SOSYOLOJİ II

İnsanlık tarihi boyunca eşitsizlik üzerine kurulmuş farklı toplumsal tabakalaşma biçimleri yaşanmıştır. İlkel kominal dönem hariç olmak üzere kölelik, kast sistemi, feodalizm ve sınıf(kapitalizm) sistemlerinde farklı düzeylerde farklı gruplar arasında eşitssizlikler tecrübe edilmiştir.

İnsanlar Burkina Faso, Mali, Moritanya ve Nijer gibi ülkelerde halen köle olarak hayata gözlerini açmaktadır. İnsan hakları gözlemcilerine göre, Hindistan gibi ülkelerde kast ayrımcılığı sorunu yaşanmaktadır.

Kast sistemi, tamamen kapalı bir sistemdir çünkü kişinin tüm geleceğini içine doğduğu kast ya da sınıf belirler.

İşlevselci yaklaşıma göre, eşitsizlik ve tabakalaşma doğaldır ve tüm toplumlarda bulunmaktadır.

Sosyoloji alanında, toplumsal tabakalaşmayı ilk defa sistematik olarak inceleyen ve toplumsal yapıdaki eşitsizliklerin tabakalaşmanın temel dayanağı olduğunu ileri süren düşünür Marx'tır.

Marx, toplumun ekomomik ilişkilerinin gerçekleştiği alana, temel yapı (altyapı) demektedir. Ekonomi dışında kalan diğer tüm toplumsal alanlar ise (hukuk, eğitim, siyaset, devlet, sağlık vb.)üstyapı olarak tanımlanmaktadır.

Statü grupları tüketime göre tanımlanırlar.

Weber, aile kökenleri, yetişme biçimleri, resmi eğitimler ve mesleki deneyimler gibi faktörlere bağlı olarak, bireylerin sahip olduğu hayat tarzlarının, statü kazanmak için temel öneme sahip olduğunu belirtir.

Simgesel (sembolik) sermaye, kişilerin ve grupların "diğerlerinin gözündeki" konumu ve değeridir. Simgesel sermaye, her sermayenin içerisinde görülebilecek, sahip olunan simgesel değerler bütünüdür.

Marshall'ın ortaya attığı vatandaşlık statüsü kavramı, sosyal hizmetlerin genişlemesi ve herkes için ulaşılabilir olması ile ilgilidir. Burada sözü edilen sosyal hizmetlerin genişlemesi ise salt bir gelir eşitleme aracı değildir. Marshall'e göre, önemli olan, medeni hayatın somut dayanaklarının genel olarak genişlemesi, riskin ve güvensizliğin genel olarak hafifletilmesi, her seviyede eşitsizliğin azaltılmasıdır.

İnsanlar farklı yollardan köleye dönüşebilmektedir: Doğum, askerî yenilgi, borç ya da 19. yüzyıl ortalarına kadar Amerika’da olduğu gibi yakalama ve ticaret yoluyla.Doğru cevap D'dir.

Geleneksel toplumlarda ve tarım toplumlarında yaygın olan kast sistemi bireylerin doğumlarıyla beraber kazandıkları nitelikler üzerine dayalı ve sınıflar arası geçişliliklere kapalı bir hiyerarşik toplum biçimidir. Kast sistemi, tamamen kapalı bir sistemdir çünkü kişinin tüm geleceğini içine doğduğu kast ya da sınıf belirler. Bireysel çabalara dayalı toplumsal hareketlilik ya hiç yoktur ya da çok azdır. Kast sistemi gruplar arasında katı bir hiyerarşi yaratır ve bireylerin hayat tarzını, statüsünü ve meslek seçimini belirler. Doğru cevap C'dir.

Feodalizm, üretimin tarıma dayalı olarak yapıldığı ve toprağa bağlı köylülerin (serf), soylu sınıftan gelen ayrıcalıklı toprak sahiplerinin topraklarını işleyerek geçimlerini sağladığı bir toplumsal sistemdir. Feodalizmin toplumsal yapısını, soylular ve serfler arasındaki tarıma dayalı eşitsiz üretim ilişkilerinin çerçevesi belirler. Feodalizm, doğuştan soylu ve toprak sahibi olan bireylerin oluşturduğu grupların toplumda daha güçlü ve daha yüksek statüye sahip olduğu bir tabakalaşma sistemine sahiptir (Newman, 2013). Feodalizm, ekonominin ve temel üretim ilişkilerinin tarıma dayalı olduğu ve içinde köylünün birtakım imtiyazlı ve soylu zümrelere ait toprağa bağlı olarak hizmet ettiği ve geçimlerini bu zümrelerin topraklarını işleyerek sağladığı tabakalaşmış bir toplumsal yapıdır. Giddens’a (2000) göre, feodal toplumlarda sömürü, çoğunlukla üretimin köylülerden aristokrasiye doğrudan aktarılması biçiminde gerçekleşmekteydi. Serfler, ya üretimlerinin belirli bir bölümünü aristokrat efendilerine vermek ya da her ay belirli günlerde lordun tarlasında, lord ve çevresi tarafından tüketilecek tahılı yetiştirmek üzere çalışmak zorundadır. Nitekim, feodalizmde toplumsal tabakalaşma, köylüler ve soylu zümreler arasındaki eşitsizlikler üzerine bina edilmiştir. Feodalizmde eşitsizlikler, yasal olarak oluşturulmuş zümrelere, onların ayrıcalıklı ve dokunulmaz haklarına ve katı statü hiyerarşilerine dayanıyordu. Feodalizm, soya ve statüye dayalı ayrımcılıkların yasal olarak kurallara bağlandığı bir toplumsal sistemdir. Doğru cevap A'dır.

İnsanlara fırsat eşitliği sağlamanın yeterli olduğu kanaatindedir.Doğru cevap B'dir.

Dahrendorf’a  göre modern sanayi toplumunda sınıflar arası uzlaşmazlık esas olarak kaynakların ve fırsatların adaletsiz dağılımından değil, emredenler (otorite) ve itaat edenler (yönetilenler) arasındaki çıkar çatışmasından doğmaktadır. Diğer çıklardaki analizler Marx'a aittir. Doğru cevap D'dir.

Weber, toplumda yaşanan eşitsizliklerin sadece ekonomiye dayanmadığını iddia etmiştir. Ekonomik eşitsizlik çoğu kez toplumda önde gelen bir rol oynamasına rağmen, diğer eşitsizlik biçimlerinden sadece birisidir. Weber’e göre eşitsizlikler, güç eşitsizliklerine dayanır. Gücün üç boyutu şunlardır: 1) Ekonomik güç; 2) Prestij; 3) Çıplak güç Doğru cevap C'dir.

Sonuç olarak Bourdieu, kültür ve ekonominin tabakalaşmada birlikte çok önemli bir rol oynadığını güçlü bir şekilde ortaya koymuştur. Tabakalaşmada, ekonominin sınıfsal ayrımları ile kültürün sembolik ayrımları arasında karşılıklı bir ilişki olduğunu göstermeye çalışmıştır. Bu anlamda Bourdieu, kültürel alanların tabakalaşma oluşumunda güçlü bir şekilde etkili olduğunu gösteren önemli bir sosyologtur. Bourdieu, ekonomi, sanat, politika, kültür veya eğitim alanlarını, içinde bireyler ve grupların kaynak dağılımında üstünlük sağlama ve bu kaynakların sağladığı çıkarlara ulaşma mücadelesi verdikleri nesnel konumlar seti olarak tanımlar.Doğru cevap B'dir.

Marshall’a göre, sınıflar arasında uzun yıllar süren çatışma ve çelişkiler, özellikle 19. ve 20. yüzyıllarda vatandaşlığın sosyal, siyasal ve sivil haklar boyutunda meydana gelen gelişmelerle birlikte yumuşamıştır.Doğru cevap C'dir.

T.H. Marshall’ın ortaya attığı vatandaşlık statüsü kavramı, sosyal hizmetlerin genişlemesi ve herkes için ulaşılabilir olması ile ilgilidir. Burada sözü edilen sosyal hizmetlerin genişlemesi ise -böyle olduğu durumlar olsa da- salt bir gelir eşitleme aracı değildir. Marshall’a göre, önemli olan, medeni hayatın somut dayanaklarının genel olarak genişlemesi, riskin ve güvensizliğin genel olarak hafifletilmesi, her seviyede eşitsizliğin azaltılmasıdır.

Marx’a göre devlet, herkese eşit mesafede olan koruyucu bir liberal vasıta değil, burjuvazi sınıfını koruyan bir güç mekanizmasıdır. Doğru cevap D'dir.