SOSYOLOJİ I - Deneme Sınavı - 12

Herbert Spencer ise toplumsal değişmeyi biyolojik organizmaların geçirdiği evrim sürecine dayandırarak açıklamaktadır. Spencer biyolojik organizmalar ile toplumların büyüme aşamaları arasında benzerlik olduğundan yola çıkarak evrimin basitten karmaşığa doğru gerçekleşen bir süreç olduğunu iddia eder.

Etnosantrizm, yanlı bir bakış açısıyla bir toplumun kendine özgü kültürel değerlerinden
yola çıkılarak diğer toplumların incelenmesi ve bunun sonucunda belirli yargılarda bulunulmasıdır

Modernleşme Okulu kuramcılarından Walt Whitman Rostow, 1960 yılında yazdığı İktisadi Gelişmenin Aşamaları adlı çalışmasında modern toplumların geçirdiği değişimi; ekonomik gelişme ve büyüme aşamalarını, Geleneksel Toplum, Ekonomik Kalkınmanın Ön Koşulları, Kalkış, Olgunluk Aşaması, Yaygın Tüketim Safhası olarak açıklamıştır.

Bağımlılık kavramı ile bir ülke ekonomisinin başka bir ülke ekonomisinin ihtiyaçları ya da çıkarları doğrultusunda yönlendirilmesi ve biçimlendirilmesi kastedilmektedir. Emperyalist ülkeler ile onlara bağımlı ülkeler arasındaki ekonomik ilişkiler bu çerçevede tanımlanır.

Kapitalizm, özel mülkiyete dayalı sermaye ile mülksüz ücretli emek arasındaki ilişkiye dayanan bir meta üretim sistemidir ve bu özelliklerden kaynaklanan bir sınıf sistemi tarafından karakterize edilir. Aynı zamanda bu üretim, üreticiler ve tüketiciler için rekabetçi piyasalar oluşturur.

Küreselleşme, 20. yüzyılın son çeyreğinden itibaren, uluslararası sermaye ve metaların dünya ölçeğinde kazandığı dolaşım miktarı, hızı ve niteliği ile ayırt edilen yeni bir evreye girildiği tezince, bu evreye verilen addır.

Değişme, belirli bir dönem içinde, toplumsal ve doğal yaşam ile insan tutum ve davranışlarında gerçekleşen farklılaşmayı ifade eden bir kavramdır. Doğru cevap B'dir.

Toplumsal değişmeyi etkileyen faktörler çevresel, demografik, teknolojik ve kültürel faktörler olarak dört grupta toplanmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Anthony Giddens (2005: 41) günümüz toplumlarını ekonomik, siyasal ve toplumsal düzeyde şu şekilde sınıflandırmıştır:

• Birinci Dünya Toplumları ya da Gelişmiş Ülkeler

• İkinci Dünya Toplumları

• Üçüncü Dünya Toplumları ya da Gelişmekte Olan Toplumlar

• Yeni Sanayileşen Ülkeler

Doğru cevap E'dir.

Birinci Dünya Toplumları ya da Gelişmiş Ülkeler: 18. yüzyılda ortaya çıkan serbest girişimin hâkim olduğu, üretimleri sanayiye dayalı olan ulus devletler bu grupta yer almaktadır. Doğru cevap A'dır.

Comte geliştirdiği “üç hal yasası” ile toplumların geçirdiği değişmeyi bir başka deyişle evrimin evrensel yasasını açıklamaya çalışmıştır. Doğru cevap B'dir.

Etnosantrizm, yanlı bir bakış açısıyla bir toplumun kendine özgü kültürel değerlerinden yola çıkılarak diğer toplumların incelenmesi ve bunun sonucunda belirli yargılarda bulunulmasıdır (Marshall, 1999). Doğru cevap C'dir.

19. yüzyılda hâkim olan evrimci kuramın temel ilkeleri şu şekilde sıralanmaktadır (Smith, 1996: 47-48):

• Evrensellik

• Potansiyel (gizli güç)

• Bütünlük

• Evrimin yönü

• Gerekircilik

• Aşamalı değişim

• İndirgeme

Modernitenin kurumsal boyutları kapitalizm, endüstrileşme, gözetim ve askeri iktidardır. Doğru cevap E'dir.

Oluşum aşaması (1400-1750): Küreselleşme sürecinin ilk aşaması olan bu aşama 1400’lü yıllarda Batı Avrupa’da ortaya çıkmıştır. Bu aşamanın temel özellikleri yeni ulusal toplulukların ortaya çıkışı, modern anlamda coğrafya ve takvimin doğuşu, bireyciliğin ve hümanizmin önem kazanmasıdır. Doğru cevap A'dır.

Postmodernite, Aydınlanma projesine bir tepki olarak gelişen ve dünyayı kapsayıcı ve evrensel kuramlarla açıklayan söylemlere karşı çıkan bir düşünce biçimidir. Doğru cevap A'dır.

Çalışma, ilk aklımıza geldiği gibi resmi, yani kayıtlı bir karakter de taşımayabilir. Örneğin, buğday üreticisi bir çiftçi ailesinde başta kadınlar ve çocuklar olmak üzere aile üyeleri herhangi bir iş sözleşmesine tabi olmaksızın ürünün ekiminden hasat zamanına kadar çeşitli işlerde çalışıyor olabilir. Genel olarak "kayıt dışı ekonomi" ya da "enformel sektör" diye adlandırılan, herhangi bir denetime ve vergilendirmeye konu olmayan, ekonomik  göstergelere yansımayan ve yasa-dışı faaliyetleri de içeren işler de bu kapsamdadır. Doğru cevap B'dir.

Budd, çalışmaya atfedilen anlam bakımından, tarihsel ve toplumsal olarak değişkenlik gösteren on farklı çalışma kavramsallaştırması ve anlayışının listesini sunmaktadır. Bunlardan mesleki vatandaşlık olarak çalışma, "belirli hakları olan bir toplumun mensupları tarafından takip edilen bir aktivite" olarak tanımlanmıştır. Bu tür çalışmanın entellektüel kökleri Batı vatandaşlık idealleri, ilahiyat ve endüstri ilişkileridir. Doğru cevap D'dir.

Toplumsal kuramın üç temel özelliğinden bahsedebiliriz: Sistematik analiz, açıklama ve zamanda ve mekânda karşılaştırma yapabilme. Toplumsal kuram sistematik bir analiz sayesinde belirli bir mekân ve zamanla sınırlı betimleyici bir tanımlamanın kısıtlarının ötesine geçmemize imkân verir. Başka türlü söyleyecek olursak kuramın temel derdi incelediği olgu veya ilişkiyi betimlemek değil, belirli bir kuramsal çerçeve içerisine yerleştirilmiş varsayımlar, kavramlar ve araştırma metotları temelinde açıklamaktır. Bu anlamıyla sosyoloji, "Ne?" sorusundan daha çok sosyal kuram temelinde "Nasıl?" ve "Neden?" sorularıyla ilgilidir. Doğru cevap A'dır.

Sanayileşme ile birlikte çalışma ve boş zaman kavramları ortaya çıkmıştır. Sanayileşme kavramıyla esas olarak, tarım ve el sanatlarının hâkim olduğu kırsal bir toplum yapısından büyük ölçekli fabrika üretiminin hâkim olduğu kentli toplum yapısına geçiş kastedilmektedir. Doğru cevap C'dir.