SOSYOLOJİ II - Deneme Sınavı - 11

950’lerde dünya nüfusunun ancak % 40 civarı kentlerde yaşamaktaydı.

1950’lerde dünya nüfusunun ancak % 40 civarı kentlerde yaşarken, bugün kentlerde yaşayan insanların sayısı dünya nüfusunun % 80’lerini bulmuştur.

Örneğin Mexico City, Kalküta, Manila ve Kahire gibi büyük şehirler

Chicago Okulunun düşünürleri: R. E. Park, E. Burgess, R. McKenzie ve L. Wirth.

Amerikan Sosyolojisinin ilk büyük okulu Chicago Okulu'dur.

Chicago Okulu’nun düşünsel temellerini, Darwin’in evrimci bakış açısına ek olarak biyolojik organizmalarla toplumun örgütlenme ilkeleri arasında benzerlikler olduğuna inanan Comte ve Spencer oluşturur.

Park, kentsel ekoloji disiplinini geliştirirken Comte, Spencer, W.I. Thomas, Darwin, Durkheim gibi birçok düşünürden etkilenmiştir.

Burgess ve McKenzie, Park’ın sosyal ekoloji düşüncesini bir adım ileriye taşıyarak kentsel yapıyı merkezden dışa doğru uzanan bir dizi ortak merkezli halkalar şeklinde gösteren ünlü Boğa Gözü modelini oluşturdular.

John Rex ise, ekolojik yaklaşımı, kent çevresindeki yerleşimin niteliğini belirlediği varsayılan ve gereğinden fazla mekânik bir görüş olan ekolojik süreçler düşüncesine bağlı olmakla eleştirmektedir.

Park, kentin doğal ayıklanma, rekabet, yerini alma, istilâ gibi Darwinist ilkeler etrafında şekillendiğini anlatmıştır. Doğada olduğu gibi, alansal bir rekabet dönemi bir kez hafiflediğinde, insanlar da bitkiler gibi belirli bir mahalleye yerleşir, kök salar ve bir topluluk duygusu geliştirirler. Yeni bir istilâ ve yerini alma dönemi başlar ve en yakın mahalleyi istila etmek için, bütün kente yayılan bir dalga etkisiyle, mevcut sakinleri dışa doğru iterler. Sonuçta yeni bir kentsel yerleşim örüntüsü, yeni bir kentsel güç dengesi ve uyum ortaya çıkar. Dolayısıyla, ekolojik yaklaşım kenti, kendine ait bir hayatı olan, insanların sürekli olarak karmaşık bir hayat mücadelesi ve alansal rekabet süreci içinde çevrelerine uyum sağladıkları, en güçlü olanın hakim olduğu, en zayıf olanın kent merkezinin arka taraflarında kaldığı bir “sosyal orman” ve bir tür organizma olarak düşünmüştür. Kent, biyolojik ekolojide görülen olaylara benzetilebilecek yayılma, mücadele, rekabet, istila, saldırı, yerini alma gibi yollarla “doğal bölgelere” ayrılmaktadır. Bu işlemler, çevredeki çeşitli semt ve mahalleleri karakteristik özelliklerine göre “bölgelere” ayırır. Doğru yanıt D'dir.

Burgess ve McKenzie’nin ortak merkezli halkalar modeli ile kenti bir merkez etrafında birbirini takip eden halkalar biçiminde tanımlamaları eleştiriler almıştır. Nitekim, modelin kentin gelişiminde ve yerleşiminde topoğrafyayı dikkate almayan, düzenli çizgilerle kentsel değişimi açıklamaya çalışan ve siyasal aktörlerin planlama süreçlerini gözardı eden anlayışı eleştiriye uğramıştır. Ayrıca birden çok merkezle büyüyen ve ulaşım hatlarının ve olanaklarının önemli belirleyiciler olarak görüldüğü metropol kentler için bu model yeterli bir kuramsal çerçeve sunmamaktadır. Doğru yanıt A'dır.

John Rex, ekolojik yaklaşımı, kent çevresindeki yerleşimin niteliğini belirlediği varsayılan ve gereğinden fazla mekânik bir görüş olan ekolojik süreçler düşüncesine bağlı olmakla eleştirmektedir. Ayrıca, ekolojik yaklaşım, kentlerdeki sınıf, ırk ve cinsiyet eşitsizliklerine dayalı bölünmeleri hiç bir şekilde analiz etmemiştir. Bu yaklaşım kentsel gelişmeyi doğal bir şey, bir şekilde adil ve kurallara uygun bir iskan dağılımı yaratan kişisel olmayan piyasa güçlerinin bir sonucu olarak resmetmektedir. Bu tutum, mevcut servet ve güç eşitsizliklerini meşrulaştırmakta ve özellikle kilit grupların (işadamları, planlamacılar, politikacılar) hayatımızı ve kentlerimizin geleceğini yatırım, istihdam ve iskân konusundaki kararlarıyla kontrol edebilme güçlerini göz ardı etmektedir. Doğru yanıt E'dir.

Louis Wirth'e göre kentlerde nüfusun büyüklüğü, ayrım, kayıtsızlık ve toplumsal mesafe yaratır. Doğru yanıt B'dir.

Simmel kentleri, paranın ve pazar ekonomisinin iç içe geçtiği ve yoğun bir insan nüfusunun fiziksel olarak ilişki içine girdiği yerler olarak tanımlamaktadır. Doğru yanıt A'dır.

Eleştirel kent çalışmaları, kent konularını toplumsal bütünleşme yerine artan sınıf ve ırklar arası eşitsizlik, anomik örgüt bozulması yerine kentin köhneleşmesi ve çoğulculuk yerine güç ve birikim siyaseti olarak yeniden formüle ettiler. Doğru yanıt C'dir.

Kentleşme sürecini, sınıf ve toplumsal hareketler temelli bakış açısı ile analiz etmiştir. Castells, kentler ve mahallelerin planları ve mimari özelliklerinin toplumdaki farklı gruplar arasındaki mücadelelerle şekillenmekte olduğunu ileri sürer. Kentler, toplu (kolektif) tüketim süreçlerinin gerçekleştiği yerlerdir. Castells’e göre devletin uzun vadede kent alanlarına müdahalesi mali krizlere yol açmıştır. Doğru yanıt C'dir.

Ekonomik politik yaklaşım bazı eleştiriler almıştır: Ekonomik politik yaklaşımın
ortaya koyduğu çalışmaların genellikle kent ile kapitalizm arasındaki ilişkileri örneklemeye çalışırken ya ekonomik indirgemecilik ya da işlevselciliğe kaydığı ve diğer açıklayıcı çerçeveleri dışlayarak “yapısal nedensellik” tuzağına düştüğü iddia edilmiştir. Doğru yanıt E'dir.

Kentsel hakların gelişmesi, kente ve kentliye bazı açılardan aşağıda sıralanan yaşamsal katkıları yapar:
• Kent hayatının herkese özgürlük ve yarar sağlaması,
• Kent yönetiminde şeffaflık, eşitlik ve etkililik,
• Yoksulluğun, sosyal dışlanmanın ve kentsel şiddetin azaltılması,
• Yerel demokratik karar alma süreçlerine katılım ve saygı,
• Ekonomik, sosyal ve kültürel yaşamda farklılıkların tanınması. 

Doğru yanıt B'dir.

1950’lerden bugüne Türkiye’de metropoliten kentlerde kentsel dönüşümün üç farklı döneme göre farklılaştığı gözlemlenmektedir. İlk dönem ekonomik büyüme politikasının yaygınlaştırıldığı ve sanayileşmenin yaşandığı 1950 ve 1980 yılları arası dönemdir. İkinci dönem büyük kentlerin dışa açık liberal ekonomiden ve küreselleşmeden etkilendiği 1980 ve 2000 yılları arasıdır. Son dönem, yani 2000’li yıllar, yerel yönetimin özel sektörle işbirliğinin hız kazandığı ve ilk defa kentsel dönüşümün strateji olarak tanımlandığı dönemdir. Doğru yanıt D'dir.

Park, 1920’li yıllarda Chicago okulunu yaratan ve bağımsız kent sosyolojisi çalışmalarını başlatan Amerikalı bir sosyologdur. Doğru cevap B'dir.