SOSYOLOJİ I

Kültür ve uygarlık kavramları arasındaki ilişkiye bakacak olursak İngiliz ve Fransız geleneğinde kültürün ‘uygarlık’ kavramını da içerecek biçimde kullanıldığını görüyoruz. Buna karşılık Alman romantik geleneği içinde kültür ve uygarlık kavramları birbirinden ayrılmıştır. Onlara göre uygarlık, daha çok kentli kitle toplumunun yarattığı bireysel kültürü tehdit eden maddi gelişme sürecidir. Buna karşılık kültür, insanların üstün meziyetlerini, sanatsal ve bireysel başarılarını ifade eder. Geçmişte bizde de Ziya Gökalp Alman geleneğine benzer biçimde, kültür ve uygarlık arasında ayrım yapmıştır. Gökalp, Batı’nın uygarlığının (yani bilim ve teknolojinin) alınmasını; fakat kültürünün (yani din, dil, ahlak, örf ve âdet vb.) reddedilmesini savunmuştur. Ancak günümüz sosyoloji literatüründe kültür, ağırlıklı olarak uygarlığı da kapsayacak şekilde kullanılmaktadır. 

Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Kültürün maddi ögeleri toplumun veya grubun herhangi bir gelişim aşamasındaki teknolojik ilerlemesi ile üretim, teknik, hüner ve becerilerini ifade eder. İmal edilen nesneler de maddi kültürün parçasıdır. Anıtlar, binalar, tüketim malları, teknolojik araçlar maddi kültüre örnek olarak gösterilebilir.

Kültürün manevi ögeleri ise toplumun yaşamını düzenleyen değer, inanç, sembol, dil ve normlardan meydana gelmektedir. Ayrıca yasa, gelenek, görenek ve ahlak kuralları da bunlara dâhil edilebilir.

Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Her kültürde bulunan ve toplumsal düzeni sağlayan, bireylere yol gösteren, doğru ve yanlışı, olumlu ve olumsuzu belirleyen kurallara ve standartlara norm adı verilir. Norm, yaptırımı olan kurallar sistemidir. Her toplumda bireylerin gündelik tutum ve davranışlarını belirleyen çeşitli normlar bulunmaktadır.

Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

‘Kültür taassubu’ olarak da bilinen etnosantrizm, kişinin diğer kültürleri, kendi kültürünü temel alarak ve kendi kültürü açısından değerlendirmesidir. Oysa insan kültürleri yüksek değişkenlik gösterdiğinden bir kültürden gelen birinin başka bir kültürün düşünce ya da davranışlarına yakınlık duymakta zorlanması olağandır. Her insan belirli bir kültürün içine doğar. Başkalarının kültürünü tanımayan bir birey, kendi norm ve değerlerini üstün görebilir. Kendi ahlak anlayışının, evlilik biçiminin, giyim kuşamının, güzellik anlayışının diğer kültürlere göre daha doğru ve iyi olduğuna inanabilir.

Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Kültür değişmesini açıklamada kullanılan kültür yayılması kavramı, davranış örüntülerinin bir kültürden diğerine iletilmesi olarak tanımlanabilir. Bu örüntülerden bir bölümü kabul edilirken bir bölümü reddedilir. Kültür yayılması, farklı toplumlar arasında iletişim ve temas ile mümkündür. Kültür değişmesi günümüzde kitle iletişim araçları ve internet yoluyla hızlı ve etkili biçimde gerçekleşmektedir.

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Alt kültür içinde değerlendirilebilecek karşıt kültür ise değer, norm ve yaşam biçimleri açısından içinde yaşanılan kültüre ters düşen tutum ve davranışları içeren kültürdür. Bu gruplar, toplumdaki çoğunluğun sahip olmaktan gurur duyduğu normları, değerleri, davranış kalıplarını reddederek bunlara zıt tutum ve davranışlar geliştirirler. Karşıt kültür özellikle gençler arasında yaygındır. 1960’ların Hippi kültürü, karşıt kültüre bir örnek olarak verilebilir. Egemen ve yaygın olan bazı kültürel değer ve normlara karşı çıkan Hippiler; hümanizm, barış, aşk ve romantizm gibi değerlere önem verdiler. Ürettikleri sloganlar, giysileri ve yaşam biçimleri ile toplumda yaygın olarak benimsenen tutum ve davranışlara uymadılar.

Elit kültür ve Yüksek kültür ise aynı anlamdadır. 

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Kültür üzerine yaptığı çalışmalarla tanınan başka bir önemli kuramcı Pierre Bourdieu’dür. Bourdieu’nün ‘habitus’ kavramı; yenilikler, adaptasyonlar ve zevkler gibi pratiklerin aynı ‘habitus’u paylaşan kişiler tarafından paylaşıldığına ve bu kişilerin tipik olarak aynı toplumsal sınıfa ait olduklarına atıfta bulunur. ‘Habitus’, kültürel sermaye kavramını anlamada da önem arz eder; bireyin ‘habitus’u onun kültürel sermayesi hakkında fikir verecektir. Yine Bourdieu’nün kavramsallaştırdığı ‘kültürel sermaye’, bir kişinin toplumsal arka planını ve bir çalışan, arkadaş veya eş olarak beklentilerini göstermektedir. 

Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Dilimize Dinî Hayatın İlkel Biçimleri (1912) olarak çevrilen kitabında Emile Durkheim, dinî inancın doğruluğunu veya yanlışlığını tartışmayı reddederek “Yanlış din yoktur. Hepsi kendi tarzlarında doğrudur, farklı yollarla olsa da hepsi insan varlığının verili koşullarına yanıttır” demektedir. Durkheim’a göre din, hatalı inançlar üzerine kurulu olmayıp insanın anlam gereksinimine cevap vermektedir. Dolayısıyla bireysel değil toplumsal ve kolektif niteliktedir; inanç ve bilgiden ziyade sembol ve ritüelle ilgilidir. Durkheim’a göre sosyolojinin işi, dinî düşünce ve pratiklerin bağlı olduğu temel biçimlerin mevcut nedenlerini bulmaktır.

Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Marx’a göre din, sömürü ve baskının yol açtığı acıları yumuşatan bir yanılsamadır: “Din, baskılanmış varlığın iç çekişidir, kalpsiz bir dünyanın duygusu ve ruhsuz koşulların ruhudur. İnsanların afyonudur”. Bu anlamda din, baskıdan kaynaklı acıyı dindirmeye yarayan afyon gibidir. 

Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Sekülerleşme kuramcılarından Bryan Wilson sekülerleşmeyi; modernleşme, bilim ve teknoloji, sanayileşme ve kentleşme gibi din dışı etkenlere odaklanarak açıklar. Sekülerleşmenin evrensel ve hatta kaçınılmaz bir süreç olduğunu savunan Bryan Wilson’a göre sekülerleşme, insan toplumunda gerçekleşen uzun vadeli bir süreçtir. Ancak sekülerleşmenin kendini gösterdiği güncel örüntüler kültürel ve tarihsel olarak her bir bağlama göre değişecektir. Dünyanın farklı bölgelerinde dinin toplumdaki değişimlerin doğasına ve derecesine etkisi o denli farklılık göstermektedir ki sekülerleşmeyi tek bir süreç olarak değerlendirmek bizi yanlış yönlendirir.
Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Doğru cevap A şıkkıdır. Kültür; tarih­sel, toplumsal gelişme süreci içinde yaratılan bütün maddi ve manevi değerler ile bunları yaratmada, sonraki nesillere iletmede kullanılan, insanın do­ğal ve toplumsal çevresine egemenliğinin ölçüsünü gösteren araçların bütünü, hars, ekindir.