SOSYOLOJİ I

Mücadele sürecinde herkesin uyması gereken ortak kurallar olmazsa, güçlü olanın güç- süzü ezdiği bir kaos ve kargaşa hali söz konusu oluİngiliz düşünür Thomas Hobbes “insan insanın kurdudur” diyerek bu durumu anlatmak istemiştir.

Çatışma olgusunun toplumsal hayatın doğasında var olduğunu biliyoruz. Siyaset çatışmayı ortadan kaldırmayı değil, kontrol altında tutmayı, düzenlemeyi, tabiri caizse onu ehlileştirmeyi amaçlar.

İlk insanlar yaşamalarına yetecek olandan daha fazla ürün ürettikleri zaman, bu ürünün kim(ler) tarafından kontrol edileceği meselesi gündeme gelmiş ve tam da bu aşamada şiddeti tekeline alma iddiasını dile getiren devlet benzeri yapılar ortaya çıkmıştır.

Siyaset bilimi literatüründe egemenlik kavramı çok tartışmalıdır. Kimileri egemenliğin mutlakiyetçi dönemlerin bir ürünü olduğu ve üstün ve sınırsız gücü meşrulaştırmak anlamına geldiğinden bahsederek, kavramın demokratik düşünce açısından kabul edilemez olduğu fikrini savunurlar. Kavramın kullanışlı olduğunu savunanlar ise modern devletlerin belli bir coğrafya üzerindeki hâkimiyet iddiasının egemenlik kavramıyla açıklanabileceğini ifade ederek, egemenliğin hukuki bir kavram olarak kullanılması gerektiğini savunurlar.

Devletleri oluşturan temel olgu savaşlardır” önermesi genel kabul görmektedir.

Liberal demokrasi yaklaşımını benimseyenler, doğrudan demokrasi idealini ifade eden,
“halkın halk tarafından halk için yönetimi” anlayışı gerçekçi bulmazlar.

Modern dünyada otoriter rejimler çok çeşitlidir. Babadan oğula geçen hanedanlık rejimleri, din adamlarının etkili olduğu teokrasiler, askeri diktatörlükler, sivil diktatörlük- ler, bir kişiden ziyade parti ya da küçük grubun diktatörlüğüne dayalı rejimler ilk anda akla gelenlerdir.

Siyaset bilimi literatüründe siyasal partilerin, kadro partileri ve kitle partileri olarak ikiye ayrılması gelenek haline gelmiştir.

Sivil toplum kuruluşları devletten bağımsız olarak kamusal alanı etkilemek isteyen bireyler tarafından oluşturulmuş, gönüllülük esasına dayalı örgütlenmeler olarak tanımlanabilirler. Bu tanımın üç temel özelliği öne çıkar; gönüllü katılım, mali bağımsızlık ve iktidarı amaçlamadan kamusal denilebilecek bir mesele üzerinde etki yapma hedefine sahip olma.

Modern öncesi dönemde de idareciler, yönetilenlerin kendileri hakkında neler düşündüklerini öğrenmek istemekteydiler.Casusluk, jurnalizm ve hatta bazen idarecilerin kıyafet değiştirerek halkın arasına karışmaları yönetenlerin nelere tahammül edebileceklerini öğrenme çabasının ne kadar eskiye dayandığını göstermektedir.

Weberyan devlet anlayışına göre, devlet belli fonksiyonları yerine getirmek için karmaşık gelişmeler neticesinde ortaya çıkmış; hâkim sınıfın baskı aracı olmaya indirgenemeyecek bir mekanizmadır. Ayrıca devletin ortaya çıkışı sadece sınıflar arası mücadeleye indirgenemez, savaşlar ve teknolojik gelişmeler en az sınıf mücadeleleri kadar önemlidir. Buna ek olarak, söz konusu yaklaşıma göre, devlet, şiddet kullanımını tekeline almaya çalışan bir aygıttır, ancak bunu sadece bir sınıfın egemenliğini sürdürmesi için yapmaz. Doğru cevap D’dir.

Modern devlet ilk kez Avrupa’da ortaya çıkmıştır. Ateşli silahların keşfi, üretim artışı, ulaşım ve ticaret alanındaki gelişmeler, modern devletin Avrupa’da ortaya çıkışını tetikleyen başlıca unsurlardandır.  Doğru cevap A’dır.

Weber'e göre, modern devletlerde, dini/geleneksel meşrulaştırma biçimlerinin etkisi azalmış ve onun yerine yasal/akılcı (bürokrasinin modern hayatın devamı için ne kadar merkezi olduğunu vurgulayan) meşrulaştırma biçimleri ağırlık kazanmıştır. Doğru cevap C’dir.

Modern devlet ilk kez Avrupa’da ortaya çıkmıştır. Ateşli silahların keşfi, üretim artışı, ulaşım ve ticaret alanındaki gelişmeler, modern devletin Avrupa’da ortaya çıkışını tetikleyen başlıca unsurlardandır. Ancak Avrupa’nın Hristiyan olmasının bu noktada belirleyici olmadığını söylemek gerekir. Doğru cevap D’dir.

İlk siyasi partiler 1820’lerde ABD’de ortaya çıkmıştır. 1840’ların sonunda Belçika ve İsviçre, 1850’lerden itibaren ise Birleşik Krallık Liberal Partisi yine dünyanın ilk modern siyasi partilerinden olmuştur. Doğru cevap A’dır.

Marksist yaklaşım, bir üstyapı fenomeni olarak tanımladığı siyaseti altyapı olarak nitelendirdiği üretim ilişkilerinin bir yansıması (veya ona tabi olan bir gölge fenomen) olarak görür. Bu indirgemecilikten uzaklaşmak için, Marx sonrasında, Gramsci ve  Althusser gibi kuramcılar siyaset ve devletin "göreli özerkliği" kavramı üzerinde durmuşlardır. Doğru cevap A’dır.

Siyaset bilimi literatüründe siyasal partilerin, "kadro partileri" ve "kitle partileri" olarak ikiye ayrılması gelenek haline gelmiştir. Kitle partileri üye sayılarını artırmayı ve üyeler ile her zaman sıkı ilişki kurmayı hedefleyen partilerdir. Üye sayısını artırmaya çalışan, üyelerini aktif tutan parti daha çok sivil toplum örgütüne benzer özelliklere sahiptir. Sıradan üyeler, yerel parti kongrelerinde ve ulusal düzlemde parti içi hiyerarşinin oluşumunda önemli roller oynarlar. Parti politikalarının belirlenmesinde de üyelerin etkin olmasına özel gayret gösterilir, parti içi demokrasi öne çıkarılan bir değerdir. Doğru cevap E’dir.

Siyasal mücadelenin partiler arasında değil, parti-içi hizipler arasında cereyan ettiği sistem hakim parti sistemi olarak isimlendirilir. Japonya’daki Liberal Demokrat Parti (1955-1993) ve İsveç’teki Sosyal Demokratik İşçi Partisi (1950-1991) hâkim parti sisteminin örneklerindendir. Doğru cevap D’dir.

Siyaset felsefesinde sivil toplum kavramı çok farklı anlamlarda kullanılabilmektedir. Thomas Hobbes (1588-1679), sivil toplum kavramını doğa durumunun tersi olan medeni yaşamı ifade etmek için kullanmıştır. Doğru cevap B’dir.

Medyanın siyasal hayat üzerindeki etkisinin “gündem belirleme” (agenda setting) üzerinden inşa edildiği genel kabul görmektedir. Gündem belirleme, medyanın hangi meselelerin önemli hangilerinin önemsiz olduğu ve hangi meseleye ne kadar süreyle ve ne kadar yer verileceği üzerindeki etkisini ifade eder. Doğru cevap B’dir.