SOSYOLOJİ II - Deneme Sınavı - 9

Düzenin nasıl sürdürüldüğünü anlamaya, açıklamaya çalışan üç ana sosyolojik yaklaşım vardır. Bunlar düzeni zorlamaya(çatışmaya), çıkarlara, değerlere dayandıran yaklaşımlardır.

Kamusal saygı görme, insanlar arası farklılıklar sonucu toplumsal yaşamı etkilemez.

Weber'e göre iktidar; bir toplumsal ilişkide, bir kişi ya da grubun kendi iradesini, dirençleri aşıp yerine getirme olanağıdır.

Karizmatik otorite, olağanüstü ve Tanrı vergisi kişiliğin otoritesidir. Yani, bir kişiye duyulan mutlak bağlılık ve güvene, söz konusu kişinin kahramanlığına ya da başka niteliklerine inanmaya dayalı otoritedir.

İktidar eliti modeli toplumda sadece belli kişi ya da grupların gücü ve zenginliği üzerine yoğunlaşır. Bu görüş Marksist model düşünce yapısına terstir.

Louis Althusser, iktisadi alan ile siyasal alan arasındaki karışıklığı belirleme ilişkisine ait iddialarının yanında, diğer çözümlemesi de ideoloji ve özneye ilişkindir.

Elitist modelin kuramsal kökleri Platon veya İbni Haldun'a kadar götürülebilse de modern dönemdeki en önemli temsilcileri  Weberci gelenek içinde sayılan Mosca, Pareto, Michels ve Mills'dir.

Pareto'ya göre özellikle, zekâ, çalışkanlık ve beceri gibi özellikler açısından elit ve elit olmayan diye iki sınıftan oluşur. Pareto, toplumdaki tüm kesimlerin bu şekilde ayrılabileceğini belirtir.

Foucault'ya göre iktidar, toplumsal bünyenin her düzleminde baskın bir iradenin, bireyler ve gruplar üzerine dayatılmasıdır.

İnsanlık tarihi boyunca eşitsizlik üzerine kurulmuş farklı toplumsal tabakalaşma biçimleri yaşanmıştır. İlkel kominal dönem hariç olmak üzere kölelik, kast sistemi, feodalizm ve sınıf(kapitalizm) sistemlerinde farklı düzeylerde farklı gruplar arasında eşitssizlikler tecrübe edilmiştir.

İnsanlar Burkina Faso, Mali, Moritanya ve Nijer gibi ülkelerde halen köle olarak hayata gözlerini açmaktadır. İnsan hakları gözlemcilerine göre, Hindistan gibi ülkelerde kast ayrımcılığı sorunu yaşanmaktadır.

Kast sistemi, tamamen kapalı bir sistemdir çünkü kişinin tüm geleceğini içine doğduğu kast ya da sınıf belirler.

İşlevselci yaklaşıma göre, eşitsizlik ve tabakalaşma doğaldır ve tüm toplumlarda bulunmaktadır.

Sosyoloji alanında, toplumsal tabakalaşmayı ilk defa sistematik olarak inceleyen ve toplumsal yapıdaki eşitsizliklerin tabakalaşmanın temel dayanağı olduğunu ileri süren düşünür Marx'tır.

Marx, toplumun ekomomik ilişkilerinin gerçekleştiği alana, temel yapı (altyapı) demektedir. Ekonomi dışında kalan diğer tüm toplumsal alanlar ise (hukuk, eğitim, siyaset, devlet, sağlık vb.)üstyapı olarak tanımlanmaktadır.

Statü grupları tüketime göre tanımlanırlar.

Weber, aile kökenleri, yetişme biçimleri, resmi eğitimler ve mesleki deneyimler gibi faktörlere bağlı olarak, bireylerin sahip olduğu hayat tarzlarının, statü kazanmak için temel öneme sahip olduğunu belirtir.

Simgesel (sembolik) sermaye, kişilerin ve grupların "diğerlerinin gözündeki" konumu ve değeridir. Simgesel sermaye, her sermayenin içerisinde görülebilecek, sahip olunan simgesel değerler bütünüdür.

Marshall'ın ortaya attığı vatandaşlık statüsü kavramı, sosyal hizmetlerin genişlemesi ve herkes için ulaşılabilir olması ile ilgilidir. Burada sözü edilen sosyal hizmetlerin genişlemesi ise salt bir gelir eşitleme aracı değildir. Marshall'e göre, önemli olan, medeni hayatın somut dayanaklarının genel olarak genişlemesi, riskin ve güvensizliğin genel olarak hafifletilmesi, her seviyede eşitsizliğin azaltılmasıdır.

Asabiye, köken ve ortak çıkarlarla birbirine bağlı olduklarını düşünen ve bu dayanışmadan başka bir amacı olmayan kişiler arasındaki her türden dayanışma grubunu anlatmaktadır. Asabiye kavramı grup duygusu, toplumsal dayanışma duygusu ve bilinci veya yakınlık bağı olarak da ifade edilmektedir.