SOSYOLOJİ I - Deneme Sınavı - 9

Giddens'e göre; kültürel farklılıkların bilincine varma, kendi kendimizi aydınlatma, politikaların etkilerini değerlendirme; sosyolojinin yaşamımızda bize nasıl yardımcı olacağını temel alan kavramlardır.

Newton'un evrensel yerçekimi yasasını keşfetmesiyle başladığı kabul edilen devrim bilimsel devrimdir.

Geleneksel toplumlar; kırsal alanda yaşayan, tarımsal üretim yapan, fazla nüfusu olmayan, otoriter ve dini toplumlardır.

Kültür, biyolojik kalıtımla kuşaktan kuşağa geçmez, yani doğuştan edinilmez

Değerler, davranışlara yol gösteren ilkelerdir. Neyin iyi, neyin kötü ya da neyin güzel neyin çirkin olduğunu gösterirler. Norm, yaptırımı olan kurallar sistemidir. İnançlar, dine, bilime veya sağduyuya dayanabilir.

Kabul edilebilir davranış biçimleri ve kalıpları kültürden kültüre değişim göstermektedir. Kültür bir toplumdan diğerine çeşitlilik gösterir. Bu yemek alışkanlıklarında veya günlük davranışlarda gözlemlenebilir.

Bourdieu’ye göre orta sınıf anne babalar çocuklarını,çeşitli dilsel ve kültürel becerilerden oluşan bir kültürel sermayeyle donatırlar. Okullarda başarılı olmak için gereken bu becerileri edinmek işçi sınıfından gelen çocuklar açısından daha zordur. Sözü edilen sosyo-kültürel beceriler, statü kazanma rekabetinde oldukça etkilidir

Durkheim’e göre din, bireysel değil toplumsal ve kolektiftir. İnanç ve bilgiden ziyade, sembol ve ritüellerle ilgilidir.

Karl Marx’a göre, din esas olarak sınıflı bir toplumun ürünüdür. Bu anlamda din baskıdan kaynaklı acıyı dindirmeye yarayan afyon gibidir.

Fenomenolojik yaklaşımda, gözlem ve deneyim yoluyla öğrenilen bilginin desteklenmesi ve gerçek kılınması söz konusudur. Din, yaşadığımız toplumsal ve fiziksel dünyayı anlamlandırmada kullandığımız en önemli araçlardan biridir. Bu, dinin birleştirici boyutudur. Ancak eleştiriler, dinin çatışmalara sebep olan boyutunun ele alınmadığıyla ilgilidir.

Dünyanın farklı bölgelerinde dinin toplumdaki değişimlerin doğasına ve derecesine etkisi farklılık göstermektedir. Bu yüzden sekülerleşme çok boyutlu ve uzun süren bir süreçtir.

Seküler ve dindar karşıtlığının modern ve geleneksel veya ilkel karşıtlığıyla hiçbir ilgisi yoktur. Doğrusu, kabile toplumlarının sahasında şüphecilik, materyalizm ve ruhsal coşkunluk gibi her türlü çeşitlilik bulunmaktadır.

Dini pratik boyutu, insanların dini aidiyetlerini gerçekleştirmek için yaptıkları tapınma eylemlerinden oluşur.

Türk Dil Kurumu’nun Güncel Türkçe Sözlüğü’nde kültürün ilk anlamı “tarihsel, toplumsal gelişme süreci içinde yaratılan bütün maddi ve manevi değerler ile bunları yaratmada, sonraki nesillere iletmede kullanılan, insanın doğal ve toplumsal çevresine egemenliğinin ölçüsünü gösteren araçların bütünü, hars, ekin”dir. Gündelik konuşmada sanat, edebiyat, müzik, resim gibi ‘zihindeki yüce şeyler’e eşdeğer olduğu düşünülen kültür kavramı, sosyal bilimlerde çok daha geniş bir anlamda kullanılmaktadır. Sosyal bilimlerde kültür, insan toplumunda toplumsal araçlarla aktarılıp iletilen her şeyi anlatır. Bazı hayvan davranışçıları kimi primatların kültürel yeteneklere sahip olduklarını iddia etseler de kültür, insan toplumu nun sembolik ve öğrenilmiş yönlerini anlatan genel bir terim olarak kabul edilir. Sosyolojik gerçek açısından bütün bireyler toplumsallaşmasürecinden geçmekte ve kültürü bu yolla edinmektedir.

Kültürün maddi ögeleri toplumun veya grubun herhangi bir gelişim aşamasındaki teknolojik ilerlemesi ile üretim, teknik, hüner ve becerilerini ifade eder. İmal edilen nesneler de maddi kültürün parçasıdır. Anıtlar, binalar, tüketim malları, teknolojik araçlar maddi kültüre örnek olarak gösterilebilir. El öpme, bu nedenle, kültürün manevi değerleri arasında yer almaktadır.

Karasabana dayalı bir tarım kesiminde geniş aile tipinin yaygın olarak görülmesi beklenir. Çünkü, kültürün maddi ve manevi ögeleri birbiriyle uyum içinde bulunurlar. Karasabana dayalı bir kesiminde toplumsal dayanışma, hükümet kurumlarına değil; akrabalık, komşuluk, toprak sahibi-ortakçı arasındaki ilişkilere dayalıdır.

Toplumsallaşma; kişilerin toplumun norm ve değerlerini içselleştirerek toplumsal rolleri yerine getirmeyi ve toplum üyeleri hâline gelmeyi öğrenme sürecidir. İnançlar; dine, bilime, sağduyuya veya bunların birleşimine dayanabilir, kısaca toplumun bir kesimin doğru olduğuna inandığı şeyler olarak tanımlanabilir. Semboller; kültürel kodların işaretleri olarak işlev görürler ve belli bir durum veya olayı anlamlandırmaya yararlar. Toplumsal norm; kültürel açıdan arzu edilir ve uygun olarak değerlendirilen davranışlara dair ortak bir davranış beklentisidir. Değerler ise, neyin iyi, kötü, güzel, çirkin, kabul edilebilir, kabul edilemez, etik ve etik dışı olduğu hakkında ölçütler ortaya koyar.

Etnosantirzm; başka kültürleri, kişinin kendi kültürünün değerleriyle kıyaslayarak yargılaması ve kendi kültürünün üstünlüğüne inanmasıdır. Geleneksel olarak bazı Yahudiler, dünyayı ‘seçilmiş ırk’ ve ‘ötekiler’ olarak ayırmaktadır. Yunanlar içinde Yunan olmayanlara ‘barbar’ diyenler vardır. Türkiye’de de Müslüman olmayan yabancıları ‘gâvur’ diye adlandıran veya Arapları ‘temizlikten yoksun’ olarak gören kişiler vardır. Bu bakış açıları, etnosantrizme örnektir.

William Ogburn’ün geniş kapsamlı teknolojik evrimcilik kuramının bir parçası olarak geliştirdiği kültürel gecikme kuramı, bir toplumun teknik gelişmesi ile ahlaki ve hukuksal kurumları arasındaki uçurumu açıklamak için kullanılmaktadır. Toplumsal değişim süreci içinde, toplumlardaki bazı çatışma ve problemler, ahlaki ve hukuksal kurumların gelişme düzeyinin teknik gelişme düzeyinin gerisinde kalması ile açıklanabilir. İnternet kullanımının yaygınlaşma hızıyla hukuk kurumunun gelişim hızı arasındaki uyumsuzluk, sanal ortamda ne tür edimlerin suç olarak tanımlanacağının belirsiz kalmasıyla sonuçlanabilir. Bu kültürel gecikmeye bir örnektir.

Yüksek kültür, toplum içinde görece az sayıda kişinin sahip olduğu, yaşam biçimi, zevkler ve alışkanlıklar olarak tanımlanabilir. Üst sınıfların bazı kesimlerinin yaşam biçimleri, örneğin klasik müzik, resim ve heykel gibi sanatlara düşkün olmaları, yüksek kültürün temel değerleri olarak kabul edilir. Daha geniş kitlelerin benimsediği yaşam biçimleri, zevkler ve değerler, popüler kültür veya yaygın kültür olarak adlandırılır. Günümüz toplumunda, televizyonda dizi film seyretmek, futbol maçına gitmek, çok satan bir roman okumak, çok satan bir markadan giyinmek gibi edimler popüler kültür örnekleri olarak verilebilir. Ancak unutulmaması gerekir ki, Popüler kültür ile yüksek kültür birbirinden kalın çizgilerle ayrılmış değildir. Popüler kültüre ait bir ürün, yaşam biçimi veya alışkanlık; zaman içinde yüksek kültürün alanına dâhil olabilir. Bunun tersi de mümkündür.