SOSYOLOJİ I - Deneme Sınavı - 14

Kültürün maddi ögeleri toplumun veya grubun herhangi bir gelişim aşamasındaki teknolojik ilerlemesi ile üretim, teknik, hüner ve becerilerini ifade eder. İmal edilen nesneler de maddi kültürün parçasıdır. Anıtlar, binalar, tüketim malları, teknolojik araçlar maddi kültüre örnek olarak gösterilebilir.

Kültürün manevi ögeleri ise toplumun yaşamını düzenleyen değer, inanç, sembol, dil ve normlardan meydana gelmektedir. Ayrıca yasa, gelenek, görenek ve ahlak kuralları da bunlara dâhil edilebilir.

Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Her kültürde bulunan ve toplumsal düzeni sağlayan, bireylere yol gösteren, doğru ve yanlışı, olumlu ve olumsuzu belirleyen kurallara ve standartlara norm adı verilir. Norm, yaptırımı olan kurallar sistemidir. Her toplumda bireylerin gündelik tutum ve davranışlarını belirleyen çeşitli normlar bulunmaktadır.

Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

‘Kültür taassubu’ olarak da bilinen etnosantrizm, kişinin diğer kültürleri, kendi kültürünü temel alarak ve kendi kültürü açısından değerlendirmesidir. Oysa insan kültürleri yüksek değişkenlik gösterdiğinden bir kültürden gelen birinin başka bir kültürün düşünce ya da davranışlarına yakınlık duymakta zorlanması olağandır. Her insan belirli bir kültürün içine doğar. Başkalarının kültürünü tanımayan bir birey, kendi norm ve değerlerini üstün görebilir. Kendi ahlak anlayışının, evlilik biçiminin, giyim kuşamının, güzellik anlayışının diğer kültürlere göre daha doğru ve iyi olduğuna inanabilir.

Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Kültür değişmesini açıklamada kullanılan kültür yayılması kavramı, davranış örüntülerinin bir kültürden diğerine iletilmesi olarak tanımlanabilir. Bu örüntülerden bir bölümü kabul edilirken bir bölümü reddedilir. Kültür yayılması, farklı toplumlar arasında iletişim ve temas ile mümkündür. Kültür değişmesi günümüzde kitle iletişim araçları ve internet yoluyla hızlı ve etkili biçimde gerçekleşmektedir.

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Alt kültür içinde değerlendirilebilecek karşıt kültür ise değer, norm ve yaşam biçimleri açısından içinde yaşanılan kültüre ters düşen tutum ve davranışları içeren kültürdür. Bu gruplar, toplumdaki çoğunluğun sahip olmaktan gurur duyduğu normları, değerleri, davranış kalıplarını reddederek bunlara zıt tutum ve davranışlar geliştirirler. Karşıt kültür özellikle gençler arasında yaygındır. 1960’ların Hippi kültürü, karşıt kültüre bir örnek olarak verilebilir. Egemen ve yaygın olan bazı kültürel değer ve normlara karşı çıkan Hippiler; hümanizm, barış, aşk ve romantizm gibi değerlere önem verdiler. Ürettikleri sloganlar, giysileri ve yaşam biçimleri ile toplumda yaygın olarak benimsenen tutum ve davranışlara uymadılar.

Elit kültür ve Yüksek kültür ise aynı anlamdadır. 

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Kültür üzerine yaptığı çalışmalarla tanınan başka bir önemli kuramcı Pierre Bourdieu’dür. Bourdieu’nün ‘habitus’ kavramı; yenilikler, adaptasyonlar ve zevkler gibi pratiklerin aynı ‘habitus’u paylaşan kişiler tarafından paylaşıldığına ve bu kişilerin tipik olarak aynı toplumsal sınıfa ait olduklarına atıfta bulunur. ‘Habitus’, kültürel sermaye kavramını anlamada da önem arz eder; bireyin ‘habitus’u onun kültürel sermayesi hakkında fikir verecektir. Yine Bourdieu’nün kavramsallaştırdığı ‘kültürel sermaye’, bir kişinin toplumsal arka planını ve bir çalışan, arkadaş veya eş olarak beklentilerini göstermektedir. 

Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Dilimize Dinî Hayatın İlkel Biçimleri (1912) olarak çevrilen kitabında Emile Durkheim, dinî inancın doğruluğunu veya yanlışlığını tartışmayı reddederek “Yanlış din yoktur. Hepsi kendi tarzlarında doğrudur, farklı yollarla olsa da hepsi insan varlığının verili koşullarına yanıttır” demektedir. Durkheim’a göre din, hatalı inançlar üzerine kurulu olmayıp insanın anlam gereksinimine cevap vermektedir. Dolayısıyla bireysel değil toplumsal ve kolektif niteliktedir; inanç ve bilgiden ziyade sembol ve ritüelle ilgilidir. Durkheim’a göre sosyolojinin işi, dinî düşünce ve pratiklerin bağlı olduğu temel biçimlerin mevcut nedenlerini bulmaktır.

Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Marx’a göre din, sömürü ve baskının yol açtığı acıları yumuşatan bir yanılsamadır: “Din, baskılanmış varlığın iç çekişidir, kalpsiz bir dünyanın duygusu ve ruhsuz koşulların ruhudur. İnsanların afyonudur”. Bu anlamda din, baskıdan kaynaklı acıyı dindirmeye yarayan afyon gibidir. 

Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Sekülerleşme kuramcılarından Bryan Wilson sekülerleşmeyi; modernleşme, bilim ve teknoloji, sanayileşme ve kentleşme gibi din dışı etkenlere odaklanarak açıklar. Sekülerleşmenin evrensel ve hatta kaçınılmaz bir süreç olduğunu savunan Bryan Wilson’a göre sekülerleşme, insan toplumunda gerçekleşen uzun vadeli bir süreçtir. Ancak sekülerleşmenin kendini gösterdiği güncel örüntüler kültürel ve tarihsel olarak her bir bağlama göre değişecektir. Dünyanın farklı bölgelerinde dinin toplumdaki değişimlerin doğasına ve derecesine etkisi o denli farklılık göstermektedir ki sekülerleşmeyi tek bir süreç olarak değerlendirmek bizi yanlış yönlendirir.
Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Antropolog George Peter Murdock, 1949 yılında yayımladığı Toplumsal Yapıadlı çalışmasında aile kurumunun bütün toplumlarda görüldüğünü ve ailenin evrensel olduğunu öne sürmüştür. Doğru cevap C'dir.

Parsons’a göre ailenin iki ana ve indirgenemez işlevi; çocukların birincil toplumsallaşması ve yetişkin kişiliklerin istikrarının sağlanmasıdır. Doğru cevap A'dır.

Friedrich Engels’in 1884 yılında yayımlanan Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni adlı kitabı, Marksist bakış açısı ile aile üzerine yapılmış en erken çalışma olarak kabul edilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Feminist kuramlar ailenin güç ilişkileri içeren bir kurum olarak görülmesini sağlamış ve aile yaşamının kadın üzerindeki olumsuz etkilerini değerlendirmiştir. Doğru cevap D'dir.

Çifte yük, ücret karşılığında ev dışında çalışan kadınların ev işlerinden birincil derecede sorumlu olmaya devam etmesini anlatan kavramdır. Doğru cevap A'dır.

Toplumsal cinsiyet, kadın ve erkek arasındaki biyolojik farklılıklar temelinde kültürel ve toplumsal olarak inşa edilen kadınlık ve erkeklik durumunu ifade etmektedir. Doğru cevap B'dir.

Psikolojik şiddet;Eş ile (kadınla) doğrudan iletişimi reddetmek, surat asmak; eşin (kadının) görüş ve düşüncelerini açıklamasını engellemek; zaafları ile alay etmek; duygusal sömürü yapmak; eşin (kadının) kendisine olan güvenini, saygısını yitirmesine yol açmak; eşin (kadının) hareket özgürlüğünü kısıtlamak; ailesiyle veya arkadaşları ile görüşmesine izin vermemek ve benzeri. Doğru cevap C'dir.

Teknolojik araçların, kadını kontrol altında tutmak ve toplum nezdinde aşağılamak, utandırmak gibi amaçlarla kullanılması şeklinde tanımlanabilecek dijital şiddet, diğer şiddet türleriyle de yakından ilişkilidir. Doğru cevap E'dir.

İşlevselci bakış açısı, toplumun varlığının korunması ve sürekliliğinin sağlanması için karşılanması gereken temel ihtiyaçlarının bulunduğunu ileri sürmektedir. Aile, bu işlevlerin yerine getirilmesini sağlayan en önemli kurumlardan biridir. Doğru cevap D'dir.

Antropolog Edmund Leach, endüstrileşmiş Batı toplumuna yönelik geliştirilen yalıtılmış çekirdek aile tipinin, toplum ve bireyleri için “bütün hoşnutsuzlukların kaynağı” olduğunu belirtmektedir. Doğru cevap A'dır.

Suç sosyolojisi literatüründe, sapkın davranış, yaygın olarak benimsenen normları çiğneyen eylemleri anlatmak için kullanılmaktadır. Yani sapma; “toplumsal kuralların ihlal edilmesidir. Sapkın davranış, bir topluluk veya toplumda, önemli sayıda insan tarafından kabul edilen belirli kurallar kümesine uyum göstermeme olarak tanımlanabilir.