk büyük çalışması olarak kabul
edilen Kamusallığın Yapısal Dönüşümü’nden (Strukturwandel der Öffentlichkeit)
kısaca bahsetmek yerinde olacaktır.

Habermas’ın ilk dönem önemli çalışmalarından biri de 1968’de yayımlanan Bilgi
ve İnsansal İlgiler (Erkenntnis und Interesse) adlı ünlü çalışmasıdır. Bu çalışma
genellikle, başlangıçta amacı eleştirel sosyal kuram adı altında özgürleştirici/
kurtarıcı bir sosyal bilim modeli geliştirmek olan Habermas’ın eleştirel teorisini
üzerinde temellendireceği bir bilgi kuramı (epistemoloji) geliştirme çabasının bir ürünü olarak görülür.

Bu çözümlemede Habermas üç tür bilgi formu ile bunlara karşılık gelen ve her
biri farklı bir eylem/deneyim alanı ile ilişkili olan üç tür bilişsel ilgi/çıkar alanı
ayırt eder (Habermas, 1968: 373).

Bu bilgi formlarından birincisi klasik pozitivizmde görülen empirik-analitik
(araçsal) bilgi olup bu bilgi türünün arkasında yatan temel bilişsel ilgi/çıkar çevreye,insanlara ve genel olarak toplumlara uygulanabilen teknik kontroldür.

Diğer iki bilgi sisteminden farklı olarak eleştirel bilgi, temel olarak ezilenlerin özgürlüğü/kurtuluşu ile ilgilidir ve tahakküm (domination) olarak tanımlanabilecek bir eylem ya da deneyim alanı ile ilişkilidir (Habermas, 1968: 375-76; Scott, 1995: 232).

Neticede Habermas bu çalışmasında insanların ortaklaşa sahip oldukları üç
bilişsel ilgi saptar:
a. çevremizi tanımaya ve denetlemeye çalışırken ortaya çıkan ve bizi ampirik
bilimlere yönelten teknik ilgi,
b. birbirimizi anlayabilmek ve birlikte çalışabilmek için ihtiyaç duyduğumuz
ve bizi hermeneutik bilimlere yönelten pratik ilgi
c. anlama ve iletişim kurma esnasında çarpıtmalardan kurtulma ihtiyacımızı
yansıtan ve bizi psikanaliz gibi eleştirel bilimlere yönelten kurtarıcı ilgi
(Marshall, 1999: 180-81).

Habermas hem Marx’ın çalışmalarının merkezinde yer alan çalışma/emek kavramıyla hem de hermeneutik ile bağlantılı yaklaşımların merkezinde
yer alan etkileşim kavramıyla ilişkilendirdiği iki bileşenli bir eylem tipolojisini
başlama noktası olarak ele alır. Bu noktada da Marx ile birlikte önceki büyük
sosyal kuramcıları, bu iki bileşenli eylem tipolojisinden (yani emek ve etkileşim
formlarından) sadece biriyle tek yönlü olarak ilgilendikleri düşüncesiyle eleştirir.
Bununla birlikte kendisi de çalışmalarında daha çok sosyal/sembolik etkileşime
ağırlık verir ve insan olmanın en belirgin özelliği olarak nitelediği iletişimsel eylemi tüm sosyal ve kültürel hayatın temeli olarak görür (Ritzer, 1996: 293).

Habermas geç kapitalist toplumda ekonomik, siyasal ve sosyokültürel sistem çıkışlı olarak birbirini tetikleyebilen dört olası kriz eğilimi belirler: ekonomik krizler, rasyonalite krizleri, meşruiyet krizleri ve motivasyon krizleri.