SOSYOLOJİDE YAKIN DÖNEM GELİŞMELER - Deneme Sınavı - 10

Ritzer

Bireyin varoluşunun Habermasın kamusallık çalışmalarında yeri yoktur.

Yaşantı Dünyası

Frankfurt Okulu

Habermas’ın ilk dönem önemli çalışmalarından biri de 1968’de yayımlanan Bilgi ve İnsansal İlgiler (Erkenntnis und Interesse) adlı ünlü çalışmasıdır. Bu çalışma genellikle, başlangıçta amacı eleştirel sosyal kuram adı altında özgürleştirici/ kurtarıcı bir sosyal bilim modeli geliştirmek olan Habermas’ın eleştirel teorisini üzerinde temellendireceği bir bilgi kuramı (epistemoloji) geliştirme çabasının bir ürünü olarak görülür.

İkinci bilgi formunu tarihsel-hermeneutik/yorumbilgisel (iletişimsel) bilgi veya daha kısaca hümanistik bilgi oluşturmaktadır ve bu bilgi türünün temel ilgisi dünyayı anlamaktır.

Bilgi kuramındaki bilgi formlarına paralel olarak araçsal eylem; rasyonel bir araç-amaç ilişkisi izleyen, empirik-analitik bilgi yönelimli ve somut düzlemde emek ile ilişkilendirilmiş bir eylem tipidir.

Savaş krizleri, "Habermas"ın saptadığı geç kapitalist toplumda; ekonomik, siyasal ve sosyokültürel yönden birbirini tetikleyebilecek kriz eğilimlerinden biri değildir. Doğru yanıt: E'dir.

Birbirimizi anlayabilmek ve birlikte çalışabilmek için ihtiyaç duyduğumuz ve bizi hermeneutik bilimlere yönelten pratik ilgidir.

Habermas, gelecekten yana umutsuz değildir. İnsanlar arası iletişimi özgürleştirebilecek güçte yeni bir bilgi teorisinin geliştirilmesiyle rasyonel düşüncenin, bir kez daha, hâkim olacağını ve böylece daha adil ve özgür bir toplumun oluşacağını ümit eder. Doğru yanıt: C'dir.

Giddens, birey-toplum düalizmine karşı çıkan ve yeniden üretilen pratikler üzerine yoğunlaşan bir sosyolog olmuştur. Düalizmlerin hiçbir teorik dönüşümü sağlamaya uygun olmadığını belirten Giddens, birey-toplu (yapı/fail) karşıtlığından söz etmek yerine, bu ikili yapıların karşıtlıktan oluşan dönüşümselliklerini hesaba katmak gerektiğini savunmuştur.

Giddens, modernite ya da gelenek-ötesi (post-traditional) toplumu, gelenek ve alışkanlığa ait kesinliklere ilişkin rasyonel bilginin yer aldığı bir düzen olarak tanımlamaktadır. Bu bağlamda modern dönemde terinden çıkarma/yerinden edilme kavramı ile ifade ettiği soyut sistemlere yönelik güven ilişkilerinin nasıl olduğunu üç kategoride değerledirir: Bunlar 1. toplumsal bağları istikrarlı kılma aracı olarak dostluk ya da cinsel (akrabalık) yakınlıkla ilgili kişisel ilişkiler, 2. Belirsiz zaman aralıklarındaki ilişkileri istikrarlı kılma yolu olarak soyut sistemler (açılımlı mekanizmalar), 3. Geçmiş ile geleceği bağlantılandırma tarzı olarak karşı-olgusal, geleceğe yönelik düşüncedir. Doğru cevap B'dir.

Anthony Giddens düşünce ve eylemlerinde ne küreselleşme taraftarı ne de küreselleşme karşıtı olmuştur. Daha çok küreselleşemenin günümüz gerçekliği içinde bir süre olduğunu ancak yarattığı tehlike ve risklere müdahale edilmediği takdirde eko-yaşam adına olumsuzluklar yaratacağını kabul etmiş ve bu sürecin toplumların çıkarlarına uygun hâle getirilmesi için nasıl dönüştürülebileceğini anlatmaya çalışmıştır. Doğru cevap A'dır.

Modernliğin yapısal olarak küreselleştirici özelliği bulunduğuna değinen Giddens bu süreçte bilhassa dört kurumun modernliğin dinamizmini ve zaman periyodunu biçimlendirdiğini öne sürer. Bunlar: kapitalizm, endüstrileşme, şiddet tekeli/zorlayıcı güç ve gözetimdir. Böylece modernliğin dinamiği ile küreselleşmenin boyutlarını birbirine denk düşecek biçimde bağlantılandırarak açıklar. Doğru cevap D'dir.

Giddens, modernliği şu sözleri ile değerlendirmektedir. “Modernlik terimini kullananların çoğu, ben dâhil, onu evrensellik iddiaları sorgulanabilir nitelikte olan, tarihsel olarak özgül bir sosyo-ekonomik ve kültürel oluşum olarak görüyorlar. Benim anlayışıma göre modernlik tarihin sonu değildir; ama modern olan şekilsiz, parçalı, çizgisel olmayan bir post-modernlik hâlinde çözülmüş de değildir. Dolayısıyla “postmodern” fikri yalnızca “modernliğin aklının başına gelmesini” ya da kendi sınırları ile yüzleşmek zorunda kalmasını değil, aynı zamanda bunu aşmayı da içerir” Bu açıklamada Habermas’ın görüşleri ile Giddens’ın görüşlerinin kesiştiği görülür. Çünkü Habermas’a göre modernizm henüz tamamlanmamış bir projedir. Doğru cevap E'dir.

Henüz postmodern bir toplumsal evrende yaşamadığımızı beliren Giddens yine de yaşam tarzlarının ve toplumsal örgütlenme biçimlerinin farklılığına dikkati çeker.  Postmodernlik, hiçbir şeyin tam bir kesinlikle bilinemeyeceğine, epistemolojinin önceki temellerinin güvenilir olmadığına, tarihte teleolojiye yer olmadığına, dolayısıyla ilerlemenin hiçbir çeşidinin kabul edilemeyeceğine işaret etmektedir. Bu nedenle Giddens, postmodernite yerine “geç modernite” kavramını kullanmayı tercih eder. Doğru cevap B'dir.

Sağ ve Solun Ötesi (Beyond Left and Right) ve üçüncü Yol:Sosyal Demokrasinin Yeniden Dirilişi (The Third Way:The Renewal of Social Democracy) adlı kitaplarında Giddens eski “sol” fikirlerin güncelliğini yitirdiğini “sağcı” fikirlerin ise çelişkili ve hatta tehlikeli olduklarını iddia eder. Giddens’ın sosyal demokrat (liberal) “üçüncü yol”u ise sadece bir teori değil, aynı zamanda siyasal aktivizm ve idealizmi alevlendirmeyi amaçlayan bir eylem programıdır. Doğru cevap C'dir.

Anthony Giddens, geç modern topluma özgü dört tip riskten bahsetmektedir. Bunlar; (1) Devlet eliyle ya da başka yollarla yapılan ve hiç kimsenin kaçmasının mümkün olmadığı gözetim, (2) Türlerin yaşamını sürdürememe riskiyle birlikte artan askerî güç, (3) Kapitalizmin istikrarsız nitelikleri sebebiyle ekonomik büyümenin çökme ihtimali ve (4) Kapitalizmi sınırlayan ekolojik ve çevresel kısıtlamalar. Kapitalizmin neden olduğu gelir adaletsizliği bu risklerden birisi değildir. Doğru cevap E'dir.

Yapı ve failliği bir ikicilik/düalizm, karşılıklı olarak birbirlerinin dışında öğeler olarak görmek yerine Giddens bir ikilik/düalite, yani aynı şeyin analitik olarak birbirlerinden ayırt edilemez iki parçası gibi görür. Yapının ikiliği, yapının dönüşümlü olarak düzenlediği toplumsal eylem ya da davranışın hem aracı hem de sonucu olduğu anlamına gelir (Allan, 2006: 266). Yapı ve fail ikili bir doğaya sahiptir ve doğaları gereği karşılıklı ilişki içindedir. Yapı ile eylem arasındaki bağlantı ise toplumsal pratikler aracılığı ile kurulur. Bu ise yapının ikiliğinin bir parçası olarak değerlendirilir. Doğru cevap B'dir.

Düalizmlerin hiçbir teorik dönüşümü sağlamaya uygun olmadığını belirten Giddens, birey-toplum (yapı/fail) karşıtlığından söz etmek yerine, bu ikili yapıların karşıtlıktan oluşan dönüşümselliklerini hesaba katmak gerektiğini savunmuştur.