SOSYAL SORUNLAR

Barınma sorununa getirilen çözümler kentin genelindeki plan ve tasarımla bütünlük içerisinde olmalıdır. Bunu başaran ülkeler barınma sorununa sadece niceliksel açıdan bakmazlar. Barınma sorunu sadece konut üretilerek aşılacak bir sorun değildir. Üretilen konutların özellikle konut sorununun asıl mağduru olan sabit gelirli alt ve orta sınıf için erişilebilir olması da gerekmektedir. Devletlerin ekonomik anlayışları ve uyguladıkları sosyal politikalar barınma sorununun giderilebilmesinde gösterdikleri adaletin de belirleyicisi durumundandır. Nitekim devletin ürettiği ve sahip olduğu konut mülkiyeti kapitalist sistemde sosyalist sisteme göre daha azdır. Bununla birlikte kapitalist ekonomideki liberal toplum modeline göre devletin müdahâle alanları kısıtlı olsa da, önemli bir fenomen olarak kabul edilen konut, sosyal haklar bağlamında ele alındığı için, birçok ülkede hala devletin himayesi altında tutulmaktadır. Çoğu liberal hükûmet konut üretimi için kendisinin içinde bulunmadığı sistemler ve modeller geliştirse de, tamamen kendi yönetimindeki konut üretim biçimlerinden de vazgeçememektedir. Birçok Avrupa ülkesinde hakim olan güçlü sosyal konut geleneği bunun göstergesidir. Doğru cevap D’dir.

Sosyal konut; kamu fonlarının aktif olarak kullanıldığı; fiyatların ya da kiraların belirlenmesinde kar motifinin baskın olmadığı; miktarının kalitesinin ve sunum biçiminin belirlenmesinde siyasi karar mekanizmalarının önemli etkiye sahip olduğu konutlar olarak tanımlanabilir. Doğru cevap D’dir.

Gelişmiş ülkelerdeki sosyal konut uygulamalarında ortak yönler bulunmakla beraber, her bir ülkede aynı şekilde geçerli olan standart bir sosyal konut uygulaması ve politikası söz konusu değildir. Ayrıca, sosyal konutların hedef kitlesi de ülkeden ülkeye değişiklik gösterebilmektedir. Bazı ülkelerde toplumun yalnızca en yoksul kesimi bu konutlardan yararlanabilirken bazı ülkelerde düşük ücretli kesimler, bazı ülkelerde ise orta gelir düzeyine sahip kesimler sosyal konutlardan yararlanabilmektedir. Doğru cevap D’dir.

Sosyal konut alanında bilinen ilk büyük uygulama Londra’nın “Bethnal Green” bölgesinde yapılmıştır. Fakat sosyal konut alanında ilk yasal düzenleme ise 1889 yılında Belçika’da yapılmıştır. Daha sonra bunu İngiltere (1890) ve Fransa’daki (1894) düzenlemeler izlemiştir. Doğru cevap A’dır.

Kamu binalarının yeni başkentte birbiri ardına inşa edilmesi ile kamu çalışanlarının kentte sayısının artması, bu dönemde hükûmeti memur konutu inşasına sevk etmiştir. Genç Cumhuriyet’in sınırlı ekonomik imkânları böylece Ankara’nın yeniden inşası ve dönemin orta sınıfı olarak değerlendirilen memurlara yönelik konut ihtiyacının giderilmesi yönünde sarf edilmiştir. Doğru cevap E’dir.

2487 sayılı Toplu Konut Kanunu dönemin önemli gelişmelerindendir. Kanun’la konut üretiminin finansmanı amacıyla bir fon oluşturmuş, fon kapsamında genel bütçe gelirlerinin % 5’inin konut üretilmesi maksadıyla ayrılması öngörülmüştür. Bu kanun, bireysel konut üretiminden çok toplu üretimi desteklemekte, fonun kullanımı konusunda bazı sosyal nitelikli sınırlamalar getirmektedir. Buna göre fondan yararlanacak kimsenin kendisi, eşi ya da velayeti altındaki çocuklarına ait bir evinin olmaması, kişinin alt ya da orta gelir grubuna mensup olması gerekmektedir. Bir kimse fonun mali kaynaklarından ancak bir kez yararlanmaktadır. Ayrıca kanun kapsamında yapılacak konutların 100 m² den daha büyük olmaması gerekmektedir. Bu Kanun ile ilk kez konut kooperatiflerine bir ayrıcalık getirilmiş, kooperatiflere arsa temini konusunda öncelik verilmiştir. Kanunun teşvik edici bu etkisi ile toplu konut yapımında öncü rolleri kooperatifler üstlenmiştir. Doğru cevap C’dir.

Alt ve yoksul gelir grubuna yönelik olarak üretilen konutlara ihtiyaç sahibi kişilerin başvurabilmeleri birtakım ön şartlara tabi tutulmuştur. Gerçek anlamda ihtiyaç sahiplerinin TOKİ’nin ürettiği sosyal konutlardan yararlanabilmeleri için aranan temel şartlar şunlardır:

Doğru cevap B’dir.

Türkiye’de son yıllarda hayata geçirilen büyük ölçekli konut projelerine rağmen, hâlâ kentlerde barınma ihtiyacının giderilmesi ve konutlara erişim noktasında adaletsizlikler yaşanmaktadır. Bu adaletsizliğin başlıca sebepleri, kentsel rantın giderek büyümesi ve kiralık sosyal konut politikasının henüz oluşturulamamasıdır. Kentsel rantın yüksek olması nedeniyle, kentlerde ev sahibi olabilmek sürekli ve düzenli geliri olanlar için bile zor bir durumu ifade etmektedir. Türkiye’de konut sahibi olmak sürekli ve düzenli gelirden ziyade, arsa sahipliliği ve miras gibi dinamiklerin etkisi altındadır. Konut kredisi faiz oranlarının yüksek olması ise alt ve alt-orta gelir gruplarının uzun vadeli konut kredilerinden yeterince faydalanmalarını engellemektedir. Doğru cevap D’dir.

Hollanda’daki Konut Kanunu’na göre sosyal konut kooperatifleri, konut sektöründe şu 6 çeşit faaliyetten sorumlu tutulmuşlardır:

Doğru cevap C’dir.

Sosyal konutlar barınma sorununa çözüm bulma amacıyla olarak ortaya çıkmıştır.

Sosyal konut alanında bilinen ilk büyük uygulama Londra’nın “Bethnal Green” bölgesinde yapılmıştır. Bethnal Green sosyal konutları, yaklaşık 6000 kişinin kötü koşullar altında yasadığı barınakların yerine yapılmıştır.

1961 Anayasası ile devlete, yoksul ve dar gelirli ailelerin sağlık şartlarına uygun konut ihtiyaçlarını karşılayıcı tedbirleri alma görevi verilerek; sosyal konut üretiminin devletin anayasal bir görevi olduğu belirlenmiştir. Bu anayasa ile konut bir sorun olarak görülmekten ziyade barınma hakkının bir gerekliliği olarak değerlendirilmiştir.

Bizzat devlet tarafından yapılan veya devlet teşvikiyle özel sektör tarafından da yapılan konutlar sosyal konut uygulamaları arasında yer alır. Ayrıca, devlet; yoksul ve dar gelirli kişilere yönelik kira yardımları, gelir destekleri, vergi indirimleri kira kontrolleri ve kredi destekleri sağlayarak bu kişiler için erişilebilir konut sayısını arttırabilmektedir.

1923-1950 yılları arasındaki dönemde yeni başkent Ankara'da kamu binalarının birbiri ardına inşa edilmesi ile kamu çalışanlarının kentte sayısının artması, bu dönemde hükûmeti memur konutu inşasına sevk etmiştir. Bu nedenle bu dönemde memur merkezli konut politikaları izlenmiştir.

Dördüncü beş yıllık kalkınma planında devletin, artan konut ihtiyacının karşılanması amacıyla gerekli tedbirleri alması gerektiği üzerinde durulmuştur.  Barınma sorunlarının çözülmesi ile gecekondulaşma eğiliminin de azalması amaçlanmıştır.

Ekonomi piyasalarında serbest faiz sistemine geçilmesinin ardından Bakanlar Kurulu, 1980 yılında konutsuzlara konut edindirme amacıyla “Millî Konut Politikasını” belirlemiştir ve bu amaçla 2487 sayılı Toplu Konut Kanunu çıkarılmıştır.

2985 sayılı Kanun’la 100 m² olan konut büyüklüğü 150 m² ye çıkarılmıştır.

TOKİ’nin ürettiği sosyal konutlardan yararlanabilmeleri için aranan şartlardan başlıcaları;
• Toplu Konut İdaresinden konut satın almamış olması ve Toplu Konut İdaresinden konut kredisi kullanmamış olması,
• Kendisine eşine ve/veya velayeti altındaki çocuklara ait tapuda kayıtlı kat irtifaklı/kat mülkiyetli bağımsız bir bölümünün veya müstakil bir konutunun olmaması,
• Azami aylık gelir sınırını aşmaması,
• Bir hane halkı adına yalnızca bir adet başvuru yapması gibi şartlardır.

Ülkemizde üretilen sosyal konutların izole bölgelerde kent yaşamından kopuk bir şekilde üretiliyor olması bazı sosyo-ekonomik sıkıntılara yol açmaktadır.

Barınma sorununun nedenleri:

doğru cevap C'dir.