SOSYOLOJİ I - Deneme Sınavı - 7

Sosyologlar, dini, bir Tanrı veya Tanrılara inançla değil, kutsal olana gönderme yaparak tanımlamışlardır.Gordon Marshall’ın Sosyoloji Sözlüğü’nde tanımlandığına göre din; kutsal fikrine dayalı olan ve inananları
toplumsal-dinsel bir topluluk içinde birleştiren inançlar, semboller ve pratikler kümesidir. Kutsal, din dışıyla tam bir karşıtlık içinde olandır. Doğru yanıt E'dir.

Marksist bakış açısına göre, din sadece baskının etkilerinin hızını kesmekle kalmaz, ayrıca kendisi de bu baskının bir aracıdır. Din, mevcut sömürü
sistemini sürdüren ve sınıf ilişkilerini pekiştiren bir toplumsal kontrol mekanizması olarak rol oynar. Böylelikle din, yanlış bilinç oluşturulmasına neden
olarak tabi sınıfların gerçek durumlarını ve çıkarlarını görmelerini engeller. Yönetici sınıfların dinî inançları benimsemeleri ise toplumsal konumlarını
kendileri ve ötekiler nezdinde meşru kılmak istemeleri ile ilişkilidir. Din, yönetici sınıf tarafından çoğu zaman çıkar sağlamak için desteklenmektedir. Doğru yanıt B'dir.

İşlevselci bakış açısı dini, toplumun gereksinimleri açısından inceler. İşlevselciler, dinin, toplumun hangi gereksinimlerini karşıladığı ile ilgilenirler.
Bu bakış açısına göre, toplumun belli derecelerde toplumsal dayanışmaya, değer uzlaşmasına ve parçaları arasında uyum ve bütünlüğe ihtiyacı vardır. Durkheim bu görüşler ışığında dine yapısalcı yaklaşmış ve onun yapısının sosyolojik etkilerini incelemiştir. Doğru yanıt C'dir.

Kültürün maddi ögeleri
toplumun veya grubun herhangi
bir gelişim aşamasındaki
teknolojik ilerlemesi
ile üretim, teknik, hüner ve
becerilerini ifade eder (Özkalp,
1998: 98). İmal edilen
nesneler de maddi kültürün
parçasıdır. Anıtlar, binalar,
tüketim malları, teknolojik
araçlar maddi kültüre örnek
olarak gösterilebilir.

İnsanlığın kültürel mirasının temel ayırt edici özelliği olan dil, insanların iletişim
için kullandıkları anlamlara sahip semboller sistemidir. Dili kullanma biçimimiz kültürü etkiler ve aynı zamanda da kültürden etkilenir. Dil, kültürü bir kuşaktan diğerine aktaran temel bir kültürel yeniden üretim yoludur. Ayrıca, bir dile ait sözcüklerin ve deyimlerin başka dillerde tam karşılığının olmaması, insanların dünyayı sahip oldukları dillerin kültürel merceğinden algıladıklarına işarettir Doğru Cevap B'dir.

‘Kültür taassubu’ olarak da bilinen etnosantrizm, kişinin diğer kültürleri, kendi kültürünü temel alarak ve kendi kültürü açısından değerlendirmesidir. Doğru Cevap E'dir.

William Ogburn’ün geniş kapsamlı teknolojik evrimcilik kuramının bir parçası olarak geliştirdiği kültürel gecikme kuramı, bir toplumun teknik gelişmesi ile ahlaki ve hukuksal kurumları arasındaki uçurumu açıklamak için kullanılmaktadır. Toplumsal değişim süreci içinde, toplumlardaki bazı çatışma ve problemler, ahlaki ve hukuksal kurumların gelişme düzeyinin teknik gelişme düzeyinin gerisinde kalması ile açıklanabilir. Doğru Cevap C'dir.

Emile Durkheim, Tanrı olarak adlandırılan büyük gücün dışsal bir varlık
değil toplumun kendisi olduğunu öne sürmüştür. Max Weber ve Talcott Parsons, kültürün nereden geldiğinden çok kılavuzluk etme kapasitesine önem vererek değerler ve yaşam biçimi olarak kültür üzerinde durmuşlardır. Georg Simmel ise modernleşmenin trajedisini kültürün kılavuzluk etme yetisinin azalmasına bağlamıştır. Griswold’un aktardığı gibi, bu kuramcıların hepsi ‘kültür’ ile yansıtılan, kılavuzluk edilen veya karartılan arasında bir fark olduğunu varsaymıştır. Böylece 1970’lere kadar kültür daha çok, Lévi-Strauss, Turner ve Geertz gibi antropologların çalışma alanına girmiştir. (Doğru Cevap D'dir.

Kültür üzerine yaptığı çalışmalarla tanınan başka bir önemli kuramcı Pierre Bourdieu’dür. Bourdieu’nün ‘habitus’ kavramı; yenilikler, adaptasyonlar ve zevkler gibi pratiklerin aynı ‘habitus’u paylaşan kişiler tarafından paylaşıldığına ve bu kişilerin tipik olarak aynı toplumsal sınıfa ait olduklarına atıfta bulunur. ‘Habitus’, kültürel sermaye kavramını anlamada da önem arz eder; bireyin ‘habitus’u onun kültürel sermayesi hakkında fikir verecektir. Yine Bourdieu’nün kavramsallaştırdığı ‘kültürel sermaye’, bir kişinin toplumsal arka planını ve bir çalışan, arkadaş veya eş olarak beklentilerini göstermektedir

Bütün dinlerdeki ortak özellikler ise şöyle sıralanabilir: Din bir dizi simge içerir. Bu simgeler ayin veya törenlerle ilişkilidir. Söz konusu, Tanrılara yer olmayan bir dinsel inanış olsa da korku ve hayranlık uyandıran bir varlık veya nesne mutlaka vardır. Bazı dinlerde insanlar kişiselleştirilmiş Tanrılar yerine ‘ilahi bir güce’ inanır ve saygı gösterirler, bazılarında ise Tanrı olmadıkları hâlde büyük bir saygıyla ululanmış figürler vardır. Doğru cevap E'dir.

Pitirim Sorokin’e dayanarak Durkheim’ın din kuramının özelliklerini şöyle sıralayabiliriz :

a. Dinin kaynağı toplumun kendisidir.

b. Din anlayışları toplumun karakteristiklerinin

sembolleridir.

c. Kutsal yahut Tanrı, kişilik kazanmış toplumdan

başka bir şey değildir.

d. Dinin temel işlevlerinden biri, toplumsal

dayanışmayı koruyup güçlendirmektir.

Doğru Cevap C'dir.

Sosyolojinin önemli kuramcılarından Max Weber, din ile ekonomik hayat arasındaki ilişkiyi araştırmıştır. Çalışmalarında ağırlıklı olarak dinin ekonomik olaylar üzerindeki etkisini anlamaya çalışmıştır. Weber, dünya dinleri olarak kabul ettiği Konfüçyenizm, Hinduizm, Budizm, Hristiyanlık ve İslam’ı karşılaştırmalı olarak incelemiştir. Doğru Cevap B'dir.

Din sosyolojisi içinde birbirine karşıt iki gelenek, Durkheimcı ve Weberci gelenekler olarak görülebilir: “Durkheim genel olarak dinin toplumsal işlevlerine eğilirken, Max Weber öncelikle ‘teodise’ problemine (ölüm, çile ve şer gibi temel ahlaki problemlerle ilgili açıklamalara) ve kurtuluş dürtüsünün karşılaştırmalı incelenmesine kafa yormuştur”.

Yönetim ve organizasyon; aile, okul, işyeri gibi başlıklara göre daha özel bir durumu belirtir. İş kapsamında toplumsallaşmayı etkilediği kabullenilse de yönetim ve organizasyon iş hayatı içinde daha spesifik bir konuma işaret eder. Doğru cevap D'dir.

Çekirdek aile toplumsallaşmanın aileyi kuran en güncel konumu olarak toplumsal cinsiyet rollerini pekiştirir ve destekler. Doğru cevap C'dir.

Toplumsallaşmada dilin önemine vurgu yapan, sembollerden oluşan dil, düşünce
hatta bilinci toplumsallaşmanın ürünü sayan ve Sembolik Etkileşimci Kuramı geliştiren düşünür George Herbert Mead'dir. Doğru cevap A'dır.

Çatışmaya dayalı bir işlevselci anlayışla eğitimin toplumsal işlevini üretmek işlevselci yaklaşımlardan çok çatışmacı yaklaşımın konumunu anlatır. Doğru cevap D'dir.

Okul yerel değerleri çocuğa kazandırmada yetersizdir ifadesi Durkheim'ın işlevselci eğitim anlayışında eleştirilen bir durum olarak ele alınmaz. Doğru cevap C'dir.

Parsons, 1950’lerde ileri kapitalist toplumlarda formel eğitimin işlevini incelemiştir. Ailedeki birincil toplumsallaşmadan sonra okul, çocuğu toplumdaki yetişkin rollerine hazırlamak açısından toplumsallaşma aracısı olarak ailenin yerini almaktadır. Parsons’a göre formel eğitimin üç temel işlevi vardır. Doğru cevap A'dır.

Davis ve Moore'a yöneltilen eleştirilere göre; Toplumsal tabakalaşma iddia edildiğinin aksine öğrencileri yeteneklerine göre sınıflandırmayı engeller. Doğru cevap E'dir.