SOSYOLOJİ I

Evrimci kuramın en önemli temsilcileri Auguste Comte, Herbert Spencer, Emile Durkheim’dır.

Yanlı bir bakış açısıyla bir toplumun kendine özgü kültürel değerlerinden yola çıkılarak diğer toplumların incelenmesi ve bunun sonucunda belirli yargılarda bulunulması etnosantrizm kavramıyla ifade edilmektedir.

19. yüzyılda hâkim olan evrimci kuramın temel ilkeleri şu şekilde sıralanmaktadır: evrensellik, potansiyel, bütünlük, evrimin yönü, gerekircilik, aşamalı değişim ve indirgeme. Teknolojik gelişme bu ilkeler arasında yer almamaktadır.

Walt Whitman Rostow'a göre ekonomik gelişme ve büyüme aşamalarında "yaygın tüketim safhası" aşamasına gelen ilk ülke Amerika'dır.

Bağımlılık Okulu’na göre gelişme ve azgelişmişlik birbirlerine bağımlı yapılardır; merkez ve çevre arasındaki ilişki bağımlılığın biçimini belirler. Merkez konumundaki gelişmiş ülkeler ancak kendilerine bağımlı olan azgelişmiş ülkeleri sömürerek varlıklarını sürdürebilirler Üçüncü Dünya’da yaşanan azgelişmişlik durumunun ve yoksulluğun nedeni “Batılı ulusların onları bilinçli olarak azgelişmiş halde bırakmalarıdır.”

Postmodernite, Aydınlanma projesine bir tepki olarak gelişen ve dünyayı kapsayıcı ve evrensel kuramlarla açıklayan söylemlere karşı çıkan bir düşünce biçimidir. Genel anlamda postmodernite, toplumsal gelişimin modernite kurumlarından uzaklaşarak yeni
ve farklı bir toplumsal düzene doğru yönelmesini ifade eder .

Roland Robertson'a göre küreselleşmenin ilk aşaması oluşum aşamasıdır. Küreselleşme sürecinin ilk aşaması olan bu aşama 1400’lü yıllarda Batı Avrupa’da ortaya çıkmıştır. Bu aşamanın temel özellikleri yeni ulusal toplulukların ortaya çıkışı, modern anlamda coğrafya ve takvimin doğuşu, bireyciliğin ve hümanizmin önem kazanmasıdır.

Küreselleşmeyi daha çok kültürel düzeyde ele alan sosyal bilimciler arasında ‘McDonaldlaşma’ kavramı ile George Ritzer ve “küresel köy” kavramı ile McLuhan yer almaktadır. Ritzer’in ‘McDonaldlaşma’ kavramı, fastfood örneğinden yola çıkarak öngörülebilirlik, hesaplanabilirlik, verimlilik ve denetim gibi modern bürokrasinin temel ilkelerinin toplumun diğer alanlarına yayılmasından söz etmektedir.

Toplumsal değişme, toplumun yapısını oluşturan toplumsal ilişkiler ağının, toplumsal kurumların, birey ve grup davranışlarının, toplumsal norm ve değerlerin tarihsel olarak geçirdiği farklılaşma ve dönüşüm sürecidir. Doğru cevap E’dir.

Evrimci kuramcı olan Durkheim toplumsal değişmeyi toplumların mekanik dayanışmadan organik dayanışmaya doğru geçirdiği evrim süreci olarak ele alır. Nüfus yoğunluğunun az olduğu ve benzerliğe dayalı olan mekanik dayanışmadan nüfus yoğunluğunun arttığı ve farklılığın hâkim olduğu organik dayanışmaya geçiş sürecinde işbölümü çok önemli bir role sahiptir. Çünkü işlevlerin farklılaştığı organik toplumlarda toplumsal düzen işbölümü ile yeniden kurulur.

19. yüzyılda hâkim olan evrimci kuramın temel ilkeleri şu şekilde sıralanmaktadır; potansiyel (gizil güç), bütünlük, evrimin yönü, gerekircilik, aşamalı değişim, indirgeme. Doğru cevap D’dir.

Karl Marx hem toplum hem de toplumsal değişme ve dönüşüm analizinde temel olarak üretim biçimi kavramını kullanır. Marx’a göre üretim biçimi kavramı mülkiyet ilişkilerini; hangi koşullarda ve hangi araçlar kullanılarak üretim yapıldığını; üretimin kimler tarafından nasıl yapıldığını yani toplumsal üretim ilişkilerini gösterir. Doğru cevap B’dir.

Immanuel Wallerstein, toplumsal değişmeyi çok disiplinli ve makro ölçekli bir yaklaşım olan dünya sistemi kuramı ile açıklamaya çalışır. Dünya sistemi kuramı kapitalizmin ulusal temelden ziyade artık küresel çapta örgütlenmiş olduğu, egemen olan merkezdeki bölgelerin ileri sanayi sistemlerini geliştirip periferi (çevre) ülkelerinin hammaddelerini sömürdüğü, modern dünyanın uluslararası bir ekonomik düzen ve değişik siyasal sistemlerle kök saldığını  iddia etmektedir. Doğru cevap C’dir.

Moderniteyi dört temel kurum aracılığıyla tanımlayan Giddens’a (1994: 57-58) göre; modernitenin kurumsal boyutları kapitalizm, endüstrileşme, gözetim ve askeri iktidardır. Doğru cevap D’dir.

Habermas, Aydınlanma’nın bir özgürleşme aracından, baskının yeni bir kaynağı haline dönüşmesi görüşüne katılmakla birlikte, Aydınlanma projesinin gerçekleşmemiş potansiyelini vurgulayarak moderniteyi, “tamamlanmamış bir proje” olarak görmektedir. Doğru cevap A’dır.

Dönüşümcüler küreselleşmenin günümüzde modern toplumları biçimlendiren ekonomik, siyasal ve toplumsal değişimin kaynağı olduğunu iddia ederler. Bununla birlikte küresel düzeyde önemli değişimler yaşanmasına rağmen ulus-devletler varlıklarını korumaya devam etmektedir. Birleşmiş Milletler gibi bütünleştirici küresel yönetişim birimleri güçlenmesine rağmen devletler parçalanarak yeni ulus-devletlere dönüşmektedir. Modernitenin birleştirici güçleri, dönüşümcülere göre küreselleşmenin itici gücüdür. Doğru cevap B’dir.

Karmaşık görünen küreselleşme sürecinin 15. yüzyılda ortaya çıktığını ileri süren Robertson küreselleşmenin tarihsel gelişim sürecini beş aşamada açıklamıştır: oluşum aşaması (1400-1750), başlangıç Aşaması (1750-1802), kalkış aşaması (1870-1920), hegemonya için mücadele aşaması (1920- 1960). Doğru cevap E’dir.

Giddens ‘geç modernite’ kavramı ile modernite sürecinin bitmediği tersine dünya çapında yaygınlaştığını iddia eder ve küreselleşme analizinde bu kavramı kullanır. Doğru cevap D’dir.

Toplumsal değişme, toplumun yapısını oluşturan toplumsal ilişkiler ağının, toplumsal kurumların, birey ve grup davranışlarının, toplumsal norm ve değerlerin
tarihsel olarak geçirdiği farklılaşma ve dönüşüm sürecidir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Toplumsal gelişme kavramı ise başlangıçta bilginin, teknolojik gelişme ve ekonomik üretkenliğin
artması ile insanlığın doğa üzerindeki kontrolünün
artması anlamında kullanılmıştır. Daha sonra toplumsal gelişme modern, zengin sanayi toplumları
ile geleneksel, yoksul kırsal toplumları birbirinden ayırt etmek için kullanılan bir kavramdır. Bu
bağlamda sadece bir karşılaştırma yapılmadığını
belirtmek gerekir. Doğru cevap B seçeneğidir.