SOSYOLOJİDE YAKIN DÖNEM GELİŞMELER - Deneme Sınavı - 20

Castells’e göre (2008b: 21) fundamentalizm “Kişisel davranışın ve toplumun kurumlarının, Tanrının hukukundan kaynaklanan, Tanrı ile insanlık arasında aracılık eden belli bir otorite tarafından yorumlanan kurallarla tanımlanması çerçevesinde gerçekleşen kolektif kimlik inşasıdır.”

Castells’e göre (2008b: 72), millet “Tarihin ve siyasi projelerin paylaşımıyla insanların zihinlerinde ve kolektif hafızada inşa edilen kültürel cemaatlerdir.” Castells çağdaş milliyetçiliği, milliyetçiliğe dair sosyal teorilerle birlikte tartışırken dört noktaya dikkat edilmesi gerektiğini vurgular:

1. Çağdaş milliyetçilik bir ulus devletin inşasına yönelik olabilir de olmayabilir de. Dolayısıyla uluslar tarihsel ve analitik olarak devletten bağımsız oluşumlardır.

2. Uluslar ve Ulus devletler, Fransız İhtilalı sonucu oluşan modern ulus devletlerle sınırlı değildir.

3. Milliyetçilik, mutlaka seçkinlere özgü bir olgu değildir. Aslında günümüzde milliyetçilik, küresel elitlere tepkiden başka bir şey değildir.

4. Çağdaş milliyetçilik etkin eylemci olmaktan çok tepkisel olduğundan siyasi olmaktan çok kültürel olma eğilimindedir. Dolayısıyla bir devletin savunusundan çok yerleşik bir kültürün savunusudur (Castells, 2008b: 45-46).

Castells’e göre fundamentalizm “Kişisel davranışın ve toplumun kurumlarının, Tanrının hukukundan kaynaklanan, Tanrı ile insanlık arasında aracılık eden belli bir otorite tarafından yorumlanan kurallarla tanımlanması çerçevesinde gerçekleşen kolektif kimlik inşasıdır.”

“Uzamsal (mekânsal) yayılma ile küresel bütünleşmenin bir araya gelmesi, büyük kentlere yeni yeni bir stratejik rol biçmiştir. Uluslararası ticaret ve bankacılık merkezleri olarak uzun bir geçmişin ötesinde, bu kentlerin artık dört yeni işlevi vardır: Öncelikle dünya ekonomisinin örgütlenmesiyle hayli yoğunlaşmış komuta merkezleri hâline gelmişlerdir; ikincisi, finans ve uzmanlık gerektiren hizmetler şirketlerinin kilit yerleşimleri olmuşlardır; üçüncüsü önde gelen sektörlerde yeniliklerin üretimi de dâhil üretim merkezleridir; dördüncüsü üretilen ürünler ve hizmetlerin piyasalarıdırlar.”.

Castells, kentleri, kolektif tüketim ve işçilerin yoğun olarak bulunduğu merkezler olarak değerlendirir. Böylece mega kentler: 1) Kendi ülkelerinde ve küresel ölçekte ekonomik, teknolojik ve toplumsal dinamizm merkezleridir. 2) Kültürel ve siyasi yenilik merkezleridir. 3) Küresel ağla bağlantı noktalarıdır. Ağ toplumunda kentler bu özellikleriyle ileri hizmet üretiminin ve tüketiminin geliştiği mekânlardır. Dolayısıyla enformasyonel toplumlarda sermaye, emek, bilgi akışları, küreselleşme sürecinin etkisiyle birlikte kentleri büyük bir dönüşümün parçaları hâline getirmektedir.

Esnek üretim endüstri sonrası toplumun özelliklerindendir.

Ağ toplumu; ağlar oluşturma mantığı etrafında merkezsiz, hiyerarşi içermeyen, yatay ilişkilerin hâkim olduğu bir toplumsal örgütlenme biçimidir.

Manuel Castells Enformasyon Çağı: Ekonomi, Toplum ve Kültür (2008) adlı eserinde kapitalist dönüşümü, sanayileşmecilik ve devletçiliğin krizini, enformasyonel ekonominin doğuşunu, “ağ toplumu”nun oluşması olarak ortaya koymaktadır.

Ağ toplumu, 1960’ların sonu ve 1970’lerin başında üç bağımsız sürecin birlikte oluşmasıyla meydana gelmiştir. Birincisi, enformasyon teknolojisi devrimi; ikincisi, kapitalizmin de devletçiliğin de ekonomik krize girmesi ve peşinden yapılanmaları; üçüncüsü, liberteryanizm, insan hakları, feminizm ve çevrecilik gibi kültürel ve toplumsal hareketlerin yeşermesidir.

Castells’e göre feminist hareketlerin günümüz toplumlarında doğmasına sebep olan dört özgül neden vardır: 1. Eğitim fırsatlarının kadınlara açılması ve işgücü piyasasının dönüşümü. 2. Biyoloji, farmakoloji ve tıpta, insan türünün çoğalmasıyla ilgili denetimi sağlayan teknolojilerin gelişmesi. 3. 1960’lardaki toplumsal hareketler içerisinde kadınların cinsiyetçiliğe maruz kalması. 4. Küreselleşmiş bir toplumda kültürel dönüşümlerin hızla yayılması ve gezegenin büyük bir bölümünde kadınların seslerinin bir üst doku oluşturmasıdır.

Castells’e göre enformasyonel toplumda temelde çalışma ortadan kalkmamıştır, ortadan kalkan endüstriyel topluma ilişkin emek süreçleri ve iş biçimleridir.

Performans Castells’e göre enformasyon toplumunda esnek çalışma ilişkilerinin yaygınlık kazanmasında belirleyici olan dört unsurdan biri değildir.

Proje Kimliği: Toplumsal aktörlerin kendilerine sunulan kültürel malzeme temelinde toplumdaki konumlarını yeniden tanımlayan yeni bir kimlik inşa etmeleri sürecidir. Feminist hareketler bu kimlik modeline uygun olacaktır.

Ataerkillik, toplumsal ilişkilerin belirli bir tarzda üretilmesinin temelidir. Ataerkillik basit anlamıyla “Aile biriminde erkeklerin, kadınlar ve çocuklar üzerinden kurumsal olarak desteklenen bir otoriteye sahip olmasıyla tanımlanır.”

“Ulus devletler var olmayı sürdürseler de, ki yakın gelecekte böyle olacaktır, giderek daha geniş kapsamlı bir iktidar ağının bağlantı noktaları hâline geleceklerdir, gelmişlerdir.”

Ağ toplumu; ağlar oluşturma mantığı etrafında merkezsiz, hiyerarşi içermeyen, yatay ilişkilerin hâkim olduğu bir toplumsal örgütlenme biçimidir.

Castells’e göre ağ toplumu, 1960’ların sonu ve 1970’lerin başında üç bağımsız sürecin birlikte oluşmasıyla meydana gelmiştir.

Castells’e göre feminist hareketlerin günümüz toplumlarında doğmasına sebep olan dört özgül neden vardır:
1. Eğitim fırsatlarının kadınlara açılması ve işgücü piyasasının dönüşümü.
2. Biyoloji, farmakoloji ve tıpta, insan türünün çoğalmasıyla ilgili denetimi sağlayan teknolojilerin gelişmesi.
3. 1960’lardaki toplumsal hareketler içerisinde kadınların cinsiyetçiliğe maruz kalması.
4. Küreselleşmiş bir toplumda kültürel dönüşümlerin hızla yayılması ve gezegenin büyük bir bölümünde kadınların seslerinin bir üst doku oluşturmasıdır.

Ernest Mandel (1998: 31), kapitalizmin özünde emeğin üretim süreci içerisinde sömürüsüne dayalı olduğunu ve artı-değer (sömürü) olmadan kapitalizmin olmayacağını savunmaktaydı.

Herbert Marcuse (1986: 48), makineleşmenin bu yönüne insan emeği ile makinenin ürünleri arasındaki ilişkinin niteliksel değişimine dikkat çekmekte ve verimliliğin kaynağını makineleşme olarak görmekteydi.