SOSYOLOJİ II

Küreselleşme modern zamanlarda mı ortaya çıkmıştır? Başka kelimelerle sorarsak, küreselleşme olgusu ne kadar eskidir? Bazı yazarlar, küreselleşmenin tarihinde kilometre taşı olarak yer alan gelişmelerle ilgili bir zaman çizelgesi ortaya koyan önemli çalışmalar yapmışlardır. Küreselleşme sürecinin belirli anahtar olaylar aracılığı ile nasıl ilerlediğini görebilmek bakımından yararlı olan bir çizelgenin ayrıntılı özetini bu bölümün sonunda, okuma parçası biçiminde bulabilirsiniz. Bahse konu çizelgede yer alan ve küreselleşme olgusunun başlangıcı olarak kabul edilen ilk gelişmeler MÖ 550 yılında Pers Kralı Büyük Cyrus’un dünyadaki ilk posta teşkilatını kurması ve yine aynı yıl civarında Yunan filozoflarından Anaximander’in ilk dünya haritasını çizmesidir.

Örneğin ölüm doğal bir olaydır. Tek başına ölüm olgusu kültürün parçası olamaz ancak ölüm merasimleri kültürün parçasıdır. Tarlaya buğday ekerken kullanılan aletler ve ekim yapma biçimi kültürün parçasıdır. Diğer yandan bir kentin aldığı yağış miktarı; bir yerleşim yerinin yüzey şekilleri kültürün parçası değildir. Çünkü bunlar doğaya ait, verili şeylerdir. Doğadan yararlanma biçimleri ya da doğa ile kurulan ilişki biçimleri kültürün parçasıdır. Örneğin nehirler bir yerdeki kültürün parçası olarak görülemez ama nehirlerden yararlanma biçimleri, o bölgedeki insanların kültürünün bir parçasıdır. Kimi kültürel ögeler ise doğadan büyük oranda bağımsızdır (evlilik törenleri gibi).

Kolonyalizm ve emperyalizm kavramları çoğunlukla aynı anlamda kullanılsa da aralarında fark var. Kolonyalizm, bir milletin başka bir millet üzerinde fiilen hâkimiyet kurması ve onların kaynaklarını kullanması anlamına gelir. Emperyalizm ise başka bir millet üzerine egemenlik kurma doğrultusunda ideolojik hedeflere sahip olmak anlamına gelir. Söylediğimiz gibi, birbirine çok yakın gibi görünse de kolonyalizmin uygulama, emperyalizmin ise ideoloji olduğunu söyleyerek bu iki kavramı kabaca ayırt edebiliriz.

MÖ 202: İpek Yolu olarak bilinen ve kıtalar arası ticareti mümkün kılan ticaret yolunun tamamlanmasını sağlayan Çin hükümdarı Gaozu hükümranlığını kurdu.

MS 632: Farklı coğrafyalardaki Müslümanların küresel lideri olan Ebu Bekir halife oldu.

 MS 1305: Fransız siyaset felsefecisi Pierre Debois uluslararası hukuk divanı kurulmasını önerdi.

MS 1402: Kanarya Adası İspanyollar tarafından işgal edildi (bu işgal, küreselleşmede önemli rolü olan sömürgeciliğin miladı sayılabilir).

Küreselleşme kavramını ilk kez akademik bir çerçeve içerisinde ele alan yazarlardan biri olan Robertson küreselleşmenin tanımlanmasında anahtar rolü oynayan iki kavram olduğunu söyler: Karşılıklı bağımlılık ve küresel bütünlük algısı (Robertson, 1992, s. 8).

Küreselleşme bakımından en önemli olan dört karşılaşma zemininden söz edeceğiz. Küreselleşme süreci için hayati roller ifa eden ve bu bölümde ele alacağımız zeminler şunlardır: Ekonomi, kültür, politika ve teknoloji.

Ekonomik küreselleşmeyi yönlendiren kurumlar şunlardır: Uluslararası Ticaret Örgütü (UATÖ) (İngilizce: International Trade Organization (ITO)), Gümrük ve Ticaret Genel Anlaşması (GTGA) (İngilizce: General Agreement on Tariffsand Trade (GATT)), Dünya Ticaret Örgütü, G-30, G-20, IMF ve Dünya Bankası.

Küreselleşme ile ilgili literatüre son zamanlarda giren ve giderek önem kazanan bazı konular şunlar: Eğitimde (özellikle yükseköğretimde) küreselleşme, küresel sosyal hareketler, yeni medya (sosyal medya) ve küreselleşme, küresel etik, evrensel hukuk, din, göç, küresel güvenlik ve küresel terörizm.

Kültürel küreselleşme, sinema ve müzik alanlarından başka, çok çeşitli alanlarda incelenmesi gereken bir olgudur. Ulus ötesi spor ve yarışma etkinlikleri (olimpiyatlar, futbol, basketbol (NBA) ve araba yarışları (Formula-1)), kültürel küreselleşmenin önemli unsurları arasındadır.

Küreselleşmenin başlıca tasarlayıcı-yön verici aktörleri ulus-devletler, Milletler Ligi, Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği, NATO, Dünya Sağlık Örgütü ve Dünya Bankası gibi aktörlerdir. Küreselleşmenin uygulayıcı aktörleri dediğimiz zaman ise akla gelen kuruluşlar Amnesty International ve Sınır Aşan Gazeteciler gibi uluslararası sivil toplum kuruluşlarının yanı sıra ulus-ötesi (çok uluslu) şirketler, uluslararası kalite, akreditasyon ve standart kuruluşları ve uluslararası derecelendirme kuruluşlarıdır.