SOSYOLOJİ II - Deneme Sınavı - 6

Küreselleşmenin başlıca tasarlayıcı-yön verici aktörleri ulus-devletler, Milletler Ligi, Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği, NATO, Dünya Sağlık Örgütü ve Dünya Bankası gibi aktörlerdir. Küreselleşmenin uygulayıcı aktörleri dediğimiz zaman ise akla gelen kuruluşlar Amnesty International ve Sınır Aşan Gazeteciler gibi uluslararası sivil toplum kuruluşlarının yanı sıra ulus-ötesi (çok uluslu) şirketler, uluslararası kalite, akreditasyon ve standart kuruluşları ve uluslararası derecelendirme kuruluşlarıdır.

Habermas’ın kimlik tanımına göre kimlik, sadece tek bir özelliğe, örneğin cinsiyete, ırka, dine ya da başka bir kişisel özelliğe indirgenemez. Aynı anda bir insanın sahip olduğu karmaşık özelliklerin tümünü temsil eder. Özetle, Habermas’a atfen, kimlik, ‘belirli bir yaştaki kişilerin bir topluluğun içinde yer alarak edindikleri karmaşık özellikler bütünü’ biçiminde tanımlanabilir.

Kimlik kavramının ‘aynılık’ anlamına gelecek biçimdeki kullanımının yerini ‘farklılık’a bırakması ulus-devletlerin sınırları içinde hayatlarını sürdürmeye
çalışan ‘azınlık’ gruplarının tanınma ve hak taleplerine karşı daha duyarlı olmaya başlamaları ile ilişkilidir. Çoğunluktaki gruptan etnisiteye, dine ya da cinsiyete dayalı olarak farklılaşan azınlıklar, özellikle 1990’lardan itibaren ‘farklılıklar’ını daha fazla vurgulamaya başlamış ve kendi ‘farklılıkları’nı muhafaza ederek yaşamlarını sürdürme talebini dile getirmişlerdir. O halde şunu söylemek gerekir: Kimlik kavramının kullanımında ‘aynılık’ın yerini ‘farklılık’a bırakması ulus-devletler ve azınlıklar arasındaki bu yeni ilişki biçiminin sosyal bilimlerdeki
ifadesi olarak karşımıza çıkmaktadır.

Kendilik: Benlik ile aynı anlamda kullanılan bir kelimedir. İnsanın kendini bedensel ve ruhsal açıdan tüm dünyadan ayırarak ayrı bir varlık olarak kavramasına ilişkin zihinsel tutumunu belirtir.

Freud, özellikle kişiliğin temelleri, gelişimi ve özdeşleşme süreçlerinden bahsederken aynı zamanda kimlik konusuna da ışık tutmuş olur. Bu bakımdan, farkında olmadan ve örtük olarak da olsa kimlik için uzak bir mucit sayılabilir.

Totalitarizm: Totaliter rejim ve teorileri ifade eden kavram. Totaliter dendiğinde ise, demokratik hak ve özgürlüklerin baskı altında tutulduğu, bütün yetkilerin bir elde veya küçük bir yönetici grubun elinde toplandığı demokratik olmayan devlet düzenleri akla gelir.

Emile Durkheim’a göre toplum birey ile karşılaştırıldığında daha önceliklidir. Toplum, bireylerin eylemlerinin toplamından çok daha fazlasını temsil eder.

Sartre’ın ‘varoluşculuk’unu daha doğru bir yaklaşım olarak kabul edersek, kimliğin tümüyle bireylerin kendi edimlerinin bir ürünü olduğunu varsaymamız gerekir.

Yeni sosyal hareket türlerinde amaç direnmektir. Sadece feminist hareket
ataktır. Kadınların özgürleşmesi hedefi için yol almaya çalışır.

Düşüncelerini kaynak mobilizasyonu paradigması kapsamında değerlendirebileceğimiz teorisyenler sahip oldukları değişik perspektiflere rağmen bazı ortak varsayımlara sahiptirler. Bu varsayımları şu şekilde sıralayabiliriz:

i) Sosyal hareketler kolektif davranışın çatışmacı perspektifinden hareketle anlaşılmalıdır;

ii) kurumsal olan ve olmayan kolektif hareket arasında temel bir farklılık yoktur; iii) hem kurumsal olan hem de olmayan kolektif hareketler kurumsallaşmış güç ilişkileri çerçevesinde çıkar çatışmalarını içerir;

iv) kolektif hareket grupların çıkarlarını rasyonel bir biçimde savunmalarını
içerir;

v) amaçlar ve şikayetler güç ilişkilerinin daimî ürünleridir ve hareketlerin oluşumunu açıklayamazlar;

vi) hareketin oluşumu kaynaklar ve fırsatlardaki değişimlere bağlıdır;

vii) başarı grubun bir siyasal aktör olarak tanınması veya artan maddi fayda ile gerçekleşir;

viii) hareketlilik (mobilizasyon) büyük ölçekli, özel amaçlı, bürokratik ve resmî örgütlenmeleri kapsar

Neo-liberal ideoloji: İş yaşamı üzerindeki devlet kısıtlamalarının en aza indirilmesiyle gerçekleştirilecek olan serbest piyasa güçlerinin, ekonomik
büyümeye giden tek yol olduğuna ilişkin ekonomik inanç.

Entelektüel köklerini Marksist politik ekonomiden alan ve 1970’lerde Immanuel Wallerstein’ın geliştirmiş olduğu kavramlara dayanan bu yaklaşım, dünya ekonomisinde ekonomik ve siyasi gücün eşitsiz dağılımına vurgu yapmaktadır.

“Yeni ekonomi” kuramına göre göç etme kararı tek tek bireyler tarafından değil, bir hane halkının tüm fertleri hatta bazen bir topluluğun tümü gibi birbiri ile ilintili çok sayıda kişi tarafından alınmaktadır (Abadan-Unat, 2002). Bu teori 1990’larda Stark tarafından geliştirilmiş olup, neoklasik geleneğe dayanmakta ve göçe yol açan süreçte göçmenin ailesinin veya hanesinin rolüne dikkat çekmektedir. Göçün yalnızca iki ülke arasındaki gelir farklılıklarıyla değil, ayrıca güvenli iş şansı, yatırım sermayesine erişim ve uzun dönemli risk yönetimi ihtiyacı gibi etmenlerle açıklanması gerekir (Castles ve Miller, 2008).

Massey vd. (2014) göçü açıklayan kuramların birbirinden kopuk olmasından dolayı göçün bütün boyutlarını tümüyle açıklayabilecek nitelikte tek bir göç kuramının söz konusu olmadığını belirtmişlerdir.

Genel olarak, neoklasik yaklaşımlar, piyasa merkezlidir ve göçlerin tarihsel nedenlerini ihmal edip, devletin rolünün önemini görmezden gelmiştir.

1970’li yıllarda Piore tarafından öne sürülen bu yaklaşıma göre, uluslararası göç, modern sanayi toplumlarının içsel iş gücü gereksinimi nedeniyle gerçekleşmektedir.

Göçmenlerde kendi grup aidiyetlerine, dinsel ve etnik kimliklerine güçlü bir bağlılığın gelişmesine tepkisel kimlik oluşumu adını verebiliriz.

Patrick R. Ireland’ın kurumsal yönlendirme yaklaşımı’na göre, göçmen topluluklarının göç sürecinde oluşturdukları siyasi katılım stratejisinde, göç alan ülkenin yasal ve siyasal yapısı özellikle çok önemlidir. I

Entelektüel köklerini Marksist politik ekonomiden alan ve 1970’lerde Immanuel Wallerstein’ın geliştirmiş olduğu kavramlara dayanan bu yaklaşım, dünya ekonomisinde ekonomik ve siyasi gücün eşitsiz dağılımına vurgu yapmaktadır.

1990’lı yıllarda iyiden iyiye artış gösteren bu zorunlu göç dalgası, Türkiye’nin kentlerindeki demografik yapıyı değiştirmekle kalmamış; kentlerin yapısında kültürel, sosyal, ekonomik ve mekânsal birçok dönüşümü de beraberinde getirmiştir. Doğu ve Güneydoğu’dan göç edenler, istisnalar olmakla birlikte, büyük ölçüde sahip oldukları kıt imkânlar ve “zincirleme göç” etkisi nedeniyle büyükşehirlerin çeperinde çöküntü alanları olarak tanımlanan mahallelere yerleşmişlerdir. Zincirleme göçle, yani tanıdıklar, hemşehriler ve akrabaların etrafında şekillenen göç hareketleri ile İstanbul, Adana, İzmir, Mersin, Antalya gibi illerde zaman zaman belli mekânlara sıkışmış ve bunun sonucunda mekânsal açıdan yalıtılmış gettolar ortaya çıkmıştır