SOSYOLOJİ I - Deneme Sınavı - 2

Sosyolojinin temel tartışma alanlarını oluşturan toplumsal sınıf, toplumsal cinsiyet, yaş, ırk ve etnik kimlik kategorileri çalışma ilişkisinin analizi bakımından da önemlidir. Sosyolojinin önemli katkılarından birisi de kullandığı bu kavram ve kategorilerin aracılığıyla, çalışmanın ekonomik karakterinin ötesinde toplumsal, kültürel ve siyasal yanlarını da ele almamıza imkân vermesidir. 

Doğru cevap E seçeneğidir.

Sanayileşme, tarım ve el sanatlarının hâkim olduğu kırsal toplumlardan büyük ölçekli fabrika üretiminin hâkim olduğu kentli toplumlara geçiş sürecinin teknik, örgütsel, kültürel ve toplumsal boyutları ile ele alınmasıdır.

Doğru cevap C seçeneğidir.

İşgücü piyasası, arz ve talebin karşılaştığı ve belirli bir ücretin oluştuğu toplumsal bir örgütlenmedir.

Doğru cevap A seçeneğidir.

Taylorizm, verimlilik temelinde emek sürecinin rasyonelleştirilmesidir.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Post-Fordizm, “esnek üretim sistemlerinin ve esnek çalışma biçimlerinin kullanıldığı, yerel pazarlar için farklılaşmış ürün ürünler üreten küresel bir üretim sistemidir”.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Toplumsal değişme, toplumun yapısını oluşturan toplumsal ilişkiler ağının, toplumsal kurumların, birey ve grup davranışlarının, toplumsal norm ve değerlerin
tarihsel olarak geçirdiği farklılaşma ve dönüşüm sürecidir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Toplumsal gelişme kavramı ise başlangıçta bilginin, teknolojik gelişme ve ekonomik üretkenliğin
artması ile insanlığın doğa üzerindeki kontrolünün
artması anlamında kullanılmıştır. Daha sonra toplumsal gelişme modern, zengin sanayi toplumları
ile geleneksel, yoksul kırsal toplumları birbirinden ayırt etmek için kullanılan bir kavramdır. Bu
bağlamda sadece bir karşılaştırma yapılmadığını
belirtmek gerekir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Fiziksel çevre faktörleri: Toplumların içinde yaşadığı fiziksel çevre, toplumsal değişmeyi dolaylı
olarak etkileyen faktörlerden biridir. Toprakların
verimliliği, iklim, başka toplumlarla olan coğrafi
yakınlık ya da uzaklık, toplumların yaşam biçimlerini, neyi nasıl üreteceklerini ve örgütlenmelerini
belirli düzeyde etkilemektedir. İklim değişikliklerinin sebep olduğu kuraklığın yanı sıra deprem gibi
doğal felaketler de toplumsal değişmeyi etkileyen
çevresel faktörler arasında yer almaktadır. Bu tür
doğal felaketler sonucunda nüfus yapısında ortaya
çıkan değişimler, demografik yapıda değişimlere
neden olmaktadır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Evrimci kuramın en önemli temsilcileri Auguste Comte, Herbert Spencer, Emile Durkheim’dır.
Comte geliştirdiği “üç hal yasası” ile toplumların
geçirdiği değişmeyi bir başka deyişle evrimin evrensel yasasını açıklamaya çalışmıştır. Pozitivist
bakış açısına sahip olan Comte bu yasayı geliştirirken yöntemsel olarak doğa bilimleri ile sosyal
bilimler arasında bir benzerlik kurmaya çalışmıştır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Etnosantrizm, yanlı bir bakış açısıyla bir
toplumun kendine özgü kültürel değerlerinden yola çıkılarak diğer toplumların incelenmesi ve bunun sonucunda belirli yargılarda bulunulmasıdır. Doğru cevap A seçeneğidir.

19. yüzyılda hâkim olan evrimci kuramın temel
ilkeleri şu şekilde sıralanmaktadır :
• Evrensellik: Evrim süreci bütün toplumlarda görülen evrensel ve doğal bir süreçtir;
evrimin evrensel yasalarına da ulaşmak
mümkündür.
• Potansiyel (gizil güç): Her toplumun kendi
içinde değişme için bir potansiyeli, gizil
gücü vardır ve bunun için dışarıdan bir müdahaleye ya da yardıma ihtiyacı yoktur.
• Bütünlük: Toplum birbiriyle ilişkili parçalardan oluşan bir bütündür. Evrimsel süreci anlamak için bu bütünün tamamına
bakılmalıdır.
• Evrimin yönü: Evrimsel sürecin belirli bir
yönü vardır ve değişme her zaman ileriye
doğru gerçekleşir.
• Gerekircilik: Evrimsel süreçte, değişim zorunludur ve kaçınılmazdır. Toplumlar belirlenmiş aşamaları sırayla geçerler.
• Aşamalı değişim: Evrimin evrensel yasaları
çerçevesinde her toplum belirlenmiş aşamaları geçer, ani değişimler ve dönüşümler
geçirmezler.
• İndirgeme: Doğanın ve toplumların evrimsel süreci arasında benzerlikler vardır.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Modernitenin kurumsal boyutları kapitalizm, endüstrileşme, gözetim ve askeri iktidardır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Postmodernite, Aydınlanma projesine bir
tepki olarak gelişen ve dünyayı kapsayıcı
ve evrensel kuramlarla açıklayan söylemlere karşı çıkan bir düşünce biçimidir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Başlangıç Aşaması (1750-1802): İkinci evrensel aşamanın temel özellikleri uluslararası ilişkilerin
formalleşmeye başlaması, yurttaş ve insanlık kavramlarının belirginleşmesidir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Bir lanet olarak çalışma İnsan yaşamı ya da sosyal düzenin devamı için
gerekli olan kesin bir yüktür.

Sosyolojik imgelemin son unsuru eleştirel duyarlılık, tarihî duyarlılık ve antropolojik duyarlılığın bileşkesinin bir sonucudur.

Sanayileşme süreci ile birlikte neler değişmiştir?

Ev ve işyeri ayrımının ortaya çıkması ve bu temelde kadın emeğinin büyük oranda ev içiyle sınırlanarak görünmez hale gelmesi.
• Ücretli emeğin, yegâne geçim kaynağı olarak yaygınlaşması ve bu bağlamda “bir iş yapıyor” olmaktan “bir iş sahibi” olmaya geçilmesi.
• Geleneksel ilişki ve hiyerarşilerin zayıflamasıyla birlikte çalışmaya ilişkin vasıflar ve eğitim temelinde (meritokrasi) toplumsal hareketliliğin artması.
• Üretim ve emek sürecinin sanayiciler (sermaye sahipleri) tarafından doğrudan kontrol edildiği büyük ölçekli kitlesel üretimin (fabrikaların) ortaya çıkması.
• Üretim ve emek süreci anlamında işin kontrol, denetim ve yönetiminin önemli hale gelmesi ve bu anlamıyla yönetici kategorisinin ortaya çıkması.

İşgücü piyasası, arz ve talebin karşılaştığı ve belirli bir ücretin oluştuğu toplumsal bir örgütlenmedir.

"Büyük fabrikalarda yarı vasıflı kitle işçileri ile yüksek ücretli işçilerin konsantrasyonu." dönemin işgücü özelliği ile ilgilidir.

Kapitalizm, Marksist anlayışlara göre, çalışmanın kapitalist sınıf ile işçi sınıfı ilişkisi temelinde örgütlendiği ve üretimin temel hedefinin kâr etmek olduğu toplumsal sistemdir.