SOSYAL SORUNLAR

Türkiye’de kırdan kente gerçekleşen iç göçün başlıca nedenleri şu şekilde sıralanabilir: • Kırsal alanlarda nüfusun hızla artması, yüksek doğum oranı ve düşük ekonomik gelişme • Tarımın büyük ölçüde makineleşmesiyle iş gücünün kırsal bölgelerden kentlere kaymak zorunda kalması (1950’lerden sonraki iç göçteki artışın temel nedeni) • Sanayileşmenin plansızlığı, dengesizliği, yetersizliği • Topraksızlık, toprağın bölünmesi, verimin azalması ve yetersizliği • Tarımda makineleşmeden bu yana ölçülü toprak reformunun hayata geçirilememesi Hazine arazilerinin etkin şekilde kullanılmaması • Kentsel arazilerin yağmalanmasına merkezî ve yerel yönetimlerin politik nedenlerle göz yummaları • Deprem, sel felaketi vb. doğal olayların sıklığı, bunlara karşı önceden önlem alma olanağının bulunmayışı • Kırsal alanlarda sağlık, beslenme, eğitim, ulaşım ve bu gibi olanakların yetersizliği, dengesizliği, denetimsizliği • İş olanaklarının sadece kent merkezlerinde kurulan fabrikalar ve devlet kurumlarınca sağlanması • Halkın bilgi, görgü, kültür gibi değer yargılarını yükselten kurumların kırsal bölgelerde bulunmaması ve böylece kentsel yaşamın özendirici bir nitelik ve nicelik taşıması vb. nedenler • Gerek iş olanakları, gerek kalkınma düzeyleri bakımından Doğu ile Batı arasındaki eşitsizlik, bölgesel dengesizlik, çevresel ve toplumsal koşulların iticiliği • Doğu ve Güneydoğu’da yıllardan beri çözümlenemeyen ve günümüzde etkisini tüm yönleriyle hissettiren ekonomik, toplumsal ve siyasal içerikli şiddet ve terör olayları, psikolojik baskı, kadın hakları ve kan davaları, töre ve namus cinayetleri, yoksulluk, mesleksizlik, eğitimsizlik.

Göçün ülkemiz açısından olumsuz etkileri şunlardır: • Göç veren yerleşmelerde(özellikle köyler, kasabalar, kırsal alanlarda) nüfus ve iş gücünün transferi hem kırsal nüfus artış hızını hem de toplam nüfus içindeki payını azaltmıştır. • Yaşanan göçler, kırsal alanların ıssızlaşıp insan kaynağı açısında boşalmasına, üretimin düşmesine; kırsal kalkınma (köy kalkınması) ve modernleşme hamleleri sonucunda yapılan alt yapı, yol-su, elektrik, okul, cami vb. yatırımların atıl kalmasına sebep olmuştur. • İnsan,emek, üretimve yatırım kaybı kırsal bölgelerde göçe güdülenmeyi ve özenmeyi, toplumsal dayanışma ve güvensizliği artırmıştır. • İç göçler sonucunda sanayileşmiş, turizm potansiyeli yüksek, insan yaşamını kolaylaştıran koşullara ve olanaklara sahip büyük ölçekli kent merkezlerinde gecekondu ve varoş sorunları ortaya çıkmıştır. • Gecekondu ve varoş bölgelerinde altyapı yetersizliği, çevre kirliliğine sebep olmuştur. • Plansız ve illegal yerleşimler kentlerin bütüncül yapısını bozmuştur. • Gecekondu mahalleleri ve varoşlar çocuklardaki suç oranlarının yükselmesine sebep olmuştur. • Eğreti yaşam çevreleri, enformel üretime ve enformel iş gücüne kaynaklık ederek kayıt dışılığın artmasına sebep olmuştur. • Farklı kültürlerden ve farklı etnik yapılardan kentlere özellikle de gecekondu ve varoş yerleşim alanlarına göç edenlerin, tam manasıyla kentli olmayı başaramaması ve kentle bütünleşememesi yalnızlaşmaya, dışlanmış- lığa, radikalleşmeye sebep olarak toplumsal gerilimler ve çatışmalar yaratmıştır.

Kent; yönetim şekli, sosyoekonomik, kültürel ve demografik özellikleri açısından kırsal bölgelerden ayrılan, tarımsal ve tarım dışı üretim, dağıtım ve denetim mekanizmalarının bir arada toplandığı, teknolojik gelişmişlik düzeylerine göre, belirli bir büyüklük, heterojenlik ve bütünleşme seviyesine ulaşmış; cemiyet tipi ilişkilerin olduğu, doğurganlık oranının kırsal alana göre daha düşük kaldığı; çekirdek aile tipinin, toplumsal farklılaşmanın, ikincil toplumsal ilişkilerin, uzmanlaşmanın ve sosyal hareketliliğin yaygın; eğitim ve öğretim faaliyetlerinin gelişkin olduğu yerleşim yerleri (Susmaz, 2009) olarak tanımlanabilir.

Ülkemizde gerçekleşen yerinden edilme süreçlerini şu şekilde sıralamak mümkündür. • Misak-ı Millî sınırları içerisinde yer alan azınlık nüfusunun Birinci Dünya Savaşı ve sonrasında ülkeyi terk etmesi (1914-1924) • Yunanistan ile Türkiye arasındaki zorunlu nüfus mübadelesi (1923-1924) • İkinci Dünya Savaşı sırasında çıkarılan Varlık Vergisi uygulaması ve buna bağlı olarak gayrı Müslimlerin mallarının mülkiyetinin el değiştirmesi (1942) • İsrail Devleti’nin kuruluşu ve ülkemizdeki Yahudi grupların bu ülkeye göç etmeleri (1948) • Kırsal alandan göçün artışı ve 6-7 Eylül Olayları sonucu özellikle Beyoğlu’ndaki Rum nüfusun Yunanistan’a göçü (1950’ler) • Kıbrıs olayları nedeniyle Rumların bir kısmının İstanbul’u terk etmesi (1960’lar) • Kıbrıs Harekâtı ile İstanbul Rumlarının göçü (1974).

Soylulaştırma en genel anlamıyla, kent içi çöküntü alanlarındaki sosyo-ekonomik bakımdan sınıfsal, fiziksel bakımdan ise mekânsal ayrışmayı ifade etmektedir. Diğer bir deyişle soylulaştırma bölge halkının yerinden edilmesi sürecinin ta kendisidir. Uysal’a göre soylulaştırma “…önceleri işçi sınıfının ikamet ettiği veya çok sayıda grup tarafından paylaşılan alacakaranlık bölgelerinin genellikle orta sınıflarca veya daha yüksek gelir sahibi gruplar tarafından, sakinlerinin sürülmesi veya yer değiştirilmesiyle gerçekleştirilen, fiziksel, ekonomik, kültürel ve sosyal bir işgaldir” (Uysal, 2006).

Yeni orta sınıfın kent merkezlerine yerleşme sebeplerinden bazılarını finans ve bankacılık, bilgi teknolojileri, reklamcılık, kültür endüstrisi gibi yaratıcılığı ön planda tutan iş alanları ile tüketim mekânlarının sanayinin yerine ikame edilmesi oluşturmaktadır (Şen, 2005).

Hızlı gerçekleşen göçler nedeniyle kentlerde şekillenen eğreti yerleşim yerleri zamanla, yoğun ve heterojen nüfus yapıları, sosyoekonomik yetersizlikleri, altyapı ve sosyal donatı eksikliği gibi nedenlerle suç işlemek için cazip alanlar hâline gelmektedir. Sosyal kontrolün zayıf ve doğal gözetim mekanizmalarının yetersiz olduğu kent içi çöküntü ve gecekondu bölgeleri böylece suç çeteleri için âdeta bir karargâha dönüşmektedir.

Kentsel suçlara etki eden sosyo kültürel faktörleri sosyal yapı, eğitim durumu, kültürel yapılanma, kentlerdeki kolluk kuvvetlerinin sayısı ve yaygınlaşan madde bağımlılığı gibi unsurlar oluşturmaktadır.

Kentsel suçlara ilişkin yapılan araştırmalarda, kentsel mekândaki fiziksel ve sosyal çevrenin, güvenlik ve suç ile doğrudan ilişkili olduğu görülmüştür. Kullanılmayan ve fonksiyonel olmayan alanlar, kent tasarımı, kent mekânının yapısı, aydınlatma elemanlarının yeterliliği, nüfus yoğunluğu, nüfus büyüklüğü, nüfus karakteristikleri, kentsel mekânların gece ve gündüz kullanıcı sayısı, gecekondulaşma, kent merkezîne uzaklık, kent büyüklüğü, boş konut birimlerinin mevcudiyeti, trafik sıkışıklığı, kolluk kuvvetlerinin ve kent içi gözetim mekanizmalarının etkinliği bu mekânsal faktörlere örnek olarak verilebilir

Tarımın büyük ölçüde makineleşmesiyle iş gücünün kırsal bölgelerden kentlere kaymak zorunda kalması 1950’lerden sonraki iç göçteki artışın temel nedenidir.

Toplu konut kooperatifleri ilk kez 1934-1935 yıllarında ortaya çıkmıştır.

A, B, D ve E seçenekleri göçün ülkemiz açısından olumsuz etkilerini, C seçeneği iç göçün nedenlerinden biridir.

Gecekondu ve varoşlardaki altyapı yetersizliği göçün kentlerdeki olumsuz etkilerindendir.

Ülkemizdeki kentsel soylulaştırma çalışmalarının ilk dalgası 1980’li yıllarda Kuzguncuk ve Arnavutköy gibi boğaz kıyısında gerçekleştirilmiştir.

İklim, bitki örtüsü, topografik yapı ve kent silüeti somut kimlik ögelerindendir. Demografik yapı soyut kimlik ögelerinden biridir.

Göç ve genç nüfusun çokluğuyla kentsel suçlara etki eden faktör demografik faktördür.

Göç; göçün nedenleri zorunlu ve gönüllü göç; göçün amaçları çalışma ve sığınma; göç edilirken hedefe varmakta kullanılan yöntemlere ise yasal, yasadışı göre de sınıflanabilir.

Yüksek doğum oranları demografik faktörlerde kentlerdeki genç nüfus artmasına ve suç potansiyeli yüksek kitlenin kentlerde yoğunlaşmasına sebep olmuştur.

Literatürde 15-29 yaş grubu suçla en çok ilişkili olan nüfus grubu olarak açıklanmıştır.

Türkiye’de gecekondulaşma eğilimi kentlerde sanayi iş gücü ihtiyacının artması ile artış göstermiştir.