SOSYOLOJİ I - Deneme Sınavı - 14

Aydınlanma düşünürleri akıl ve bilimin değeri, dinin eleştirisi, ifade ve düşünce özgürlüğü, bireyin önemi ve toplumsal ilerleme fikirlerini geliştirmişler ve Aydınlanma düşüncesinin temel ilkeleri üzerinde uzlaşmışlardır. Bu konular hakkındaki metinleri içeren bir yayın girişimi olarak Ansiklopedi (Encyclopedie) adlı çalışma, Avrupa’da yaygınlık kazanmıştır.

Aydınlanma düşünürlerinin fikirleriyle temelleri oluşturulan Fransız Devrimi, eşitlik, özgürlük, güçlerin ayrılığı, hoşgörü gibi Aydınlanma’nın ilkelerini uygulamaya koymuştur.

Sosyolojinin kurucuları olarak kabul edilen Saint Simon ve Comte’un çalışmalarının temelini, Aydınlanma’nın akılcılığına dayanan pozitivizm oluşturmakta ve yazıları, toplumsal bir kuram olarak Fransız ve Endüstri devrimleri sonrası Avrupa’da oluşan modern toplum hakkında incelemeleri içermektedir.

Weber’e göre sosyolojinin görevi, toplumsal yapıları oluşturan eylemlerin gerisindeki anlamları anlamak olmalıdır

Feminist kuramın 18. yüzyıl Aydınlanma döneminde ortaya çıkan ilk aşamasında feministler, klasik liberalizmin eşitliği belirleyen temel ilkesi olarak ‘bireysel özgürlük’ öğretisi ile ilgilenmişlerdir.

II, III ve IV

Yeni bir dinin kabul edilmesi

Birinci Dünya Toplumları

Etnosantrizm

II – IV – I – III – V

Oluşum aşaması

Enflasyon

Küreselleşme ulus devletin sonudur.

Dünya Sistem Kuramı

Siyaset çatışmayı ortadan kaldırmayı değil, kontrol altında tutmayı, düzenlemeyi, diğer bir ifade ile onu ehlileştirmeyi amaçlar.

Başta Max Weber olmak üzere Marksist olmayan birçok fikir adamı tarafından geliştirilmiş ve Weberyan diyebileceğimiz devlet anlayışında, devlet, belli fonksiyonları yerine getirmek için karmaşık gelişmeler neticesinde ortaya çıkmış hakim sınıfın baskı aracı olmaya indirgenemeyecek bir mekanizmadır. Devletin ortaya çıkışı sadece sınıflar arası mücadeleye indirgenemez, savaşlar ve teknolojik gelişmeler en az sınıf mücadeleleri kadar önemlidir. Devlet, şiddet kullanımını tekeline almaya çalışan bir aygıttır, ancak bunu sadece bir sınıfın egemenliğini sürdürmesi için yapmaz. Devlet toplumsal düzeni korur, kapitalist üretim ilişkilerine dayalı toplumsal düzende ise bazı sınıf ve gruplar, diğerlerinden daha fazla ayrıcalığa sahiptir. Bu anlamda devlet eşitsizlikleri de korumuş olur, ancak bunu kabul etmek demek devletin sadece bir sınıfın hizmetinde olduğunu kabul anlamına gelmez.

Ateşli silahların keşfi, üretim artışı, ulaşım ve ticaret alanındaki gelişmeler, Avrupa’da modern devletin ortaya çıkışını tetikleyen başlıca unsurlardandır. Birçok Avrupa ülkesinde kapitalizmin gelişimi ile modern devletin gelişimi birbirine paralel ilerlemiştir. Kapitalizmin yarattığı üretim artışı, üretimle uğraşmayan bir silahlı güç ve bürokrasinin ortaya çıkmasını kolaylaştırmıştır. Milliyetçiliğin gelişimi de hem kapitalizmin hem de modern devletin oluşumunda benzer bir rol oynamıştır. Milliyetçilik aynı dili konuşan, benzer alışkanlıklara sahip, birbirini kolayca anlayabilecek insanlar yaratmış bu da kapitalizmin gelişiminde hayati önem taşıyan homojen bir iç pazarın ortaya çıkışını kolaylaştırmıştır. Sömürgecilik ise Avrupa dışındaki coğrafyalarda devletlerin ortaya çıkışında etkili olan bir faktördür. Avrupalıların siyasi sömürgesi olan birçok Afrika, Ortadoğu ve Asya ülkesinde devlet yapıları Avrupalıların ihtiyaçları doğrultusunda oluşturulmuş ancak 1950’lerle gelen siyasi bağımsızlık mücadelesinin kazanılmasından sonra, eski devleti dönüştürmek siyasal gündemin esasını teşkil etmiştir.

İtalyan düşünür Makyavel (1469-1527) siyasette sonuç almanın diğer bir deyişle başarının önemini vurgular. Herhangi bir siyasi aktör başarılı olursa bu başarıyı elde ederken yaptıkları ve yapmadıkları unutulacaktır. Siyasal hayattaki temel değerlendirme ölçütü dini ya da ahlaki ilkelere uygun davranmış olmak değil sonuç elde etmektir. Varlığını devam ettirmek için her şeyi yapan diğer biyolojik organizmalar gibi, devletler de ayakta kalmak için her şeyi yapabilirler, buna hükümet aklı denir. Bu da siyasi otoritenin her yaptığının mutlaka bir toplumsal bağlantısı (tabii ki toplumsal sonucu olacaktır) olmak zorunda olmadığını gösterir.

Liberal demokrasilerde partilerin birbirleriyle etkileşimini ifade eden parti sistemleri de farklılıklar gösterir. Hâkim parti sisteminde hür ve serbest seçimlere rağmen seçimleri ağırlıklı olarak aynı parti seçim kazanır ve hükümeti kurar. Japonya’da Liberal Demokrat Parti (1955-1993), İsveç’te Sosyal Demokratik İşçi Partisi (1950-1991) hâkim parti sisteminin örneklerindendir. İki partili sistem, seçimlerin iki parti arasında geçtiği ve bir partinin iktidarının diğerinin muhalefette olması anlamına geldiği sistemlerdir. Kazanan ve kaybedenler bellidir. İngiltere, Almanya ve Amerika Birleşik Devletleri iki partili sisteme sahiptir. Ilımlı çok parti sisteminde, genellikle hiçbir parti tek başına hükümet kuracak kadar oy alamaz, hükümet kurabilmek için koalisyonlar zorunluluk haline gelir. Koalisyon iki ya da üç parti tarafından kurulabilir. Eğer iktidara gelebilmek için üç ya da daha fazla partinin işbirliği yapması şart ise aşırı çok partili sistem söz konusudur.

Yeni toplumsal hareketler, siyasi parti ya da baskı gruplarının hiyerarşik yapısından uzak, gönüllü katılımı esas alan ve genellikle hayat kalitesi ve yaşam tarzı ile ilgili meseleleri öne çıkaran hareketlerdir. 1960’larda belirginleşen yeni toplumsal hareketler, kimilerince endüstri sonrası toplumuna uygun düşen, sınıf mücadelesini öne çıkaran, eski siyasetten farklı olan yeni siyasetin öncüleri olarak alkışlanmışlar, ancak bu iyimserlik uzun sürmemiştir. Bu hareketler ya klasik baskı grubuna dönüştüler ya da sessizce yok oldular. 2000’li yıllardan itibaren sosyal medyanın gelişimi, yeni toplumsal hareketlere yeni bir ivme kazandırmış gibi görünüyor. Özellikle kapitalizm ve küreselleşme karşıtı hareketler, sosyal medyanın sağladığı olanaklarla yeni bir hayatiyet kazandılar.