SOSYOLOJİ II

Ritzer’e göre küreselleşme, insanların, nesnelerin ve bilginin çok yönlü biçimde hareket etmesini sağlayan akışkan bir toplumsal süreçtir. Ritzer, ilginç bir tespitte bulunarak tanımlamasını geliştirir: Ona göre küreselleşmeye karşı çıkan veya ona engel teşkil eden yapı ve aktörler de küreselleşme olgusunun bir parçasıdır. Letschert ve Van Dijk’e göre ise küreselleşme yaşamın hemen her alanında insanları birbirine karşılıklı olarak bağımlı hâle getirecek biçimde etkileşimler kurulmasıdır. Doğru yanıt B şıkkıdır.

Küreselleşme süreci için hayati roller ifa eden ve bu bölümde ele alacağımız zeminler şunlardır: Ekonomi, kültür, politika ve teknoloji. Dil bu dört temel öge arasında yer almaz. Doğru yanıt D şıkkıdır.

Küreselleşmenin bugünkü sınırlarını belirleyen gelişmeler II. Dünya Savaşı ertesine rastlar. II. Dünya Savaşı ertesinde başlayan Soğuk Savaş Dönemi’ndeki uluslararası rekabetler, farklı ülkeleri çeşitli küresel güç bloklarına katılmaya zorladı. Bu bloklaşma ile oluşan ve Rusya ve Amerika Birleşik Devletleri’nin liderlik ettiği iki zıt kutup arasında cereyan eden Soğuk Savaş Dönemi’nin küreselleşmeye katkısı önemlidir. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Küresel Dünya Düzeni adı verilen olgunun ortaya çıkışında rol oynayan en önemli
gelişmenin Bretton Woods toplantısı olduğu üzerinde pek çok yazar hem fikirdir. Dünyada finansal istikrarın sağlanması amacıyla 1944 yılının Temmuz ayında, ABD’nin New Hempshire eyaletindeki Caroll şehrinin Bretton Woods adlı bölgesinde, Mount Washington Hotel’de üç hafta süren bir toplantı yapıldı. Bu toplantı sonunda dünya ticaretinin daha fazla liberalleşerek canlanması için tedbirler alınması; ulus devletlerin korumacı ve katı gümrük politikalarından kaynaklanan yapısal sorunların çözülmesi için adımlar atılması kararları alındı. Bretton Woods kararları ve toplantının kurumsal kimliği 1970’li yılların başında ortadan kalkmış olsa da bu toplantılara bağlı olarak ortaya çıkan pek çok kurum
bugün varlığını sürdürmektedir. Doğru yanıt B şıkkıdır.

Birbirine çok benzeyen, hatta kimi zaman tıpatıp aynı bireysel eğilimlerle ve arzularla donatılmış insanlar, seri üretimle ortaya çıkarılan endüstriyel
malların pazarlanması için son derece elverişli bir zemin meydana getirir. Basitçe şöyle düşünebiliriz: Birbirinden farklı milyonlarca insana mı yoksa birbirine benzeyen milyonlarca insana mı seri üretimle elde edilmiş endüstriyel ürünleri pazarlamak daha kolaydır? Üretim maliyetlerinin düşük tutulmasında seri üretimin payı büyüktür. Seri üretim ise belirli standartları sağlayan kalıplar aracılığı ile aynı ürünlerin kopyalanmasından ibaret bir üretim sürecidir. Uluslar ve kültürleri aşan beslenme, eğlenme, barınma, giyinme ve süslenme biçimleri, seri üretim mekanizmaları için ideal anonim tüketicileri ortaya çıkarır. Doğru yanıt D şıkkıdır.

İlk restoranını 1940 yılında California San Bernardino’da açan McDonalds’ın 2015 yılı itibariyle 118 ülkede 32.000’den fazla restoranı bulunmaktadır. 2015 verilerine göre dünyada her gün 58 milyon insan McDonald’s restoranlarına gitmektedir. Şirketin Amerika Birleşik Devletleri’nin Chicago kenti civarındaki Oak Brook’ta bulunan uluslararası eğitim merkezinde farklı ülkelerden binlerce girişimci hamburger yapımı eğitimi almakta ve ülkelerine geri dönerek burada öğrendikleriyle McDonald’s hazır yiyecek kültürünün yayılmasına katkıda bulunmaktadır. McDolnald’s şirketi bu verilerle övünse de George Ritzer (1993) “Toplumun McDonaldlaşması” adlı kitabında bu konuya eleştirel yaklaşmakta ve küreselleşmenin bu yönünü farklı bir yaklaşımla irdelemektedir. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Kültürel küreselleşmeye eleştirel yaklaşan yazarların sayısı az değil. Bu eleştirel görüşe göre küreselleşme, (Avrupa ve Amerika başta olmak üzere) Batılı ülkelerin teknoloji, ekonomi ve politika alanlarında güçlenmesiyle birlikte dünyanın geri kalanı üzerinde üstünlük elde etmesi ile yakından ilişkilidir. Bu üstünlük, küreselleşme kavramının “emperyalizm” (“sömürü”) kavramı ile birlikte anılmasına neden olmaktadır. Çünkü “gelişmiş” ülkelerin ürettiği kültürel içerikler, teknolojik ve ekonomik araçlarla birlikte dünyanın geri kalanına
ihraç edilmektedir. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Pers Kralı Büyük Cyrus’un milattan önce 550 yılında ilk posta teşkilatını kurmasının ardından iletişim alanında bu gelişmeyle eş değer ikinci büyük gelişme 1832 yılında Baron Schilling tarafından elektromanyetik telgrafın icat edilmesidir. Telgrafın haberleşme alanındaki doğal etkisi politika, ticaret ve diplomasi gibi alanlar üzerindeki hesap edilmemiş etkilerinin yanında belki de gölgede kalır. Telgrafın icat edilmesinden kısa bir süre sonra, 1840’lı yıllarda ABD’de 20’den fazla telgraf şirketi kuruldu. Telgraftan önce Londra’dan İstanbul’a bir mektup ortalama 20 günde gelmekteydi. Telgrafla Londra’dan İstanbul’a bir mesaj gönderilmesi ise ortalama 3 dakika civarında bir zaman alıyordu. Doğru yanıt B şıkkıdır.

Uluslararası öğrenci hareketliliğini destekleyen programlarla birlikte eğitimde küreselleşme konusu gündeme geldi. Avrupa Birliği’nin Erasmus adlı öğrenci ve öğretim üyesi hareketliliğine öncelik veren programlarının yanı sıra Türkiye’de uygulamaya konan Mevlâna Değişim Programı gibi programlar, eğitimle (özellikle yükseköğretimle) ilgili konuların küreselleşme bağlamında tartışılmasının arkasındaki gelişmelerdir. Buna bağlı olarak bilgi ve bilimin küreselleşme ile ilişkisi giderek ön plana çıkan bir konudur. Doğru yanıt A şıkkıdır.

Küreselleşmeyi bir süreç olarak kabul edersek, bu sürecin içerik, biçim ve yön bakımından belirlenmesinde etkili olan bazı aktörlerin varlığını da kabul etmemiz gerekir. Küreselleşme sürecinin aktörlerini genel olarak ikiye ayırabiliriz. Birincisine “kürelleşmenin tasarlayıcıyön verici aktörleri” adını verebiliriz. Küreselleşmenin başlıca tasarlayıcı-yön verici aktörleri ulus-devletler, Milletler Ligi, Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği, NATO, Dünya Sağlık Örgütü ve Dünya Bankası gibi aktörlerdir. Küreselleşmenin uygulayıcı aktörleri dediğimiz zaman ise akla gelen kuruluşlar Amnesty International ve Sınır Aşan Gazeteciler gibi uluslararası sivil toplum kuruluşlarının yanı sıra ulus-ötesi (çok uluslu) şirketler, uluslararası kalite, akreditasyon ve standart kuruluşları ve uluslararası derecelendirme kuruluşlarıdır. Doğru yanıt E şıkkıdır.

Türkiye 1980’li yıllardan itibaren hızlı bir küreselleşme sürecine girmiştir.

Ekonomi, politika, kurumlar, GDO’lu gıdalar, yükseköğretim, iletişim teknolojileri, suç ve mağduriyet gibi çok farklı alanlar küreselleşme alanını kapsamaktadır.

Küreselleşme süreci için hayati roller ifa eden zeminler şunlardır: Ekonomi, kültür, politika ve teknoloji.

Ekonomi küreselleşmenin yönünü ve içeriğini belirler.

Küresel Dünya Düzeni adı verilen olgunun ortaya çıkışında rol oynayan Bretton Woods toplantısı ABD’nin New Hempshire eyaletindeki Caroll şehrinin Bretton Woods adlı bölgesinde yapılmıştır.

Post-modernizm Batıda ilk defa mimarlık alanında ortaya çıkmış bir yaklaşımdır.

Televizyon, radyo, telgraf, posta, telefon ve cep telefonu gibi gelenekselleşmiş iletişim teknolojinin küreselleşmeye yansımasının birer örneğidir.

Küreselleşme sürecinin aktörlerini genel olarak ikiye ayırabiliriz. Bunlar; “kürelleşmenin tasarlayıcı yön verici aktörleri” ve "küreselleşmenin uygulayıcı aktörleri" olarak adlandırılmaktadır.

Türkiye’de uygulamaya konan Mevlâna Değişim Programı gibi programlar, (özellikle yükseköğretimle)küreselleşmenin eğitim üzerindeki etkisine örnek olarak gösterilebilmektedir.

“Küresel kent” dendiği zaman akla ilk gelen şehirler şunlardır: Londra, New York, Tokyo, Toronto ve İstanbul.