SOSYOLOJİ I - Deneme Sınavı - 8

Emile Durkheim, Tanrı olarak adlandırılan büyük gücün dışsal bir varlık değil toplumun kendisi olduğunu öne sürmüştür. Max Weber ve Talcott Parsons, kültürün nereden geldiğinden çok kılavuzluk etme kapasitesine önem vererek değerler ve yaşam biçimi olarak kültür üzerinde durmuşlardır. Georg Simmel ise modernleşmenin trajedisini kültürün kılavuzluk etme yetisinin azalmasına bağlamıştır. Karl Marx ise kültürel üstyapının ekonomik temel tarafından belirlendiğini iddia etmiştir.

Jonathan Turner’a göre, dinlerdeki ortak özellikler, kutsal ve doğaüstü, inanç ve değerler ile mezhep, ekol ve ayinlerdir.

Durkheim’ın din kuramının özelliklerini şöyle sıralanabilir:

William Ogburn’ün geniş kapsamlı teknolojik evrimcilik kuramının bir parçası olarak geliştirdiği kültürel gecikme kuramı, bir toplumun teknik gelişmesi ile ahlaki ve hukuksal kurumları arasındaki uçurumu açıklamak için kullanılmaktadır.

1960’ların Hippi kültürü, karşıt kültüre bir örnek olarak verilebilir. Egemen ve yaygın olan bazı kültürel değer ve normlara karşı çıkan Hippiler; hümanizm, barış, aşk ve romantizm gibi değerlere önem verdiler. Ürettikleri sloganlar, giysileri ve yaşam biçimleri ile toplumda yaygın olarak benimsenen tutum ve davranışlara uymadılar.

Başka kültürleri, kişinin kendi kültürünün değerleriyle kıyaslayarak yargılaması ve kendi kültürünün üstünlüğüne inanmasıdır.

Kültürün maddi ögeleri toplumun veya grubun herhangi bir gelişim aşamasındaki teknolojik ilerlemesi ile üretim, teknik, hüner ve becerilerini ifade eder (Özkalp, 1998: 98). İmal edilen nesneler de maddi kültürün parçasıdır. Anıtlar, binalar, tüketim malları, teknolojik araçlar maddi kültüre örnek olarak gösterilebilir.

Kültür, insanlar arası etkileşim sonucu doğup gelişen bir toplumsal üründür. Kültür, öğrenilen davranışlardan oluşmaktadır. Doğuştan edinilmez, biyolojik kalıtımla kuşaktan kuşağa geçmez. Topluma katılan yeni üyeler onu öğrenerek geliştirir.

Yüksek kültür, toplum içinde görece az sayıda kişinin sahip olduğu, yaşam biçimi, zevkler ve alışkanlıklar olarak tanımlanabilir.

Günümüz toplumunda, televizyonda dizi film seyretmek, futbol maçına gitmek, çok satan bir roman okumak, çok satan bir markadan giyinmek gibi edimler popüler kültür örnekleri olarak verilebilir.

Popüler kültürle ilgili çalışmalar yapan Adorno ve Horkheimer ‘kültür endüstrisi’ kavramını ilk olarak 1947’de Aydınlanmanın Diyalektiği adlı yapıtta kullanırlar.

Weber, Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu adlı önemli çalışmasında Protestan etiğin kapitalizmin gelişim sürecine etkilerini ortaya koymaya çalışmıştır.

Sosyoloji literatüründe farklı anlamlara gelecek biçimde kullanılmış olan sekülerleşme kavramına açıklık getirmek isteyen Stark ve Glock, dindarlığın beş temel boyutunu inanç, dinî pratik, deneyim, bilgi ve sonuçlar olarak belirlemişlerdir.

Kültür, dilimizde çok çeşitli anlamlara sahip sözcüklerden biridir. Türk Dil Kurumu’nun Güncel Türkçe Sözlüğü’nde kültürün ilk anlamı “tarihsel,
toplumsal gelişme süreci içinde yaratılan bütün maddi ve manevi değerler ile bunları yaratmada, sonraki nesillere iletmede kullanılan, insanın doğal
ve toplumsal çevresine egemenliğinin ölçüsünü gösteren araçların bütünü, hars, ekin”dir. Kültürün ikinci tanımı, “bir topluma veya halk topluluğuna
özgü düşünce ve sanat eserlerinin bütünüdür. Doğru yanıt C'dir.

Kültürün manevi ögeleri ise toplumun yaşamını düzenleyen değer, inanç, sembol, dil ve normlardan meydana gelmektedir. Ayrıca yasa, gelenek, görenek ve ahlak kuralları da bunlara dâhil edilebilir. İmal edilen nesneler kültürün maddi ögelerine aittir. Doğru yanıt A'dır.

Her kültürde bulunan ve toplumsal düzeni sağlayan, bireylere yol gösteren, doğru ve yanlışı, olumlu ve olumsuzu belirleyen kurallara ve standartlara norm adı verilir. Norm, yaptırımı olan kurallar sistemidir. Her toplumda bireylerin
gündelik tutum ve davranışlarını belirleyen çeşitli normlar bulunmaktadır. Doğru yanıt C'dir.

Etnosantrizm başka kültürleri, kişinin kendi kültürünün değerleriyle kıyaslayarak yargılaması ve kendi kültürünün üstünlüğüne inanmasıdır. ‘Kültür taassubu’ olarak da bilinen etnosantrizm, kişinin diğer kültürleri, kendi kültürünü temel alarak ve kendi kültürü açısından değerlendirmesidir. Doğru yanıt D'dir.

Kültür, bir toplumdan diğerine büyük çeşitlenmeler gösterir. Kültürler, bir zaman diliminden diğerine ve daha az derecede de içsel olarak bir kurumdan diğerine
çeşitlilik gösterir. Buna yemek kültüründen bir örnek verelim:Batı toplumlarına baktığımızda istiridyenin makbul bir yiyecek olarak kabul edildiğini ancak
dünyanın kimi bölgelerinde yaygın olarak tüketilen kedi ya da köpek yemenin kabul edilemez olarak değerlendirildiğini görüyoruz. Benzer biçimde
Müslümanlar ve Yahudiler domuz eti yemez, Hindular ise sığır eti tüketmez. Doğru yanıt E'dir.

“Popüler kültür yaşadığımız günlük hayattır. Bu kültür sporu, müziği,
hobilerimizi, televizyonu, sinemayı, kitapları, dergileri kapsar. Çünkü günlük
yaşantımızı anlamlandıran gerçekte bu saydıklarımızdır” (Özkalp, 1998: 106).
Her toplumun popüler kültürü kendine özgüdür. Örneğin, Japon kültüründe
Manga adı verilen komik el kitapçıkları popüler kültürün önemli bir parçasıdır. Doğru yanıt A'dır.

Pitirim Sorokin’e dayanarak Durkheim’ın din
kuramının özelliklerini şöyle sıralayabiliriz (Bozkurt,
2011: 247):
a. Dinin kaynağı toplumun kendisidir.
b. Din anlayışları toplumun karakteristiklerinin
sembolleridir.
c. Kutsal yahut Tanrı, kişilik kazanmış toplumdan
başka bir şey değildir.
d. Dinin temel işlevlerinden biri, toplumsal
dayanışmayı koruyup güçlendirmektir.

Doğru yanıt B'dir, çünkü Durkheim'ın böyle bir önermesi yoktur.