SOSYOLOJİ I

William Ogburn’ün geniş kapsamlı teknolojik evrimcilik kuramının bir parçası olarak geliştirdiği kültürel gecikme kuramı, bir toplumun teknik gelişmesi ile ahlaki ve hukuksal kurumları arasındaki uçurumu açıklamak için kullanılmaktadır.

1960’ların Hippi kültürü, karşıt kültüre bir örnek olarak verilebilir. Egemen ve yaygın olan bazı kültürel değer ve normlara karşı çıkan Hippiler; hümanizm, barış, aşk ve romantizm gibi değerlere önem verdiler. Ürettikleri sloganlar, giysileri ve yaşam biçimleri ile toplumda yaygın olarak benimsenen tutum ve davranışlara uymadılar.

Başka kültürleri, kişinin kendi kültürünün değerleriyle kıyaslayarak yargılaması ve kendi kültürünün üstünlüğüne inanmasıdır.

Kültürün maddi ögeleri toplumun veya grubun herhangi bir gelişim aşamasındaki teknolojik ilerlemesi ile üretim, teknik, hüner ve becerilerini ifade eder (Özkalp, 1998: 98). İmal edilen nesneler de maddi kültürün parçasıdır. Anıtlar, binalar, tüketim malları, teknolojik araçlar maddi kültüre örnek olarak gösterilebilir.

Kültür, insanlar arası etkileşim sonucu doğup gelişen bir toplumsal üründür. Kültür, öğrenilen davranışlardan oluşmaktadır. Doğuştan edinilmez, biyolojik kalıtımla kuşaktan kuşağa geçmez. Topluma katılan yeni üyeler onu öğrenerek geliştirir.

Yüksek kültür, toplum içinde görece az sayıda kişinin sahip olduğu, yaşam biçimi, zevkler ve alışkanlıklar olarak tanımlanabilir.

Günümüz toplumunda, televizyonda dizi film seyretmek, futbol maçına gitmek, çok satan bir roman okumak, çok satan bir markadan giyinmek gibi edimler popüler kültür örnekleri olarak verilebilir.

Popüler kültürle ilgili çalışmalar yapan Adorno ve Horkheimer ‘kültür endüstrisi’ kavramını ilk olarak 1947’de Aydınlanmanın Diyalektiği adlı yapıtta kullanırlar.

Weber, Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu adlı önemli çalışmasında Protestan etiğin kapitalizmin gelişim sürecine etkilerini ortaya koymaya çalışmıştır.

Sosyoloji literatüründe farklı anlamlara gelecek biçimde kullanılmış olan sekülerleşme kavramına açıklık getirmek isteyen Stark ve Glock, dindarlığın beş temel boyutunu inanç, dinî pratik, deneyim, bilgi ve sonuçlar olarak belirlemişlerdir.

Kültür, dilimizde çok çeşitli anlamlara sahip sözcüklerden biridir. Türk Dil Kurumu’nun Güncel Türkçe Sözlüğü’nde kültürün ilk anlamı “tarihsel,
toplumsal gelişme süreci içinde yaratılan bütün maddi ve manevi değerler ile bunları yaratmada, sonraki nesillere iletmede kullanılan, insanın doğal
ve toplumsal çevresine egemenliğinin ölçüsünü gösteren araçların bütünü, hars, ekin”dir. Kültürün ikinci tanımı, “bir topluma veya halk topluluğuna
özgü düşünce ve sanat eserlerinin bütünüdür. Doğru yanıt C'dir.

Kültürün manevi ögeleri ise toplumun yaşamını düzenleyen değer, inanç, sembol, dil ve normlardan meydana gelmektedir. Ayrıca yasa, gelenek, görenek ve ahlak kuralları da bunlara dâhil edilebilir. İmal edilen nesneler kültürün maddi ögelerine aittir. Doğru yanıt A'dır.

Her kültürde bulunan ve toplumsal düzeni sağlayan, bireylere yol gösteren, doğru ve yanlışı, olumlu ve olumsuzu belirleyen kurallara ve standartlara norm adı verilir. Norm, yaptırımı olan kurallar sistemidir. Her toplumda bireylerin
gündelik tutum ve davranışlarını belirleyen çeşitli normlar bulunmaktadır. Doğru yanıt C'dir.

Etnosantrizm başka kültürleri, kişinin kendi kültürünün değerleriyle kıyaslayarak yargılaması ve kendi kültürünün üstünlüğüne inanmasıdır. ‘Kültür taassubu’ olarak da bilinen etnosantrizm, kişinin diğer kültürleri, kendi kültürünü temel alarak ve kendi kültürü açısından değerlendirmesidir. Doğru yanıt D'dir.

Kültür, bir toplumdan diğerine büyük çeşitlenmeler gösterir. Kültürler, bir zaman diliminden diğerine ve daha az derecede de içsel olarak bir kurumdan diğerine
çeşitlilik gösterir. Buna yemek kültüründen bir örnek verelim:Batı toplumlarına baktığımızda istiridyenin makbul bir yiyecek olarak kabul edildiğini ancak
dünyanın kimi bölgelerinde yaygın olarak tüketilen kedi ya da köpek yemenin kabul edilemez olarak değerlendirildiğini görüyoruz. Benzer biçimde
Müslümanlar ve Yahudiler domuz eti yemez, Hindular ise sığır eti tüketmez. Doğru yanıt E'dir.

“Popüler kültür yaşadığımız günlük hayattır. Bu kültür sporu, müziği,
hobilerimizi, televizyonu, sinemayı, kitapları, dergileri kapsar. Çünkü günlük
yaşantımızı anlamlandıran gerçekte bu saydıklarımızdır” (Özkalp, 1998: 106).
Her toplumun popüler kültürü kendine özgüdür. Örneğin, Japon kültüründe
Manga adı verilen komik el kitapçıkları popüler kültürün önemli bir parçasıdır. Doğru yanıt A'dır.

Pitirim Sorokin’e dayanarak Durkheim’ın din
kuramının özelliklerini şöyle sıralayabiliriz (Bozkurt,
2011: 247):
a. Dinin kaynağı toplumun kendisidir.
b. Din anlayışları toplumun karakteristiklerinin
sembolleridir.
c. Kutsal yahut Tanrı, kişilik kazanmış toplumdan
başka bir şey değildir.
d. Dinin temel işlevlerinden biri, toplumsal
dayanışmayı koruyup güçlendirmektir.

Doğru yanıt B'dir, çünkü Durkheim'ın böyle bir önermesi yoktur.

Sosyologlar, dini, bir Tanrı veya Tanrılara inançla değil, kutsal olana gönderme yaparak tanımlamışlardır.Gordon Marshall’ın Sosyoloji Sözlüğü’nde tanımlandığına göre din; kutsal fikrine dayalı olan ve inananları
toplumsal-dinsel bir topluluk içinde birleştiren inançlar, semboller ve pratikler kümesidir. Kutsal, din dışıyla tam bir karşıtlık içinde olandır. Doğru yanıt E'dir.

Marksist bakış açısına göre, din sadece baskının etkilerinin hızını kesmekle kalmaz, ayrıca kendisi de bu baskının bir aracıdır. Din, mevcut sömürü
sistemini sürdüren ve sınıf ilişkilerini pekiştiren bir toplumsal kontrol mekanizması olarak rol oynar. Böylelikle din, yanlış bilinç oluşturulmasına neden
olarak tabi sınıfların gerçek durumlarını ve çıkarlarını görmelerini engeller. Yönetici sınıfların dinî inançları benimsemeleri ise toplumsal konumlarını
kendileri ve ötekiler nezdinde meşru kılmak istemeleri ile ilişkilidir. Din, yönetici sınıf tarafından çoğu zaman çıkar sağlamak için desteklenmektedir. Doğru yanıt B'dir.

İşlevselci bakış açısı dini, toplumun gereksinimleri açısından inceler. İşlevselciler, dinin, toplumun hangi gereksinimlerini karşıladığı ile ilgilenirler.
Bu bakış açısına göre, toplumun belli derecelerde toplumsal dayanışmaya, değer uzlaşmasına ve parçaları arasında uyum ve bütünlüğe ihtiyacı vardır. Durkheim bu görüşler ışığında dine yapısalcı yaklaşmış ve onun yapısının sosyolojik etkilerini incelemiştir. Doğru yanıt C'dir.