SOSYOLOJİDE ARAŞTIRMA YÖNTEM VE TEKNİKLERİ - Deneme Sınavı - 15

Cevaplayıcıların bazı sorulara yanıt vermedikleri ya da soruyla ilgisiz yanıt verdikleri durumlarda, veri kodlama sırasında sorunun yanıtı kayıp değer (missing value) olarak, yanıt kategorilerinde kullanılmayan bir sayı ile (genellikle 99 sayısı verilir) temsil edilerek bilgisayara tanıtılır. Verilerin yorumlanması sırasında kayıp değer dışında kalan yanıtlar üzerinden yüzde okuması yapılır. Örneğin, bir soruya 300 kişlilik bir yanıtlayıcı grubundan 5 kişi yanıt vermemişse, bu durumda yüzde okuması 295 kişinin verdiği geçerli yanıt sayısı üzerinden yapılır. Bu tür yüzdelere geçerli yüzde (valid percent) denir.

Nominal ve ordinal ölçekte yanıt kategorileri kullanan değişkenlerin betimlenmesi frekans dağılımı kullanılarak yap›l›r. Bunun nedeni nominal ve ordinal ölçek kategorilerinin nitelik ölçmesidir.

İlişkinin şiddeti, iki değişken arasındaki pozitif ya da negatif yöndeki ilişlkide bağımsız değişkene bakarak bağımlı değişken üzerinde yapabilece¤imiz tahminlerin ne derece güçlü olabileceğini anlatır. C seçeneğinde verilen bunun tam tersi durumdur.

Her ikisi de ordinal ölçekte iki değişken arasındaki ilişkinin varlığını  test için Kay Kare,  şiddetini ölçmek için eğer hipotezde önerilen ilişki türü karşılıklı değişken ilişki ise Gamma, nedensel ilişki ise Somer’s d istatistikleri kullanırlı. Gamma ve Somer’s d ilişkinin yönü ve şiddeti hakkında bilgi verir

Farklı alfa de¤erleri bulunmakla birlikte sosyal bilimcilerin en sık kullandığı alfa değerleri α= 0.05 ve α= 0.01’dir. p değeri ile alfa değerinin karşılaştırması sonucu, bir ilişlkide gözlenen farklılıkların şans eseri olmayan faktörlerden mi meydana geldiği (farklılık anlamlı mı?) yoksa şans eseri mi oluştuğuna  karar verilir. Bu karar için kural (p ≤ α) d›r ve “p küçük eşit alfa” olarak ifade edilir. Bu şart sağlandığında, yani p ≤ α ise, iki değişken arasındaki gözlemlenen farklılıkların anlamlı olduğuna (aralarında anlamlı bir ilişki bulunduğu), farklılığın şans eseri oluşmadığına karar verilir.

Soruda verilen örnekte,  0.05 alfa değeriyle karşılaştırıldığında p değeri alfa değerinden küçük olduğundan Cinsiyetle okunan kitap sayısı  arasında anlamlı bir ilişki olduğuna karar verilir.

Niteliksel araştırmalarda betimlemenin içermesi gereken üç öge; bağlamlar, niyetler ve süreçlerdir.

Bağlamlar, eylemlerin daha geniş toplumsal ve tarihsel önemini kavramamızı ve eylemi bir yerlere oturtmamızı sağlayan araçlardır.

Aktörlerin çeşitli durumları  nasıl ifade ettiklerini gözlemlemek ve kendilerini bu eylemde bulunmaya neyin motive ettikleri konusunda açıklamalar yapmalarını sağlamak önemlidir. Bu da niyetlerle ilgilidir.

Niteliksel araştırmalarda durağan, sabit bir betimleme yerine süreçleri, yani incelenen olguların zaman içindeki değişimini aktarabilen dinamik bir betimleme yapılması gerekir. Süreçlere odaklanan bir  araştırmacı, dikkatini bağlamdan ve niyetten çok eylem ve eylemin sonucu arasındaki ilişkiye verir.

Betimsel çözümlemede

* araştırmada elde edilen verilenrin kendileri ön plandadır

* bu nedenle sıklıkla katılımcıların kendi ifadelerinden doğrudan alıntı yapılır

* gözlemlenen ortamda neler olup bittiğini ortaya koymaya çalışır

* "ne" sorusuna yanıt arar.

Görüşme dökümlerinin nitel veri hâline gelmesi, yani çözümlenebilecek bir hale gelmeleri, araştırmacının araştırma problemine ve araştırmanın amaçlarına bağlı olarak bu metinlerdeki belirli davranışı, olgu, anlam, ilişki, eylem, durum, anlam, ilişki, koşul, ortam ve müdahalelerin kodlanması ile gerçekleştirilir.

Verilen seçeneklerde D'de bulunan araştırmada yer alan denekler hariç diğerleri hedef okuyucu kitlesi olarak seçilebilir. Bunlara akademisyenler de eklenebilir.

İlk bulgu - son bulgu araştırmacının çalışma boyunca yaşadığı kişisel maceranın yansıtılmasına benzetilmektedir. Önce hangi bulgu elde edildi, sonra ne oldu biçiminde sunulan veri, hem araştırmacının hem de araştırmada yer alanların öyküsünü anlatır.

Amaçsal örnekleme, olasılığa dayalı olmayan örneklem seçme tekniklerinden biridir. Gelişigüzel, kartopu, kota, teorik, güdümlü, mekansal ve aykırı durum örnekleme seçim teknikleri de bu kategoride yer almaktadır.

Basit tesadüfi örneklem seçim tekniği, araştırma evreninin coğrafi olarak geniş alanlara yayılmış olduğu araştırmalar için uygun değildir.

Basit tesadüfi örneklem seçim tekniğinin sorunu, iyi bir örneklem çerçevesi gerektirmesidir. Araştırmalarda, tesadüfi olarak seçilen kişlilerle görüşmek için araştırmacının uzun mesafeler kat etmesi gerekir.  Bu durum da ulaşım masraflarını ve araştırmanın maliyetini  arttırdığı gibi veri toplama sürecinin daha uzun sürmesine neden olur. Basit tesadüfi örneklem seçim tekniği, iyi bir örneklem çerçevesi mevcut olduğu zaman ve evren, coğrafi olarak belli bir bölgede yoğunlaştığı zaman kullanılmalıdır.

Verilen örnek kartopu örneklem seçim tekniğine aittir. Zincirleme örneklem seçim tekniği olarak da bilinir. Evren hakkındaki bilgilerin eksik olduğu ve evreni oluşturan bireylere ulaşmanın zor olduğu durumlarda kullanılan bir tekniktir.

Bir örneklemin büyüklüğünü belirlerken göz önünde bulundurulması gereken hususlar şunlardır:

Evrenin niteliği 

Aranan özelliklerin evren içerisindeki dağılımı

Araştırma olanakları

Örneklem seçim tekniği

Hipotezin özelliği

Kabul edilebilecek hata payı

Tahmin için istenen güven derecesi

Araştırmada ne kadarlık bir örnekleme hatasının kabul edilebileceği önceden belirlenmelidir.

Örneklem ne kadar büyük ve ne kadar homojen (türdeşl) olursa, örnekleme hatası da o kadar düşük olur.

Araştırmacıların ellerinde somut olarak bulunan bilgi ile bu bilgiyi soyut olarak genelledikleri bilgi arasında fark örneklem hatasıdır.

Örneklem en uygun büyüklüğe ulaştıktan sonra daha fazla büyütmek, araştırma için önemli kazançlar sağlaMAyacaktır.

Obje ya da bireylere, bir özelliğe sahip oluş derecesini belirtmek için, belirli kurallara uyularak sembolik değerler verme işlemi ölçme olarak adlandırılmaktadır. 

Değişkenlerin cevap kategorilerine rakamların atanması ölçme, ölçme sonucunda elde edilen değerler de ölçüm olarak adlandırılır.

Nominal düzeyde ölçekler karşılıklı olarak birbirini dışlayan ve ortak kapsayıcılık özelliğine sahip olan kategorilerden oluşurlar. Örneğin, cinsiyet ile ilgili olarak kadın ve erkek kategorilerinden birine giren diğerine girmemektedir. Bu iki kategoride cinsiyet konusunu kapsamaktadır. Kategoriler arasında hiyerarşik bir ilişki yoktur. Dolayısıyla veri bilgisayar ortamına aktarılırken hangisine 1 hangisine 2 değeri verilmiş önemli değildir.

Tutum, davranış ve düşüncelerin kesin bir şekilde ölçülebilmesini sağlamak için geliştirilmiş olan bir aralık ölçeği türü: Likert ölçeği.

Likert ölçeği kullanıldığında bir olguyu ölçmeye yönelik çok sayıda sorunun yer aldığı formlar söz konusudur ve yanıtlayıcılar verdikleri cevapların sayısı toplanarak elde edilen bir puan alırlar. Bu nedenle likert ölçeği ‘toplamlı› ölçek’ olarak da adlandırılır. Tipik olarak likert ölçeğinde sorulmuş bir sorunun cevap kategorileri

• kesinlikle katılıyorum

• katılıyorum

• fikrim yok

• katılmıyorum

• kesinlikle katılmıyorum gibi derecelendirilmiş ifadelerden oluşur.

Kararlılık güvenirliği, değişmezlik koşulu ile ilgilidir. Değişmezlik, bir ölçümün ne derece kararlı oldu¤unu, zaman içinde ne derece değişmeden kaldığını ifade eder. Ölçüm aracının farklı zamanlarda uygulandığında aynı sonucu verip vermemesine bağlı olarak değişmektedir.

Seçenekte söylenin aksine, bir değişkene ilişkin ölçümlerin birden fazla göstergeyle yapılması, ayn› duruma ilişkin birden fazla soru sorulması güvenirliği artırmaktadır.