SOSYOLOJİ I - Deneme Sınavı - 4

Etnosantrizm, basitçe ifade edecek olursak, “diğerlerini yargılamak için kendi toplumunun ve kültürünün bakış açısını ölçü olarak alan düşüncedir”

Sanayi Devrimi’ni, Fransız Devrimi ile birlikte ele alarak 1789-1848 arasını “Devrim Çağı” olarak adlandıran tarihçi Eric Hobsbawm’ın (2008: 9) bu süreçte ortaya çıktığını belirttiği sözcüklere dair sunduğu liste oldukça çarpıcıdır: ‘Endüstri’, ‘sanayici’, ‘fabrika’, ‘orta sınıf’, ‘çalışan sınıf’, ‘kapitalizm’, ‘sosyalizm’, ‘aristokrasi’, ‘demiryolu’, ‘liberal’, ‘muhafazakâr’, ‘milliyet’, ‘bilim adamı’, ‘mühendis’, ‘proletarya’, (ekonomik) ‘bunalım’, ‘faydacı’, ‘istatistik’, ‘toplumbilim’, ‘gazetecilik’, ‘ideoloji’, ‘grev’, ‘yoksulluk’. İnsanlık tarihi açısından oldukça yeni olan bu sözcükler olmadan bugün bir konu üzerine düşünmek ve konuşmak nerdeyse imkânsızdır.

Ücretli çalışmanın yaygın biçim olarak tarih sahnesine çıkışı üzerine tartışmalar, özellikle 17. ve 18. yüzyıla damgasını vuran sömürgecilik, tarımda kapitalizmin gelişmesi sonucu bağımsız köylülerin topraklarına el konulma süreçleri ve kadın emeğinin ücretli emeğin takviyesi olarak ev-içi alanla sınırlandırılması gibi tarihsel süreçler üzerinde yoğunlaşmaktadır.

Sosyolojinin yanı sıra genel olarak sosyal bilimlerin gelişim sürecine damgasını vuran ve toplumların oluşumu, yeniden üretimi ve değişiminde üretimin, yani çalışma ve emeğin rolüne ilişkin bu tartışma, toplumsal sınıf kavramı etrafında şekillenmiştir.

Taylorizm, verimlilik temelinde emek sürecinin rasyonelleştirilmesidir.

Fordizm, “standart malların, dikey biçimde örgütlenmiş şirketler tarafından” kitlesel olarak üretildiği sistemdir

Sanayileşme sürecinin toplumsal sonuçlarına dair sosyolojinin klasik döneminde yürütülen tartışmaları, toplumsal cinsiyet, toplumsal sınıf, iş bölümü, uzmanlaşma, çalışmanın rasyonelleşmesi, teknolojinin iş yaşamımıza etkileri gibi konular odağında ana hatları ile özetlemeye çalıştık.

Bir Meta; Satılabilir ekonomik değere sahip olan üretken çabanın soyut bir miktarıdır.

Kişisel Tatmin;(Tercihen) bireysel ihtiyaçları tatmin eden fiziksel ve psikolojik bir işleyiştir.

Mesleki Vatandaşlık;Belirli hakları olan bir toplumun mensupları tarafından takip edilen bir aktivitedir.

Özgürlük;Doğadan ya da başka insanlardan bağımsız olma durumuna erişmenin ve insan yaratıcılığının ifadesinin bir yoludur.

Toplumsal değişme toplumun yapısını oluşturan toplumsal ilişkiler ağının, toplumsal kurumların, birey ve grup davranışlarının, toplumsal norm ve değerlerin tarihsel olarak geçirdiği farklılaşma ve dönüşüm sürecidir. Doğru yanıt B şıkkıdır.

Toplumsal değişmeyi etkileyen faktörler çevresel, demografik, teknolojik ve kültürel faktörler olarak dört grupta toplanmaktadır. Tarihsel olarak bakıldığında bu faktörlerin birbirleriyle ilişkili olduğu, bir grupta meydana gelen değişimlerin diğerleri üzerinde de dönüşümlere neden olabileceği görülmektedir. Doğru yanıt E şıkkıdır.

Bir bilim dalı olarak sosyolojinin ortaya çıkış nedeninin Batı Avrupa’da 17. ve 18. yüzyılda meydana gelen toplumsal değişim ve dönüşümü anlamaya ve açıklamaya çalışmak olduğu söylenebilir. Batı Avrupa’da ortaya çıkan Aydınlanma, Fransız
Devrimi ve Endüstri Devrimi, bütün toplumsal, ekonomik hayatı değiştirmiş ve dönüştürmüştür. Doğru yanıt B şıkkıdır.

Birinci Dünya Toplumları ya da Gelişmiş Ülkeler: 18. yüzyılda ortaya çıkan serbest
girişimin hâkim olduğu, üretimleri sanayiye dayalı olan ulus devletler bu grupta
yer almaktadır. Bu toplumlarda nüfusun büyük bölümü kentlerde yaşar ve sanayide
istihdam edilir ve geleneksel toplumlarla karşılaştırıldığında sınıfsal eşitsizlikler daha az göze çarpar. Batı toplumları, Japonya, Avustralya ve Yeni Zelanda bu grupta yer almaktadır. Doğru yanıt A şıkkıdır.

19. yüzyılda hâkim olan evrimci kuramın temel ilkeleri şu şekilde sıralanmaktadır ; Evrensellik, Potansiyel, Bütünlük, Evrimin yönü, Gerekircilik, Aşamalı değişim, İndirgeme. Doğru yanıt E şıkkıdır.

Immanuel Wallerstein, toplumsal değişmeyi çok disiplinli ve makro ölçekli bir yaklaşım olan dünya sistemi kuramı ile açıklamaya çalışır. Dünya sistemi kuramı “kapitalizmin ulusal temelden ziyade artık küresel çapta örgütlenmiş olduğu, egemen olan merkezdeki bölgelerin ileri sanayi sistemlerini geliştirip periferi (çevre) ülkelerinin
hammaddelerini sömürdüğü, modern dünyanın uluslararası bir ekonomik düzen ve değişik siyasal sistemlerle kök saldığı”nı iddia etmektedir. Doğru yanıt E şıkkıdır.

Modernitenin kurumsal boyutları kapitalizm, endüstrileşme, gözetim ve askeri iktidardır. C şıkkında bulunan üretim aslen endüstrileşmenin alt kavramlarındandır. Doğru yanıt C şıkkıdır.

20. yüzyılda modernite; militarizm, iki dünyasavaşı, nükleer yok olma tehdidi gibi felaketleri de beraberinde getirmiştir. Bunun sonucunda Aydınlanma projesinin amaçladığının tersine, insanlığın özgürleşmesi hedefini insanlığın kurtuluşu adına
evrensel bir baskı sistemine dönüştürmesi nedeniyle yeniden tartışmaların merkezi haline gelmiştir. Doğru yanıt A şıkkıdır.

Küreselleşmeyi daha çok kültürel düzeyde ele alan sosyal bilimciler arasında ‘McDonaldlaşma’ kavramı ile George Ritzer ve “küresel köy” kavramı ile McLuhan yer almaktadır. Ritzer’in ‘McDonaldlaşma’ kavramı, fastfood örneğinden yola çıkarak öngörülebilirlik, hesaplanabilirlik, verimlilik ve denetim gibi modern bürokrasinin temel ilkelerinin toplumun diğer alanlarına yayılmasından söz etmektedir. ‘McDonaldlaşma’
yalnızca belirli bir yiyecek türünün yani hamburgerin yayılması anlamına gelmemektedir; hamburgerle birlikte belirli bir yaşam biçimin küresel düzeyde yayılmasıdır. Doğru yanıt D şıkkıdır.

Giddens'ın sınıflandırmasına göre  18. yüzyılda ortaya çıkan serbest girişimin hâkim olduğu, üretimleri sanayiye dayalı olan ulus devletler "Birinci Dünya Toplumları ya da Gelişmiş Ülkeler" grubunda yer almaktadır. Bu toplumlarda nüfusun büyük bölümü kentlerde yaşar ve sanayide istihdam edilir ve geleneksel toplumlarla karşılaştırıldığında sınıfsal eşitsizlikler daha az göze çarpar.

Evrimci kuramın en önemli temsilcileri Auguste Comte, Herbert Spencer, Emile Durkheim’dır.

Yanlı bir bakış açısıyla bir toplumun kendine özgü kültürel değerlerinden yola çıkılarak diğer toplumların incelenmesi ve bunun sonucunda belirli yargılarda bulunulması etnosantrizm kavramıyla ifade edilmektedir.