SOSYOLOJİDE YAKIN DÖNEM GELİŞMELER - Deneme Sınavı - 11

Slattery, Habermas’ın bugüne kadar yapmış olduğu çalışmalarının ana temasının kısaca aşağıdaki gibi özetlenebileceğini vurgular:
a. Pozitivizmin eleştirisi ile bilim ve teknolojinin araçsal kullanımının eleştirisi
b. Eleştirel teorinin yeniden inşası ve güncelleştirilmesi
c. Marksizmin yeniden inşası
d. Yeni bir bilgi ve iletişim teorisinin geliştirilmesi

Soruda verilen ifadelerin hepsi doğrudur.

Habermas’a göre vatandaşların muhakemeye ve müzakereye dayalı görüşlerinin iletilmesini sağlayan, devlet ile toplum arasında aracılık yapan bir kamunun oluşumu demokrasinin gelişimi bakımından son derece önemlidir Habermas’ın kamusallığa yönelik ilgisinin temeli de buradan, yani demokrasiye yönelik olan ilgisinden gelir. Bu noktada Habermas bağımsız, özerk ve eşitler arasında, müzakereye dayalı bir ortak kanaat ve irade oluşumu için gerekli olan iletişim koşullarını sağlayan ve yönetimi meşruluğa zorlayan bir kamusallığın oluşumunu özgürlükçü, eşitlikçi, akılcı bir katılımcı demokrasi teorisinin de temeli olarak görür.

Habermas'a göre kamusallık, 18. yüzyılda Avrupa’da kapitalizmin gelişimi ile birlikte yükselen bir sınıf olarak burjuvazinin kamusal iletişim alanı olarak, yani bir burjuva kamusallığı olarak ortaya çıktı. Başka bir ifadeyle, kamusallık, devlete ait resmî olmayan bir alan olarak 18. yüzyılda devlet ile toplumun burjuva kesimi arasında ortaya çıktı. Habermas için burada önemli olan nokta kamusallığın eşit koşullarda ve hür bir iradeyle fikir alışverişinde bulunmak ve tartışmalara katılmak için gerekli olan iletişim koşullarının sağlandığı bir alanda şekillenmesi ve yöneticileri meşruluğa zorlayan eleştirel bir kamuoyu olarak ortaya çıkmış olmasıydı. Habermas, bu kamusal topluluğun üyelerinin kahvehaneler ve benzeri mekanlarda ve görece özgür dergi, gazete ve günlük basında düşünen, akıl yürüten bir kesim olarak nasıl ortaya çıktığını ve neticede yasaklayıcı hükümleri kamuoyu önünde nasıl meşrulaşmaya zorladıklarını, bir anlamda yönetimin meşruluğu üzerinde kamusallığın nasıl bir kontrol mekanizması olarak işlev görmeye başladığını anlatır.

Habermas kamusallığın yapısal dönüşümünü iletişim ağının ticarileşmesi, bürokratikleşmenin ve devlet müdahaleciliğinin artması gibi temel dönüşümler çerçevesinde analiz eder. Bu süreçte kamusal topluluğun tutarlılığını sağlayan kurumlar, başta basın olmak üzere, sarsılmaya ve işlevlerini yitirmeye başlamıştır. İletişim ağının ticarileşmesi ve özgür basının sermayenin çıkarlarına hizmet etmeye başlamasıyla birlikte akıl üreten kamusal topluluk kültür tüketicilerine dönüşmeye başlar. Televizyon, radyo, gazeteler, dergiler ve romanlar gibi yazılı ve görsel basın eleştirel ve özgürleştirici iletişim araçlarından çok bağımlılık yaratıcı tüketim ürünlerine dönüşür. Kültür endüstrisinin kitle iletişim araçlarınca kamusal olarak yayılan ürünleri akıl yürüten kamusal topluluğu alıcı konumundaki dinleyen, seyreden ancak konuşma ve karşı çıkma şansı olmayan tüketicilere dönüştürür. Böylelikle eleştirel teorinin önde gelen temsilcilerinin de sözünü etmiş oldukları kültür endüstrisi tarafından düşünmeyen ve eleştirmeyen bir kamu yaratılmış olur. Neticede kamusallık özerkliğini, eleştirelliğini, akıl yürütme ve düşünce üretme işlevlerini, kısacası sivil toplum ile devlet arasındaki aracılık işlevini yitirmekle kalmaz, kamusal kanaatler yerine “alkışa amade bir ruh halinin” hâkim olduğu kolayca yönlendirilebilen, öngörülebilen ve manipüle edilebilen bir kamuoyu hâline dönüşür.

Habermas’a göre, ikinci bilgi formunu tarihsel-hermeneutik/yorumbilgisel (iletişimsel) bilgi veya daha kısaca hümanistik bilgi oluşturmaktadır ve bu bilgi türünün temel ilgisi dünyayı anlamaktır. Bu bilgi formu ile ona karşılık gelen ilgi/çıkar ise kültürel alanda etkileşim olarak tanımlanabilecek bir eylem ya da deneyim alanı ile ilişkilidir. Habermas’a göre analitik bilgi baskıcı denetimi kolayca artırmaya yönelik bir ilgiye/çıkara sahipken hümanistik bilgi ne baskıcı ne de özgürleştirici bir ilgiye/çıkara sahip değildir.

Habermas tahakküme bağlı olarak ortaya çıktığını düşündüğü sistematik olarak çarpıtılmış iletişimin eleştirel analizi ile ilgilenir. Sistematik olarak çarpıtılmış iletişim kavramı Habermas’ın özellikle erken dönem çalışmalarında önemli bir yere sahiptir. Freud’un psikanaliz üzerine olan çalışmalarından esinlenilerek geliştirilen bu kavram, kabaca toplumsal etkileşimin engellenmesi ve baskıya dayalı iletişim nedeniyle karşılıklı anlamaya dayalı iletişimsel eyleme ulaşılamama durumu olarak tanımlanabilir.

Habermas’a göre, kapitalizm ekonomik sorunları ve dolayısıyla ekonomik temelli sınıf çatışmasını zayıflatarak tehdit edici olmaktan çıkarmayı ba- şarmış olsa da bu sefer de sistem kendi meşruiyetini tehdit eden farklı nitelikte krizlerle karşı karşıyadır. Bu yeni krizler ve gerilimler ekonomik faktörlerden değil fakat kültürel ve ideolojik faktörlerden beslenmektedir. Dolayısıyla kapitalizm içinde daha önce sınıf farklılıklarından kaynaklanan ve sınıf hareketleri şeklinde somutlaşan gerilimler günümüzde yeni toplumsal hareketlerle yer değiştirmiştir. Özetle, Habermas kapitalizmin günümüzde ekonomik çıkarlardan çok yaşantı- dünyası dediği yaşam alanının özgürleşmesine ve kaybedilen değerlerine yönelik taleplerle mücadele veren barış, öğrenci, ekolojik, kadın ve benzeri biçimler alan yeni toplumsal hareketlerin yarattığı gerilimlerle sarsıldığını ve bu gerilimlerin siyasal sistemde, ekonomik krizlerden daha büyük bir tehlike arz eden meşruiyet krizleri yaratma potansiyeline sahip olduklarını düşünmektedir.

Sistemin yapısal mekanizmaları güçlendikçe özellikle güç ve para temelinde işleyen siyasal ve ekonomik sistemlerin yaşantı-dünyası üzerindeki güç ve denetimi giderek artar ve nihayetinde yaşantı-dünyasını kontrol etmeye başlarlar. Bu durum toplumun karmaşıklık düzeyinin giderek artması ve dilsel iletişim araçlarına aşırı yüklenilmesi sonucu insanların günlük yaşamda eylemlerini dilsel uzlaşı oluşturarak örgütlemek yerine Habermas’ın “dilden arındırılmış iletişim araçları” dediği para ve güç araçlarını kullanarak örgütlemeleri olarak tanımlanabilir. Böylelikle dilden arındırılmış iletişim araçları olarak güç ve para dilsel araçlarla anlaşma ihtiyacını azaltarak işlediklerinden dilsel uzlaşı oluşturmanın yükünü hafifletmiş olurlar.

Doğru cevap B'dir.

Doğru cevap E'dir.

Doğru cevap D'dir.

Doğru cevap D'dir.

Doğru cevap A'dır.

Doğru cevap D'dir.

Doğru cevap C'dir.

Doğru cevap B'dir.

Doğru cevap A'dır.

Habermas

Slattery, Habermas’ın bugüne kadar yapmış olduğu çalışmalarının ana temasının kısaca aşağıdaki gibi özetlenebileceğini vurgular (Slattery, 2008: 427): a. Pozitivizmin eleştirisi ile bilim ve teknolojinin araçsal kullanımının eleştirisi b. Eleştirel teorinin yeniden inşası ve güncelleştirilmesi c. Marksizmin yeniden inşası d. Yeni bir bilgi ve iletişim teorisinin geliştirilmesi

Kamusallığın Yapısal Dönüşümü’nden (Strukturwandel der Öffentlichkeit)