SOSYOLOJİ II

Yanlış Bilinç: İnsanın, türsel özünü kurtarmaktan ziyade, köleliğini pekiştiren düşünceyi anlatan bir Marksist kavramdır. Burada kastedilen, düşüncenin insanlığın kolektif yaşamında hizmet ettiği amaçtır. Yanlış bilinç, evrensel bir sınıf olan proleteryanın özgürleştirici ve geliştirici rolünü gizlemeye yaramaktadır (Kaynak: Marshall, Gordon. (1999). Sosyoloji Sözlüğü, çev. Osman Akınhay ve Derya Kömürcü, Bilim ve Sanat Yayınları: Ankara). Doğru cevap B'dir.

Steve Fenton’a göre, ırk kavramının gözden düşmesinin üç temel sebebi vardır. Öncelikle, ırk bilimcilerin var olduklarını iddia ettikleri ırkların kendi içlerinde gösterdikleri çeşitliliklerin kendi aralarındakilerden daha fazla olduğunun anlaşılmış olması ırk kavramının gözden düşmesine yol açmıştır. İkinci olarak, ırksal farklılıkların, ırksal olarak kalıtımla geldiği varsayılan başka pek çok farklılığı da açıklayabileceği biçimindeki önerme artık kabul görmemektedir. Bunun yerine, ırksal farklılıkları tarihsel koşulların ve kültürel farklılaşmaların bir ürünü olarak görmek sosyologlar ve antropologlarca daha çok tercih edilen bir düşünce haline gelmiştir. Son olarak, ırkın uzunca bir süre insanlık onurunun ve aşağı/gereksiz görülen ırkların yaşama hakkının hiçe sayılmasına hizmet etmesi sebebi ile edindiği kötü şöhret gözden düşmesinin bir başka önemli sebebidir. Doğru yanıt E'dir.

Etnik gruplar arasındaki farklılıkların sebebi konusundaki yapılan değerlendirmelerde iki temel bakış açısı vardır. Bunlardan ilkine göre, etnik gruplar, komşu grupların tepkisine karşı kendi kültürlerini korumaktadırlar. İkincisine göre ise, kültürel farklılıklar coğrafi ve toplumsal yalıtılmışlıkla ilişkilidir. Doğru yanıt C'dir.

İnsanlar genellikle ait oldukları etnik gruba dair olumlu, başka gruplara karşı ise olumsuz ön yargılara sahiptirler. Öte yandan ön yargılar çoğunlukla bir grubun sabit ve kalıplaşmış bir biçimde tanımlandığı kalıp yargılar üzerine inşa edilirler. Kalıp yargı, bir grup kişiye atfedilen özellikler bütünü olarak tanımlanabilir. Bir başka biçimde söylenirse, kalıp yargılar başka etnik gruplarla ilgili kafamızda oluşmuş imgelerdir. kalıp yargı, tıpkı bir kalıp, bir klişe gibi, algı, bellek ve temsilleri etkileyen bir bakış çerçevesidir. Ön yargı ise, deneyimden önce a priori bir yargı olarak kanaatleri etkileyen bir hareket noktasıdır. Doğru yanıt A'dır.

Ayrımcı davranışa dayalı ırkçılık, ayırma ve mertebelendirme biçiminde ortaya çıkan sınıflandırma düzeyinde yer almaktadır. İlaveten, tabi kılma, boyun eğdirme, hâkim olma, kendi grubunun çıkarlarını gözetme, tasnif etme, dışlama benzeri çeşitli davranışlar, edim ve pratikler gibi özelliklerle nitelendirilebilir. Doğru yanıt D'dir.

Fiziksel ve fizyolojik farklılıkları hiyerarşik bir biçimde sınıflandırma temelinde uzunca bir süre varlığını sürdüren ırkçılık, artık hükmünü yitirdi. Fakat bu ırkçılığın insan toplulukları arasındaki ilişkilerdeki ya da etnik gruplar arasındaki ilişkilerdeki etkinliğini bütünüyle yitirdiği anlamına gelmemektedir. Tam tersine, kültürel bir forma bürünerek varlığını devam ettirmektedir. Irkçılığın kültürel bir forma bürünmesi, ırklar arasındaki hiyerarşik sınıflandırmanın fiziksel ve fizyolojik özelliklere bağlı olarak yapılmaktan vazgeçilmiş olmasını temsil eder. Artık ırkları hiyerarşik olarak sınıflandırmak için elde daha inceltilmiş ve gizlenmiş bir araç vardır: Kültür. Doğru yanıt B'dir.

2016 yılının başında, Oscar almaya aday gösterilen isimler arasında hiçbir Afrika kökenli Amerikalı’nın yer almayışı Oscar ödüllerini dağıtan Akademi’ye yönelik ırkçılık eleştirilerinin dile getirilmesine yol açmıştı. Sinema dünyasının pek çok ünlü ismi uygulanan ayrımcılık sebebi ile ödül törenine katılmayacağını duyurmuştu. İşte Oscar ödülleri kapsamında yaşanan bu tartışmanın açığa çıkardığı ayrımcılık da bir tür kurumsal ırkçılık örneğidir. Doğru yanıt E'dir.

Öncülüğünü sosyolog Edward Shills ve antropolog Clifford Geertz’in yaptığı ilkçi (primordialist) yaklaşım, etnik kimliği, “konuşma yeteneği, koku alma, görme duyuları ya da cinsiyet kadar doğal bir parçamız olarak görür”. Doğru yanıt A'dır.

Eriksen, farklı etnik ilişki biçimlerini temsil eden dört etnik grup türü ayırt ediyor. Bunlar i) kentsel etnik azınlıklar, ii) yerli halklar, iii) ulus-öncesi halklar (etno-milliyetçi akımlar) ve iv) çoğul toplumlarda etnik gruplar. Doğru yanıt D'dir.

Eritme potası modelinde, bütün etnik gruplar ya da kültürler birbirlerine karışarak, melezleşerek ortaya yeni bir kültür çıkar. Doğru yanıt C'dir.

Etnisite ve onunla ilişkili kavramlara yönelik ilginin artışı, tarihsel olarak ancak 1960’lara kadar götürülebilir. Bu tarih, aynı zamanda sosyal bilimcilerin “kimlik” kavramına yönelik ilgilerinin arttığı bir dönemdir. “Kimlik” ve “etnisite” kavramlarının yoğun bir biçimde eş zamanlı olarak dolaşıma girişi, sosyal bilimcilerin gündelik hayat içinde karşılaştıkları sorunları analiz etme ve çözme arayışlarının bir yansıması olarak görülebilir. Doğru cevap C’dir.

Sosyolojinin kurucularının hemen hepsi modern toplumda ne dinin ne de etnisitenin önemli bir etkinliğe ve güce sahip olamayacaklarını varsaymışlardır. Bu kurucular içinde sadece Max Weber doğrudan doğruya etnisite ile ilişkili meselelere değinmiştir. Comte, Durkheim ve Marx ise ağırlıklı olarak etnisite merkezli bir tartışmayı gereksiz bulmuşlardır. Doğru cevap A’dır.

Avrupa ülkelerinin sömürgeci stratejilerini meşrulaştırmak üzere yararlandıkları teorisyen  Arthur de Gobineau’dur. Modern ırkçılığın babası kabul edilen Arthur de Gobineau, insan topluluklarını beyaz (caucasian), siyah (negroid) ve sarı (mongoloid) olmak üzere üç temel ırka dayalı olarak sınıflandırmıştır. Buna göre, beyaz ırk, üstün bir zekâ, ahlak ve iradeye sahipken, siyah ırk hayvani bir tabiat, ahlak yoksunluğu ve duygusal kararsızlıkta ifadesini bulan düşük kapasiteli bir insan topluluğudur. Doğru cevap D’dir.

Etnisite, etimolojik kökenleri itibarıyla, putperest anlamındaki Yunanca ethnikos’tan türetilen bir kavramdır. 19. yüzyıla kadar büyük ölçüde putperest, pagan veya Gentile [dininizden olmayan] anlamlarında kullanılmıştır. Kavram, 19. yüzyılın ortalarından itibaren ırk özelliklerine değinen bir anlam içeriğiyle donatılmıştır. 20. yüzyılın başlarında ise, özellikle ABD’de etnik diye anılanlar Yahudi, İtalyan, İrlanda, Japon ve Çin kökenlilerdir. Söz konusu kökenlerden gelenler Batı Avrupa kökenlilere göre “daha aşağıda” birer toplumsal kategori olarak kabul edilmişlerdir. Doğru cevap D’dir.

Ünlü sosyolog Erving Goffman'ın, toplumun hemen hemen her alanında itibarsızlaştırıcı etki yaratan nitelikler, sıfatlar biçiminde tanımladığı kavram "damga"dır. Doğru cevap C’dir.

Irkçılığın temel olarak, “ön yargı olarak ırkçılık”, “ davranış olarak ırkçılık” ve “ideoloji olarak ırkçılık” olmak üzere üç farklı boyutu vardır. Algı düzeyinde konumlanabilen “ön yargı olarak ırkçılık” gizli düşmanlık, katı duygular, hazır kanaatler, tarafgir soyutlamalar (eylem düzenleme), çeşitli tutum, duygu ve eğilimler gibi özelliklerle nitelenmektedir. "Ayrımcı davranışa dayalı ırkçılık" ise, ayırma ve mertebelendirme biçiminde ortaya çıkan sınıflandırma düzeyinde yer almaktadır ve tabi kılma, boyun eğdirme, hâkim olma, kendi grubunun çıkarlarını gözetme, tasnif etme, dışlama benzeri çeşitli davranışlar, edim ve pratikler gibi özelliklerle nitelendirilebilir. Son olarak ideoloji olarak ırkçılık, açıklama (meşrulaştırma) düzeyinde yer almaktadır ve şiddetin meşrulaştırılması, edimlerin haklılaştırılması, birtakım değerler ve temsiller sistemi ve ideoloji gibi özelliklerle nitelenebilir. Doğru cevap C’dir.

Öncülüğünü sosyolog Edward Shills ve antropolog Clifford Geertz’in yaptığı ilkçi (primordialist) yaklaşım, etnik kimliği, konuşma yeteneği, koku alma, görme duyuları ya da cinsiyet kadar doğal bir parçamız olarak görür. Yani etnik kimlik, ilkçiler için değişmeden kalan sabit bir özü temsil etmektedir. İkinci ve buna bağlı olarak, ilkçiler için, hem etnik kimliğin hem de millet ve milliyetçiliğin kökenleri tarihin derinliklerinde saklıdır. Doğru cevap C’dir.

Brass “Araçsalcı”;  Balibar, “Marksist”, Smith “Etno-Sembolcü”, Geertz, “İlkçi” ve Hobsbawm ise “İnşacı” yaklaşımın bir temsilcisidir. İnşacı yaklaşım söz konusu olduğunda öne çıkan diğer iki isim, Ernest Gellner ve Benedict Anderson’dur. Bu üç kuramcının ortak iddiası milletlerin tarih kadar eski değil, modern zamanlara özgü olduğudur. Doğru cevap C’dir.

Eriksen, "kentsel etnik azınlıklar", "yerli halklar", "ulus-öncesi halklar (etno-milliyetçi akımlar)" ve "çoğul toplumlarda etnik gruplar" olmak üzere farklı etnik ilişki biçimlerini temsil eden dört etnik grup türüne işaret etmiştir. Bunlardan kentsel etnik azınlıklar, sanayileşmenin doğal ürünü olarak ortaya çıkmış bir kategoridir. Sanayileşmenin beraberinde emek gücüne yönelik çok yoğun bir talebi getirmesi ile birlikte, insanlar dünyanın sanayileşmemiş ülkelerinden sanayileşmiş ülkelere göç etmişlerdir. Özellikle Avrupa’daki Avrupalı olmayan azınlıklar, Amerika’daki İspanyol kökenliler ve Afrikalılar bu türden bir etnik azınlığı temsil etmektedirler. Söz konusu grupları konu edinen çalışmalar ağırlıklı olarak göç sonrası yaşanan uyum sorunlarına odaklanmışlardır. Örneğin Almanya’ya göç eden Türkler ile Almanlar arasındaki ilişkiler ve Türklerin göç ettikleri ülkede yaşadıkları kimlik sorunları bu türden çalışmaların odak noktasını oluşturmaktadır. Doğru cevap A’dır.

Etnik bütünleşme modelleri söz konusu olduğunda asimilasyon, eritme potası ve çokkültürcülük olmak üzere üç temel uyum politikası ayırt edilmektedir. Bunlardan bütün etnik gruplar ya da kültürlerin birbirlerine karışması, melezleşmesiyle ortaya yeni bir kültürün çıktığı model eritme potasıdır. Doğru cevap B’dir.