SOSYOLOJİ I

Sosyolojik açıdan suç ise, toplumsal düzenin korunması amacıyla baskılanması gereken anti sosyal davranış biçimleridir. Buna göre suç, bir toplumda toplumsal normları ihlal eden çoğunlukçu değerlere aykırı biçimde tezahür eden davranış biçimidir.

Sheldon’a göre insan davranışı, beden yapısı ile ilişkilidir. Sheldon, suç ve vücut yapısı ile ilgili sınıflamayı ektomorfik, mezomorfik ve endomorfik olarak üç şekilde belirlemiştir: Ektomorfik tipler; ince vücutlu, içe dönük, kronik yorgunluk, uykusuzluk, eğlence ve kalabalıktan kaçınma davranışları gösterirler. Endomorfik tipler; şişman vücutlu, genel bir rahatlık, lüksten hoşlanma ve dışa dönük bir mizaca sahiptir. Mezomorfik tipler ise; iskelet ve kas sistemi gelişmiş, geniş omuzlu, aktif, dinamik, iddiacı, fiziksel olarak güçlü, saldırgan ve atletik yapılı kişilerdir. Mezomorfik olanlar diğer insan tiplerine göre yasal olmayan davranışlara ve sapkınlıklara daha eğilimlidirler.

Suçluluğu açıklamak için Freud’un kavramlarını kullanarak, ona en yakın çalışmaları yapan psikanalist August Aichorn’dur: Aichorn, birçok suçlu genci inceledikten sonra, toplumsal gerginliğin zarar verici boyutlarda da olsa yaşam boyunca tek başına suçlulukla sonuçlanmadığını, ancak yatkınlığın psikolojik olarak çocuk ve gençleri anti-sosyal faaliyetlere hazırladığı sonucuna ulaşmıştır. Bu durumu Aichorn, gizli suçluluk (latent delinquency) olarak adlandırmaktadır. Gizli suçluluk, kişilikleri anında tatmin isteyen, kişisel ihtiyaçlarını başkalarına bağlı olmaktan daha önemli sayan, yanlış veya doğru olduğunu, dikkate almadan içgüdüsel itilimlerini tatmin edenlerde saptanmıştır.

Psikanalistler, suçla akıl hastalıkları arasında doğrudan ilişki kurarak; psikoz, nevroz, organik beyin hastalığı, sara, alkolizm ve uyuşturucu kullanımının suça etki eden faktörler olduğunu öne sürmüşlerdir. Suç ve sapkınlığın arkasında toplumdaki düzensizlikler veya yanlışlar değil, bireylerdeki eksiklik veya yanlışlıklardır. Psikolojik yaklaşımlar suça etki eden kişiliğin dışındaki birçok yapısal ve sosyal faktörleri göz ardı etmektedir.

İşlevselci kuramın temsilcilerinden biri olan Durkheim’ın kriminolojiye en büyük katkısı, anomi kavramını ortaya atmasıdır. Anomi, toplumda standartların ve değerlerin kaybolması sonucu toplumsal düzenin bozulmasıdır. Buna göre, anominin var olduğu toplumlarda sosyal çözülme, sapma ve suçluluk oranları artma eğilimi gösterir: “Anomi toplumun sosyal kontrol mekanizmasını zayıflatır. Eğer bir toplum anomik hale gelmişse, insanların isteklerini kontrol altına alamaz ve insanlar hedeflerine suç işleme yoluyla ulaşmaya çalışırlar.

Merton, toplumsal bakımdan öne çıkarılan değerler ile bunlara erişmek için kullanılacak araçların sınırlı olması arasındaki gerilimlere gösterilen beş olası tepkiyi belirlemektedir: Uyum gösterenler, başarıya ulaşsınlar ulaşmasınlar hem genel olarak benimsenmiş değerleri hem de bunları gerçekleştirmek için kullanılacak geleneksel araçları kabul ederler. Yenilikçiler, toplum tarafından onaylanan değerleri kabul etmekle birlikte, bunları izlemek için yasadışı ya da meşru olmayan araçları kullanırlar. Törenciler, bu ölçülerin gerisindeki değerlere ilişkin bakışlarını yitirdikleri halde, toplumsal olarak kabul edilen ölçülere uyum gösterirler. Geri çekilenler, rekabetçi bakış açısını tümden yitirmişlerdir; bu yüzden hem baskın değerleri hem de bunlara erişmek için kullanılacak onaylanmış araçları yadsırlar. Son olarak, başkaldıranlar hem var olan değerleri hem de araçları yadsırlar; ancak, toplumsal sistemi yeniden kurmak ve bu değerlerle araçların yerine yenilerini koymak da isterler.

Cohen’e göre suç, sosyal sınıf farklarından ve bunun sosyal statüye olan etkilerinden ortaya çıkmıştır. Alt sınıftaki gençlerin suçlu davranışları, içinde bulundukları toplumun normları ve değerlerine yönelik bir çeşit protestodur. Cloward ve Ohlin, suça yönelen çeteler üzerine yaptıkları incelemede bu tür çetelerin, durumları kötü olan azınlık grupları gibi, başarıya erişme şanslarının düşük olduğu altkültür topluluklarında ortaya çıktıklarını öne sürmüşlerdir. Buna göre, toplumun geneli bakımından başarı fırsatlarının yokluğu, suça yönelen ile yönelmeyen insanlar arasındaki esas ayırıcı etken olmaktadır.

Suç ve sapkın davranışa yönelik geliştirilen, yapısal baskı/gerilim kuramını ile altkültür yaklaşımını içeren işlevselci kuramlar, etikeleme kuramını içeren sembolik etkileşimci kuramlar, Marksist suç kuramı ile yeni sol gerçekçilik yaklaşımını kapsayan çatışma kuramları ve sağ gerçekçilik yaklaşımını içeren sosyal kontrol kuramları ele alınmaktadır. Sembolik etkileşimciliğin kurucusu Mead benliğin; aile, okul, vb. kurumlar içinde öğrenilmiş rollerle şekillendiğini savunmuştur. Bu anlamda, sembolik etkileşimci yaklaşımlar, sapma/suç olgusu ile onu öyle tanımlayanlar arasındaki etkileşim üzerine odaklanmaktadır. Özellikle, davranışların illegal ve legal sınırlarını belirleyen kuralları ve hukuk sistemini sorgulayan bu anlayış, suç işleyen birey üzerinde değil, kuralları koyanlar ve sosyal etkileşim üzerinde odaklanır.

çatışma kuramları ve Marksist kuram suç olgusunu toplumsal yapıya, ekonomik eşitsizliklere ve toplumda gücün eşitsiz dağılımına bağlamaktadırlar. Bu anlayışlara göre suç ve sapkın davranış eşitsiz sistemin ürettiği bir olgudur ve hukuk kurallarını da toplumda güçlü olan hâkim sınıf belirlemektedir. Bu yaklaşım suç ve kapitalizm arasında bağlantı olduğunu öne sürmektedir. Kapitalist toplum sahip olduğu eşitsiz özellikleri ve yapısı itibariyle suç üretmektedir.

Sağ Gerçekçi yaklaşımın suçun önlenmesi için önerdiği yaklaşımları şöyle sıralayabiliriz:

Biyolojik yaklaşıma göre suç, organizma şartlarının bir ürünüdür: Nasıl ki bazı hayvanlar vahşi, yırtıcı, bazı bitkiler parazit olarak doğmuşsa, bazı insanlar da suçlu olarak doğarlar.

Kretschmer, atletik tiplerin cebir ve şiddet suçlarına, astenik tiplerin ufak hırsızlık ve hilekârlıklara, pikniklerin ise genel olarak hileli suçlara eğilimli olduklarını belirtmiştir.

Suçluluk hakkındaki biyolojik ve psikolojik yaklaşımların her ikisine göre de suç ve sapkınlığın arkasında toplumdaki düzensizlikler veya yanlışlar değil, bireylerdeki eksiklik veya yanlışlıklardır. Başka bir deyişle hasta olan toplum değil, bizzat bireyin kendisidir. Psikolojik yaklaşımlar suça etki eden kişiliğin dışındaki birçok yapısal ve sosyal faktörleri göz ardı etmektedir.

Durkheim’a göre, suç her toplumda görülen ve toplumun doğal bir parçası olarak görülmesi gereken bir olgudur. Suçtan yoksun bir toplumun var olması mümkün değildir. Ayrıca suç, ahlakın ve hukukun normal evrimi açısından vazgeçilmez bir koşulu olarak gerekli ve yararlıdır. Yani, suç ya da toplumsal sapma, kültürel değerler ve normların yerleşmesi açısından işlevsel ve yararlıdır.

Yenilikçiler, toplum tarafından onaylanan değerleri kabul etmekle birlikte, bunları izlemek için yasadışı ya da meşru olmayan araçları kullanırlar. Yasadışı etkinlikler yoluyla servet edinen suçlular bu kategoriye bir örnektir

Bu yaklaşım, suçun bir davranışsal özellik olmaktan çok, hukuksal bir tanımlamayla alakalı bir olgu olduğunu göstermektedir. Yani Becker’e göre bazı sosyal gruplar, sapkın olarak etiketlenmede kullanılabilecek bazı kuralları koymakta ve bireylerin bu kurallara olan uyum durumlarına göre, onları sapkın veya uyumlu bireyler biçiminde damgalamaktadırlar.

Kapitalist toplum sahip olduğu eşitsiz özellikleri ve yapısı itibariyle suç üretmektedir. Çünkü bu sistemde, zenginliğin biriktirilmesi ve bireysel yararı her şeyin üstünde görmekte; bu anlamda toplumsal yarardan çok kişisel hırs ve kazanç özendirilmektedir. Dolayısıyla, kapitalizm içinde ürettiği bireysellik, rekabet, bencillik ve egoizm, ekonomik bencilliğe yol açmakta ve bireylerdeki sapma ve suçun kaynağını oluşturmaktadır.

Sol Gerçekçilik, Marksizmden ayrıldıkları noktada, dikkatleri suçun kurbanlarına yöneltir ve yasa uygulayıcıların topluluklara, özellikle de kent içlerine daha duyarlı olmalarını gerektiren pratik politika değişiklikleri ister.

Toplumda bağların olmaması, bireylerin suç işleme konusunda kendilerini özgür hissetmelerine neden olur.  Bu kurama göre, bireyin çevresinde kontrol ve denetleyici kurumların yokluğu da suçun oluşmasına zemin hazırlayan temel unsurlardan biridir.

Sağ Gerçekçi kuram, her insan doğuştan suça eğilimli olduğu için, insanları uygun bir sosyalleştirmeyle ve kontrolle yetiştirmek gerektiğini iddia etmektedir.