SOSYOLOJİ I

Antropolog George Peter Murdock, 1949 yılında yayımladığı Toplumsal Yapı adlı çalışmasında, çeşitli toplumlarda aile kurumunu incelemiştir. Avcı ve toplayıcı toplumlardan endüstriyel toplumlara kadar geniş bir ölçekte 250 toplumdan örneklerle çalışmıştır. Murdock bu çalışmanın sonucunda, aile kurumunun bütün toplumlarda görüldüğünü ve ailenin evrensel olduğunu öne sürmüştür.Doğru cevap B'dir.

İşlevselci bakış açısı, toplumun varlığının korunması ve sürekliliğinin sağlanması için karşılanması gereken temel ihtiyaçlarının bulunduğunu ileri sürmektedir. Aile, bu işlevlerin yerine getirilmesini sağlayan en önemli kurumlardan biridir. Murdock, ailenin işlevlerini yeni nesillerin üretilmesi, ekonomik iş birliği (iş bölümü) ve eğitim olarak tanımlamaktadır. İşlevselci yaklaşımın önemli temsilcilerinden Talcott Parsons’a göre, modern çekirdek ailenin işlevleri arasında çocukların bakımı ve bağımsızlaşmalarını sağlayacak yetilerin onlara kazandırılması, eşler arası cinsel ilişkinin düzenlenmesi ve ekonomik iş birliği vardır (Parsons, 1998). Parsons, modern Amerikan toplumu ailelerini incelediği çalışmasında ailenin iki ana ve indirgenemez işlevi olduğunu belirtmiş ve bu işlevlerin bütün toplumlardaki aileler için geçerli olduğunu ileri sürmüştür.Doğru cevap C'dir.

Parsons’ın tanımladığı gibi ailenin iki ana ve indirgenemez işleve sahip olduğu görüşü bazı açılardan eleştirilmektedir. Öncelikle Parsons’ın çalışması, Amerikan orta sınıf ailesini temsil etmektedir ve genel bir aile yapısını göstermemektedir. Çalışma, özellikle Batı endüstriyel toplumunun ailelerini temel almıştır. Tanımlanan ailede idealize edilmiş çocuk ve yetişkinlerden bahsedilmektedir.Doğru cevap A'dır.

Friedrich Engels’in 1884 yılında yayımlanan Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni adlı kitabı, Marksist bakış açısı ile aile üzerine yapılmış en erken çalışma olarak kabul edilmektedir. Bu çalışmasında Engels, ailenin kökeni ve zaman içindeki evrimini araştırmıştır. Engels, tek eşli çekirdek ailenin, özel mülkiyetin ortaya çıkmasıyla birlikte geliştiğini ileri sürmektedir. Tek eşli çekirdek aile, özellikle üretim araçlarının özel mülkiyeti ve devletin ortaya çıkmasıyla birlikte gelişmiştir. Devlet, özel mülkiyetin korunması için yasaları kurumsallaştırmış ve tek eşli evlilik kurallarını yürürlüğe koymuştur. Bu evlilik biçimi ve aile, erkeklerin sahip olduğu özel mülkiyetin, varislerine miras yoluyla geçmesi ve bu mirasçıların meşruiyetinin kesinliğinin sağlanması için geliştirilmiştir. Doğru cevap A'dır.

Ataerkillik; iktisadi, siyasi, dinî, toplumsal ve kültürel kurumların erkeklerin denetiminde olduğu bir sistemdir. Erkeğin kadın üzerindeki egemenliği ile belirlenen güç ilişkilerini içerir. Doğru cevap E'dir.

Kelimesi kelimesine ‘babanın hâkimiyeti’ anlamına gelen ‘ataerkillik’ (patriarki), başlangıçta erkek aile reislerinin otoritesi üzerine kurulu toplumsal sistemleri tanımlamada kullanılmıştır.Doğru cevap C'dir.

Çifte yük, ücret karşılığında ev dışında çalışan kadınların ev işlerinden birincil derecede sorumlu olmaya devam etmesini anlatan kavramdır. Hem evde hem işte çalışan kadınların çifte mesai yapmalarına atıfta bulunur.Doğru cevap B'dir.

Ekşioğlu (2002), aile içinde uygulanan şiddet türlerini şu şekilde açıklamaktadır:
Fiziksel şiddet; Tokat atmak, dövmek, vurmak, itmek, ısırmak, kemiklerini kırmak, saç çekmek, tekmelemek, bıçak çekmek, yaralamak, özel eşyalara zarar vermek, ev/iş eşyalarına zarar vermek ve benzeri.
Sözel şiddet; Aşağılayıcı sözler söylemek, zaafları ile alay etmek, aşırı genellemeler yapmak, suçlamak, küfür etmek, küçük düşürmek, hakaret etmek, yüksek sesle bağırmak, eşi (kadını) çelişki içinde bırakmak, eşin (kadının) öz güvenini yitirmesine neden olmak. Ekonomik şiddet; Evin masraflarını karşılamamak; aile bireylerine gerekli olan harçlığı vermemek; eşin (özellikle) kadının çalışmasına izin vermemek; çalışan eşin (kadının) elinden parasını almak; paranın ve mal/mülkün kontrolünü elinde bulundurmak; paranın nereye harcandığını kontrol etmek ve benzeri. Cinsel şiddet; Eşin (özellikle kadının) istemediği cinsel ilişkiye zorlamak; tecavüz etmek; eşin kabul edemeyeceği şekilde, cinsel içerikli imalar yapmak; çimdiklemek ve benzeri. Psikolojik şiddet; Eş ile (kadınla) doğrudan iletişimi reddetmek, surat asmak; eşin (kadının) görüş ve düşüncelerini açıklamasını engellemek; zaafları ile alay etmek; duygusal sömürü yapmak; eşin (kadının) kendisine olan güvenini, saygısını yitirmesine yol açmak; eşin (kadının) hareket özgürlüğünü kısıtlamak; ailesiyle veya arkadaşları ile görüşmesine izin vermemek ve benzeri. Sosyal şiddet; Eşi (kadını) başkaları önünde sürekli küçük düşürmek, zaafları ile alay etmek, eşin (kadının) davranışlarını kontrol etmek; başkalarının önünde devamlı eleştirmek; evden çıkmasına izin vermemek; sosyal ilişkilerini kısıtlayarak yalnız/desteksiz bırakmak; aşırı kontrol etmek; katı kurallar ve sınırlar koyarak baskı kurmak ve benzeri.Doğru cevap E'dir.

Ecevit (1993: 18), aile-içi şiddet üzerine yapılmış çalışmaların birleştiği ortak görüşleri şu şekilde sıralamaktadır:

1. Aile-içi şiddetin nedeni bireysel değil, toplumsaldır; şiddet ailenin yapısı ve işlevlerinden, aynı zamanda bu aileyi içinde barındıran toplumun yapısından kaynaklanır (Nichols, 1986: 191 aktaran Ecevit, 1993: 18)

2. Özel alanda ortaya çıkan şiddet, erkek egemenliğinin meşrulaştırılmasından, erkeğin daha değerli görülmesinden ve kamusal alandaki ataerkil siyasi ve ekonomik kurumların egemenliğinden bağımsız düşünülemez.

3. Şiddete maruz kalan veya kalabileceklerini düşünen kadınlar, toplumsal kontrole daha çok boyun eğmekle kalmaz, kendi üzerlerindeki kontrolü kendileri artırırlar.

4. Erkeklerce kadınlara uygulanan şiddet, ancak kadınların kendilerinin ekonomik ve siyasal gücü olduğunda ve kamusal alanda durumlarını düzeltme araçlarına sahip olduklarında azalacak veya sona erecektir.

Doğru cevap E dir.

Birinci Aşama: Şiddet uygulayan gerilim yaratır, kıskançlık gösterir, küçük şeylerden kavga çıkarır, kadının tüm yaşamını kontrol etmeye çalışır, psikolojik şiddet uygular.

İkinci Aşama: Erkek öfkesini kontrol etmez, fiziksel şiddet uygulanır ve şiddeti uyguladıktan hemen sonra bahaneler sunmaya başlar.

Üçüncü Aşama: Şiddet uygulayan erkek, pişmanlığını dile getirir, özür diler, değişeceğine ilişkin sözler verir, hediyeler alır, durumun “normale” dönmesi için ilgili, sevecen ve yapıcı bir tutum sergiler, ta ki tekrar gerilim artma aşamasına, yani en başa dönene kadar.

Doğru cevap D'dir.

İşlevselci bakış açısı temelinde gelişen
klasik aile sosyolojisi, 1960’lı yılların ikinci yarısına kadar çalışmalarını üç temel ilgi alanı üzerinde
odaklanarak yürütmüştür (Ecevit, 1993). Bunlardan biri ailenin evrenselliği, diğeri ailenin işlevselliği ve rolleri, sonuncusu ise aile ve sanayileşme
arasındaki ilişkidir.

Murdock, ailenin işlevlerini yeni nesillerin üretilmesi, ekonomik iş birliği (iş bölümü) ve eğitim olarak
tanımlamaktadır.

Parsons’a göre ailenin iki ana ve indirgenemez işlevi; çocukların birincil toplumsallaşması ve yetişkin kişiliklerin istikrarının
sağlanmasıdır.

Ataerkillik; iktisadi, siyasi, dinî, toplumsal ve kültürel kurumların erkeklerin denetiminde olduğu bir sistemdir. Erkeğin
kadın üzerindeki egemenliği ile belirlenen
güç ilişkilerini içerir.

‘İdeal aile’ olarak tanımlanan aile, cinsiyete dayalı iş bölümü temelinde belirlenen kadın ve erkek rollerini içermektedir

Ekşioğlu (2002), aile içinde uygulanan şiddet türlerini şu şekilde açıklamaktadır:

Sözel şiddet; Aşağılayıcı sözler söylemek, zaafları
ile alay etmek, aşırı genellemeler yapmak, suçlamak, küfür etmek, küçük düşürmek, hakaret
etmek, yüksek sesle bağırmak, eşi (kadını) çelişki
içinde bırakmak, eşin (kadının) öz güvenini yitirmesine neden olmak.

Psikolojik şiddet; Eş ile (kadınla) doğrudan
iletişimi reddetmek, surat asmak; eşin (kadının)
görüş ve düşüncelerini açıklamasını engellemek;
zaafları ile alay etmek; duygusal sömürü yapmak;
eşin (kadının) kendisine olan güvenini, saygısını
yitirmesine yol açmak; eşin (kadının) hareket özgürlüğünü kısıtlamak; ailesiyle veya arkadaşları
ile görüşmesine izin vermemek ve benzeri.

Şekil 8.1 Şiddet döngüsü (www.morcati.org.tr)

Ecevit (1993: 18), aile-içi şiddet üzerine yapılmış çalışmaların birleştiği ortak görüşleri şu şekilde sıralamaktadır: