SOSYOLOJİ I

Suç sosyolojisi literatüründe, sapkın davranış, yaygın olarak benimsenen normları çiğneyen eylemleri anlatmak için kullanılmaktadır. Yani sapma; “toplumsal kuralların ihlal edilmesidir. Sapkın davranış, bir topluluk veya toplumda, önemli sayıda insan tarafından kabul edilen belirli kurallar kümesine uyum göstermeme olarak tanımlanabilir.

Suç, toplumsal düzenin korunması amacıyla baskılanması gereken anti sosyal davranış biçimleridir. Sosyolojik bakış açısına göre suç, toplumsal normları ihlal eden çoğunluk değerlerine aykırı biçimde tezahür eden ve yasal olarak yaptırımı olan davranış biçimidir.

Sosyolojik açıdan suç, toplumsal düzenin korunması amacıyla baskılanması gereken anti-sosyal davranış biçimleridir. Buna göre suç, bir toplumda toplumsal normları ihlal eden çoğunlukçu değerlere aykırı biçimde tezahür eden davranış biçimidir.

Ektomorfik tipler; ince vücutlu, içe dönük, kronik yorgunluk, uykusuzluk, eğlence ve kalabalıktan kaçınma davranışları gösterirler. Endomorfik tipler; şişman vücutlu, genel bir rahatlık, lüksten hoşlanma ve dışa dönük bir mizaca sahiptir. Mezomorfik tipler ise; iskelet ve kas sistemi gelişmiş, geniş omuzlu, aktif, dinamik, iddiacı, fiziksel olarak güçlü, saldırgan ve atletik yapılı kişilerdir. Mezomorfik olanlar diğer insan tiplerine göre yasal olmayan davranışlara ve sapkınlıklara daha eğilimlidirler.

Psikolojik yaklaşımlar, bireyi suça iten nedenlerin sapma ve anormalliklerin, bedenle veya fizyolojiyle değil, zihin ve kişilikle ilgisi olduğu görüşünü savunmaktadır. Psikolojik yaklaşımlar, suçluluğu belli kişilik tipleri ve yapılarıyla ilişkilendirir. Bazı psikologlar kişilik yapılarının doğuştan kazanıldığını öne sürerken, bazı sosyologlar ise bireyleri suça iten kişilik yapılarının çocukluk döneminde yaşanan toplumsallaşma süreçlerinin olumsuz etkileri üzerinde durur.

Sosyolojik yaklaşım, suçun ne tür bir toplumsal yapı içerisinde ortaya çıktığını analiz etmektedir: Toplumda, farklı gruplar için söz konusu olan fırsatları büyük ölçüde etkileyen, önemli servet ve güç eşitsizlikleri bulunmaktadır. Hırsızlık ve soygun, şaşırtıcı olmayan bir biçimde, esas olarak nüfusun daha yoksul kesimindeki insanlar tarafından gerçekleştirilirken; zimmete para geçirme ile vergi kaçırma, tanım gereği büyük ölçüde varlıklı konumlarda olan insanlarla sınırlıdır.

Durkheim’a göre suç olgusu toplum için işlevsel, sağlıklı, yararlıdır ve toplumsal değişim için şarttır. Suçtan yoksun bir toplumun var olması mümkün değildir. Ayrıca suç, ahlakın ve hukukun normal evrimi açısından vazgeçilmez bir koşulu olarak gerekli ve yararlıdır. Yani, suç ya da toplumsal sapma, kültürel değerler ve normların yerleşmesi açısından işlevsel ve yararlıdır. Bu anlamda, suç ve sapma davranışları, ahlaki davranışların sınırlarını belirlemeye yardımcı olmaktadır.

Merton, toplumda mevcut olan hedeflere ulaşmada kullanılacak olan imkânların ve yolların eşit dağıtılmaması nedeniyle sosyal koşulların suçu yarattığını öne sürer. Sonuç olarak, toplumsal baskı/gerilim kuramına göre, insanlar yasalara uyarlar ancak büyük baskılar ve çözemeyecekleri gerilimler altında suça yönelirler.

Merton, toplumsal bakımdan öne çıkarılan değerler ile bunlara erişmek için kullanılacak araçların sınırlı olması arasındaki gerilimlere gösterilen beş olası tepkiyi belirlemektedir:

Bunlardan başkaldıranlar hem var olan değerleri hem de araçları yadsırlar; ancak, toplumsal sistemi yeniden kurmak ve bu değerlerle araçların yerine yenilerini koymak da isterler. Köktenci politik gruplar bu kategoriye girer.

Diğer kuramlar; “birey niçin suç işlemektedir” sorusuna odaklanırken, sembolik etkileşimci yaklaşım, “niçin belirli davranışlar sapma olarak tanımlanır?” sorusuna yanıt arama çabası içindedir. Sembolik etkileşimci yaklaşımlar, sapma/suç olgusu ile onu öyle tanımlayanlar arasındaki etkileşim üzerine odaklanmaktadır. Özellikle, davranışların illegal ve legal sınırlarını belirleyen kuralları ve hukuk sistemini sorgulayan bu anlayış, suç işleyen birey üzerinde değil, kuralları koyanlar ve sosyal etkileşim üzerinde odaklanır.

Biyolojik kalıtımın suç eğilimleri üzerindeki etkisini ortaya koymaya çalışan diğer bir yöntemlerden biri de, bireyin soyağacının çıkarılmasıdır.

Alman psikiyatrist Kretschmer, suçla ilgili olarak üç tip fiziksel yapı sınıflamıştır: (1) Astenik Tip; İnce gösterişsiz, dar omuzlu. (2) Atletik Tip; Orta boylu, güçlü adaleli, iri kemikli. (3) Piknik Tip; Orta boylu, yuvarlak hatlı, kalın boyunlu ve geniş yüzlü.

Suçun kalıtımla ilişkisini kurmaya çalışan biyoloji temelli yaklaşımlar, bilimsel açıdan doğruluğu ispatlanamamış tezler ortaya atmıştır. Beden tipi ile suç arasında genel bir ilişki olsaydı bile, kalıtımın etkisi konusunda hiçbir şey söylenemez. Kişiliğin herhangi bir özelliğinin kalıtımsal olarak edinildiğini ve bunun da suça yönelttiğini gösteren açık bir kanıt yoktur.

Psikolojik yaklaşımlar, suçluluğu belli kişilik tipleri ve yapılarıyla ilişkilendirir. Bazı psikologlar kişilik yapılarının doğuştan kazanıldığını öne sürerken, bazı sosyologlar ise bireyleri suça iten kişilik yapılarının çocukluk döneminde yaşanan toplumsallaşma süreçlerinin olumsuz etkileri üzerinde durur.

Suçluluk hakkındaki biyolojik ve psikolojik yaklaşımların her ikisine göre de suç ve sapkınlığın arkasında toplumdaki düzensizlikler veya yanlışlar değil, bireylerdeki eksiklik veya yanlışlıklardır. Başka bir deyişle hasta olan toplum değil, bizzat bireyin kendisidir.

Sosyolojik suç kuramları daha çok toplumsal kurumların ve yapıların suç üzerindeki etkilerini ele almaktadır. Genel anlamda suç, sosyolojik bakış açısına göre sosyal ortamın bir ürünüdür, başka bir deyişle hasta olan toplumdur. 1836 yılında Quetelet, “toplum suçu hazırlar, suçlu ise ancak bir araçtır” diyerek suçun arkasındaki sosyolojik dinamiklerin daha önemli olduğunu vurgulamıştır.

Anomi toplumun sosyal kontrol mekanizmasını zayıflatır. Eğer bir toplum anomik hale gelmişse, insanların isteklerini kontrol altına alamaz ve insanlar hedeflerine suç işleme yoluyla ulaşmaya çalışırlar.

Durkheim’a göre, sapkınlık iki önemli işlevi yerine getirir. İlk olarak, sapkınlığın uyarlayıcı bir işlevi vardır. Sapkınlık, toplumda yeni düşünceler ve meydan okumalar yaratarak yenilikçi bir güç haline gelir. Bu anlamda suç ve sapkın davranışlar, toplumu yeni yollara ve arayışlara itebilir. Suç, bir toplumun sağlıklı olduğuna işarettir zira suçun varlığı sosyal değişme yolunun açık olduğunu, sosyal yapının katı olmadığını gösterir.

Yapısal baskı/gerilim kuramının öncüsü Merton, toplumda mevcut olan hedeflere ulaşmada kullanılacak olan imkânların ve yolların eşit dağıtılmaması nedeniyle sosyal koşulların suçu yarattığını öne sürer.

Etiketleme kuramı, birini sapkın diye damgalamanın onun sapkın davranışını güçlendireceğini varsayar. Hiçbir eylemin doğası gereği suç olmadığı varsayımından yola çıkar.