SOSYOLOJİ I - Deneme Sınavı - 17

Avustralya’nın yerli toplumlarındaki totemciliği inceleyen Durkheim’a göre totemcilik dinin ilk veya en yalın biçimidir. Totem, bir grubun kendisine belli bir simgesel önem atfettiği bir hayvan veya bitkidir. Kutsal bir nesne olan toteme duyulan saygı çeşitli ritüellerle ifade edilir. Durkheim’a göre toteme duyulan büyük saygı temel toplumsal değerlere duyulan saygıdan kaynaklanmaktadır.

Weber’in dünya dinleri üzerine yaptığı çalışma, Protestanlığın toplumsal ve ekonomik yaşamı nasıl yönlendirdiğini göstermeyi amaçlar. Weber, Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu adlı önemli çalışmasında Protestan etiğin kapitalizmin gelişim sürecine etkilerini ortaya koymaya çalışmıştır.

Sosyoloji literatüründe farklı anlamlara gelecek biçimde kullanılmış olan sekülerleşme kavramına açıklık getirmek isteyen Stark ve Glock, dindarlığın beş temel boyutunu inanç, dinî pratik, deneyim, bilgi ve sonuçlar olarak belirlemişlerdir.

İşlevselci bakış açısı, toplumun varlığının korunması ve sürekliliğinin sağlanması için karşılanması gereken temel ihtiyaçlarının bulunduğunu ileri sürmektedir. Aile, bu işlevlerin yerine getirilmesini sağlayan en önemli kurumlardan biridir. Murdock, ailenin işlevlerini yeni nesillerin üretilmesi, ekonomik iş birliği (iş bölümü) ve eğitim olarak tanımlamaktadır. İşlevselci yaklaşımın önemli temsilcilerinden Talcott Parsons’a göre, modern çekirdek ailenin işlevleri arasında çocukların bakımı ve bağımsızlaşmalarını sağlayacak yetilerin onlara kazandırılması, eşler arası cinsel ilişkinin düzenlenmesi ve ekonomik iş birliği vardır (Parsons, 1998). Parsons, modern Amerikan toplumu ailelerini incelediği çalışmasında ailenin iki ana ve indirgenemez işlevi olduğunu belirtmiş ve bu işlevlerin bütün toplumlardaki aileler için geçerli olduğunu ileri sürmüştür.Doğru cevap C'dir.

Parsons’ın tanımladığı gibi ailenin iki ana ve indirgenemez işleve sahip olduğu görüşü bazı açılardan eleştirilmektedir. Öncelikle Parsons’ın çalışması, Amerikan orta sınıf ailesini temsil etmektedir ve genel bir aile yapısını göstermemektedir. Çalışma, özellikle Batı endüstriyel toplumunun ailelerini temel almıştır. Tanımlanan ailede idealize edilmiş çocuk ve yetişkinlerden bahsedilmektedir.Doğru cevap A'dır.

Friedrich Engels’in 1884 yılında yayımlanan Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni adlı kitabı, Marksist bakış açısı ile aile üzerine yapılmış en erken çalışma olarak kabul edilmektedir. Bu çalışmasında Engels, ailenin kökeni ve zaman içindeki evrimini araştırmıştır. Engels, tek eşli çekirdek ailenin, özel mülkiyetin ortaya çıkmasıyla birlikte geliştiğini ileri sürmektedir. Tek eşli çekirdek aile, özellikle üretim araçlarının özel mülkiyeti ve devletin ortaya çıkmasıyla birlikte gelişmiştir. Devlet, özel mülkiyetin korunması için yasaları kurumsallaştırmış ve tek eşli evlilik kurallarını yürürlüğe koymuştur. Bu evlilik biçimi ve aile, erkeklerin sahip olduğu özel mülkiyetin, varislerine miras yoluyla geçmesi ve bu mirasçıların meşruiyetinin kesinliğinin sağlanması için geliştirilmiştir. Doğru cevap A'dır.

Ataerkillik; iktisadi, siyasi, dinî, toplumsal ve kültürel kurumların erkeklerin denetiminde olduğu bir sistemdir. Erkeğin kadın üzerindeki egemenliği ile belirlenen güç ilişkilerini içerir. Doğru cevap E'dir.

Kelimesi kelimesine ‘babanın hâkimiyeti’ anlamına gelen ‘ataerkillik’ (patriarki), başlangıçta erkek aile reislerinin otoritesi üzerine kurulu toplumsal sistemleri tanımlamada kullanılmıştır.Doğru cevap C'dir.

Çifte yük, ücret karşılığında ev dışında çalışan kadınların ev işlerinden birincil derecede sorumlu olmaya devam etmesini anlatan kavramdır. Hem evde hem işte çalışan kadınların çifte mesai yapmalarına atıfta bulunur.Doğru cevap B'dir.

Ekşioğlu (2002), aile içinde uygulanan şiddet türlerini şu şekilde açıklamaktadır:
Fiziksel şiddet; Tokat atmak, dövmek, vurmak, itmek, ısırmak, kemiklerini kırmak, saç çekmek, tekmelemek, bıçak çekmek, yaralamak, özel eşyalara zarar vermek, ev/iş eşyalarına zarar vermek ve benzeri.
Sözel şiddet; Aşağılayıcı sözler söylemek, zaafları ile alay etmek, aşırı genellemeler yapmak, suçlamak, küfür etmek, küçük düşürmek, hakaret etmek, yüksek sesle bağırmak, eşi (kadını) çelişki içinde bırakmak, eşin (kadının) öz güvenini yitirmesine neden olmak. Ekonomik şiddet; Evin masraflarını karşılamamak; aile bireylerine gerekli olan harçlığı vermemek; eşin (özellikle) kadının çalışmasına izin vermemek; çalışan eşin (kadının) elinden parasını almak; paranın ve mal/mülkün kontrolünü elinde bulundurmak; paranın nereye harcandığını kontrol etmek ve benzeri. Cinsel şiddet; Eşin (özellikle kadının) istemediği cinsel ilişkiye zorlamak; tecavüz etmek; eşin kabul edemeyeceği şekilde, cinsel içerikli imalar yapmak; çimdiklemek ve benzeri. Psikolojik şiddet; Eş ile (kadınla) doğrudan iletişimi reddetmek, surat asmak; eşin (kadının) görüş ve düşüncelerini açıklamasını engellemek; zaafları ile alay etmek; duygusal sömürü yapmak; eşin (kadının) kendisine olan güvenini, saygısını yitirmesine yol açmak; eşin (kadının) hareket özgürlüğünü kısıtlamak; ailesiyle veya arkadaşları ile görüşmesine izin vermemek ve benzeri. Sosyal şiddet; Eşi (kadını) başkaları önünde sürekli küçük düşürmek, zaafları ile alay etmek, eşin (kadının) davranışlarını kontrol etmek; başkalarının önünde devamlı eleştirmek; evden çıkmasına izin vermemek; sosyal ilişkilerini kısıtlayarak yalnız/desteksiz bırakmak; aşırı kontrol etmek; katı kurallar ve sınırlar koyarak baskı kurmak ve benzeri.Doğru cevap E'dir.

Ecevit (1993: 18), aile-içi şiddet üzerine yapılmış çalışmaların birleştiği ortak görüşleri şu şekilde sıralamaktadır:

1. Aile-içi şiddetin nedeni bireysel değil, toplumsaldır; şiddet ailenin yapısı ve işlevlerinden, aynı zamanda bu aileyi içinde barındıran toplumun yapısından kaynaklanır (Nichols, 1986: 191 aktaran Ecevit, 1993: 18)

2. Özel alanda ortaya çıkan şiddet, erkek egemenliğinin meşrulaştırılmasından, erkeğin daha değerli görülmesinden ve kamusal alandaki ataerkil siyasi ve ekonomik kurumların egemenliğinden bağımsız düşünülemez.

3. Şiddete maruz kalan veya kalabileceklerini düşünen kadınlar, toplumsal kontrole daha çok boyun eğmekle kalmaz, kendi üzerlerindeki kontrolü kendileri artırırlar.

4. Erkeklerce kadınlara uygulanan şiddet, ancak kadınların kendilerinin ekonomik ve siyasal gücü olduğunda ve kamusal alanda durumlarını düzeltme araçlarına sahip olduklarında azalacak veya sona erecektir.

Doğru cevap E dir.

Birinci Aşama: Şiddet uygulayan gerilim yaratır, kıskançlık gösterir, küçük şeylerden kavga çıkarır, kadının tüm yaşamını kontrol etmeye çalışır, psikolojik şiddet uygular.

İkinci Aşama: Erkek öfkesini kontrol etmez, fiziksel şiddet uygulanır ve şiddeti uyguladıktan hemen sonra bahaneler sunmaya başlar.

Üçüncü Aşama: Şiddet uygulayan erkek, pişmanlığını dile getirir, özür diler, değişeceğine ilişkin sözler verir, hediyeler alır, durumun “normale” dönmesi için ilgili, sevecen ve yapıcı bir tutum sergiler, ta ki tekrar gerilim artma aşamasına, yani en başa dönene kadar.

Doğru cevap D'dir.

İşlevselci bakış açısı temelinde gelişen
klasik aile sosyolojisi, 1960’lı yılların ikinci yarısına kadar çalışmalarını üç temel ilgi alanı üzerinde
odaklanarak yürütmüştür (Ecevit, 1993). Bunlardan biri ailenin evrenselliği, diğeri ailenin işlevselliği ve rolleri, sonuncusu ise aile ve sanayileşme
arasındaki ilişkidir.

Sosyolojik açıdan suç ise, toplumsal düzenin korunması amacıyla baskılanması gereken anti sosyal davranış biçimleridir. Buna göre suç, bir toplumda toplumsal normları ihlal eden çoğunlukçu değerlere aykırı biçimde tezahür eden davranış biçimidir.

Sheldon’a göre insan davranışı, beden yapısı ile ilişkilidir. Sheldon, suç ve vücut yapısı ile ilgili sınıflamayı ektomorfik, mezomorfik ve endomorfik olarak üç şekilde belirlemiştir: Ektomorfik tipler; ince vücutlu, içe dönük, kronik yorgunluk, uykusuzluk, eğlence ve kalabalıktan kaçınma davranışları gösterirler. Endomorfik tipler; şişman vücutlu, genel bir rahatlık, lüksten hoşlanma ve dışa dönük bir mizaca sahiptir. Mezomorfik tipler ise; iskelet ve kas sistemi gelişmiş, geniş omuzlu, aktif, dinamik, iddiacı, fiziksel olarak güçlü, saldırgan ve atletik yapılı kişilerdir. Mezomorfik olanlar diğer insan tiplerine göre yasal olmayan davranışlara ve sapkınlıklara daha eğilimlidirler.

Suçluluğu açıklamak için Freud’un kavramlarını kullanarak, ona en yakın çalışmaları yapan psikanalist August Aichorn’dur: Aichorn, birçok suçlu genci inceledikten sonra, toplumsal gerginliğin zarar verici boyutlarda da olsa yaşam boyunca tek başına suçlulukla sonuçlanmadığını, ancak yatkınlığın psikolojik olarak çocuk ve gençleri anti-sosyal faaliyetlere hazırladığı sonucuna ulaşmıştır. Bu durumu Aichorn, gizli suçluluk (latent delinquency) olarak adlandırmaktadır. Gizli suçluluk, kişilikleri anında tatmin isteyen, kişisel ihtiyaçlarını başkalarına bağlı olmaktan daha önemli sayan, yanlış veya doğru olduğunu, dikkate almadan içgüdüsel itilimlerini tatmin edenlerde saptanmıştır.

Psikanalistler, suçla akıl hastalıkları arasında doğrudan ilişki kurarak; psikoz, nevroz, organik beyin hastalığı, sara, alkolizm ve uyuşturucu kullanımının suça etki eden faktörler olduğunu öne sürmüşlerdir. Suç ve sapkınlığın arkasında toplumdaki düzensizlikler veya yanlışlar değil, bireylerdeki eksiklik veya yanlışlıklardır. Psikolojik yaklaşımlar suça etki eden kişiliğin dışındaki birçok yapısal ve sosyal faktörleri göz ardı etmektedir.

İşlevselci kuramın temsilcilerinden biri olan Durkheim’ın kriminolojiye en büyük katkısı, anomi kavramını ortaya atmasıdır. Anomi, toplumda standartların ve değerlerin kaybolması sonucu toplumsal düzenin bozulmasıdır. Buna göre, anominin var olduğu toplumlarda sosyal çözülme, sapma ve suçluluk oranları artma eğilimi gösterir: “Anomi toplumun sosyal kontrol mekanizmasını zayıflatır. Eğer bir toplum anomik hale gelmişse, insanların isteklerini kontrol altına alamaz ve insanlar hedeflerine suç işleme yoluyla ulaşmaya çalışırlar.

Merton, toplumsal bakımdan öne çıkarılan değerler ile bunlara erişmek için kullanılacak araçların sınırlı olması arasındaki gerilimlere gösterilen beş olası tepkiyi belirlemektedir: Uyum gösterenler, başarıya ulaşsınlar ulaşmasınlar hem genel olarak benimsenmiş değerleri hem de bunları gerçekleştirmek için kullanılacak geleneksel araçları kabul ederler. Yenilikçiler, toplum tarafından onaylanan değerleri kabul etmekle birlikte, bunları izlemek için yasadışı ya da meşru olmayan araçları kullanırlar. Törenciler, bu ölçülerin gerisindeki değerlere ilişkin bakışlarını yitirdikleri halde, toplumsal olarak kabul edilen ölçülere uyum gösterirler. Geri çekilenler, rekabetçi bakış açısını tümden yitirmişlerdir; bu yüzden hem baskın değerleri hem de bunlara erişmek için kullanılacak onaylanmış araçları yadsırlar. Son olarak, başkaldıranlar hem var olan değerleri hem de araçları yadsırlar; ancak, toplumsal sistemi yeniden kurmak ve bu değerlerle araçların yerine yenilerini koymak da isterler.

Cohen’e göre suç, sosyal sınıf farklarından ve bunun sosyal statüye olan etkilerinden ortaya çıkmıştır. Alt sınıftaki gençlerin suçlu davranışları, içinde bulundukları toplumun normları ve değerlerine yönelik bir çeşit protestodur. Cloward ve Ohlin, suça yönelen çeteler üzerine yaptıkları incelemede bu tür çetelerin, durumları kötü olan azınlık grupları gibi, başarıya erişme şanslarının düşük olduğu altkültür topluluklarında ortaya çıktıklarını öne sürmüşlerdir. Buna göre, toplumun geneli bakımından başarı fırsatlarının yokluğu, suça yönelen ile yönelmeyen insanlar arasındaki esas ayırıcı etken olmaktadır.