SOSYAL SORUNLAR

Türkiye’de kırdan kente gerçekleşen iç göçün başlıca nedenleri şu şekilde sıralanabilir:
• Kırsal alanlarda nüfusun hızla artması, yüksek doğum oranı ve düşük ekonomik gelişme
• Tarımın büyük ölçüde makineleşmesiyle iş gücünün kırsal bölgelerden kentlere kaymak zorunda kalması (1950’lerden sonraki
iç göçteki artışın temel nedeni)
• Sanayileşmenin plansızlığı, dengesizliği, yetersizliği
• Topraksızlık, toprağın bölünmesi, verimin azalması ve yetersizliği
• Tarımda makineleşmeden bu yana ölçülü toprak reformunun hayata geçirilememesi

• Hazine arazilerinin etkin şekilde kullanılmaması
• Kentsel arazilerin yağmalanmasına merkezî ve yerel yönetimlerin politik nedenlerle göz yummaları
• Deprem, sel felaketi vb. doğal olayların sıklığı, bunlara karşı önceden önlem alma olanağının bulunmayışı
• Kırsal alanlarda sağlık, beslenme, eğitim, ulaşım ve bu gibi olanakların yetersizliği, dengesizliği, denetimsizliği
• İş olanaklarının sadece kent merkezlerinde kurulan fabrikalar ve devlet kurumlarınca sağlanması
• Halkın bilgi, görgü, kültür gibi değer yargılarını yükselten kurumların kırsal bölgelerde bulunmaması ve böylece kentsel yaşamın özendirici bir nitelik ve nicelik taşıması vb. nedenler
• Gerek iş olanakları, gerek kalkınma düzeyleri bakımından Doğu ile Batı arasındaki eşitsizlik, bölgesel dengesizlik, çevresel ve
toplumsal koşulların iticiliği
• Doğu ve Güneydoğu’da yıllardan beri çözümlenemeyen ve günümüzde etkisini tüm yönleriyle hissettiren ekonomik, toplumsal
ve siyasal içerikli şiddet ve terör olayları, psikolojik baskı, kadın hakları ve kan davaları, töre ve namus cinayetleri, yoksulluk,
mesleksizlik, eğitimsizlik.

Göçün ülkemiz açısından olumsuz etkileri şunlardır:
• Göç veren yerleşmelerde(özellikle köyler, kasabalar, kırsal alanlarda) nüfus ve iş gücünün transferi hem kırsal nüfus artış hızını hem de
toplam nüfus içindeki payını azaltmıştır.

• Yaşanan göçler, kırsal alanların ıssızlaşıp insan kaynağı açısında boşalmasına, üretimin düşmesine; kırsal kalkınma (köy kalkınması)
ve modernleşme hamleleri sonucunda yapılan alt yapı, yol-su, elektrik, okul, cami vb. yatırımların atıl kalmasına sebep olmuştur.
• İnsan,emek, üretimve yatırımkaybı kırsal bölgelerde göçe güdülenmeyi ve özenmeyi, toplumsal dayanışma ve güvensizliği artırmıştır.
• İç göçler sonucunda sanayileşmiş, turizm potansiyeli yüksek, insan yaşamını kolaylaştıran koşullara ve olanaklara sahip büyük
ölçekli kent merkezlerinde gecekondu ve varoş sorunları ortaya çıkmıştır.
• Gecekondu ve varoş bölgelerinde altyapı yetersizliği, çevre kirliliğine sebep olmuştur.
• Plansız ve illegal yerleşimler kentlerin bütüncül yapısını bozmuştur.
• Gecekondu mahalleleri ve varoşlar çocuklardaki suç oranlarının yükselmesine sebep olmuştur.
• Eğreti yaşam çevreleri, enformel üretime ve enformel iş gücüne kaynaklık ederek kayıt dışılığın artmasına sebep olmuştur.
• Farklı kültürlerden ve farklı etnik yapılardan
kentlere özellikle de gecekondu ve varoş yerleşim alanlarına göç edenlerin, tam manasıyla kentli olmayı başaramaması ve kentle
bütünleşememesi yalnızlaşmaya, dışlanmışlığa, radikalleşmeye sebep olarak toplumsal gerilimler ve çatışmalar yaratmıştır.

Bir kentin tamamının veya belli bir bölümünün değişmesi, başka bir şekle girmesi
“kentsel dönüşüm” olarak tanımlanır.

1948 yılında Ankara’ya özgü olarak 5218 Sayılı “Ankara Belediyesine Arsa ve Arazisinden Belli
Bir Kısmını Mesken Yapacaklara 2290 Sayılı Kanun Hükümlerine Bağlı Olmaksızın ve Muayyen
Şartlarla Tahsis ve Temlik Yetkisi Verilmesi Hakkında Kanun” çıkarılmıştır. İlk Gecekondu Kanunu olarak nitelendirilebilecek bu Kanun’a göre belediyenin, arsalarını gecekondu sahiplerine düşük
bir bedel karşılığında verilmesinin önü açılmıştır.
Bu Kanun kapsamında, Ankara belediye sınırları
içinde 650 hektar gecekondu alanı ise hukuki olarak meşrulaşmıştır.

İngilizce “gentrification” kelimesinin karşılığı olan soylulaştırma, içeriği tam olarak ifade edilemediği
gerekçesiyle akademik çevrelerce “seçkinleştirme”, “nezihleştirme”, “burjuvalaştırma”, “mutenalaştırma”,
“centrifikasyon”, “jantiyleşme” gibi isimlerle anılmıştır. Soylulaștırma (gentrification), bir kavram olarak
ilk kez 1964 yılında sosyolog Ruth Glass tarafından, Londra’nın işçi mahallerindeki konutların orta ve
üst sınıf tarafından ele geçirilmesi, bu konutların yerine eskiye nazaran daha şık ve daha lüks konutların
yapılması ve bu bölgelerin sosyal karakterini değiştirilmesi ile ilgili olarak kullanılmıştır.

Mekânsal dışlanma, temelde yeni orta sınıfların belirli bir ekonomik sermayeye ulaştıktan sonra, birlikte yaşamak istemedikleri gruplardan uzaklaşmaları ve yeni nesil yerleşkeler olan sitelere, uydu kentlere göç etmeleri sonucunda oluşmaktadır.

Kentsel kimliği oluşturan ögelerinden diğeri
soyut kimlik ögeleridir. Bunlar sosyal, kültürel ve
ekonomik ögelerden oluşmaktadır.

Kentsel suçlara etki eden sosyo kültürel faktörleri sosyal yapı, eğitim durumu, kültürel yapılanma, kentlerdeki kolluk kuvvetlerinin sayısı ve
yaygınlaşan madde bağımlılığı gibi unsurlar oluşturmaktadır.

Kentsel suçlara etki eden demografik unsurlar
çoğunlukla göç ve genç nüfusun çokluğuyla açıklanmaktadır.

Literatürde 15-29 yaş grubunun suçla en çok ilişkili olan nüfus grubu olduğu ve kadınların erkeklere göre suça daha az eğilimli oldukları belirtilmektedir.

Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi’nde başlayan kentleşme hareketleri, 1950’lerde kırdan kente doğru gerçekleşen göçlerle ivme kazanmıştır. Göç alan kentler, hızlı şekilde ortaya çıkan bu duruma hazırlıksız yakalandığından, etkileri uzun yıllar devam edecek olan birçok sorunla karşılaşmak zorunda kalmıştır. İkinci Dünya Savaşı’nın oluşturduğu
koşulların ortadan kalkması ile birlikte Türkiye’de hızlı bir ekonomik büyüme yaşanmış, bu dönemde sanayi sektörü yükselişe geçerken tarım sektöründe gerilemeler olmuştur. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Göç, coğrafi mekân değiştirme sürecinin ekonomik, kültürel, sosyal ve siyasi yönleriyle toplumyapısını değişmesine neden olan bir nüfus hareketidir (Özer, 2004, 11). Türk Dil Kurumu tanımına göre göç; ekonomik, toplumsal veya siyasi sebeplerle bireyler ile toplulukların bir ülkeden başka bir ülkeye, bir yerleşim yerinden başka bir yerleşim
yerine gitme işi, taşınma, hicret, muhaceret olarak tanımlanmaktadır. Doğru yanıt B şıkkıdır.

Göç olgusu, genel olarak, iki gruba ayrılır. Bunlar, iç göç ve dış göçtür. İç göç, emeğin ülke içi hareketi iken dış göç, emeğin ülkeler arası dolaşımını ifade eder. İç göçler kır-kır, kır-kent, kent-kent ve kent-kır yönünde ortaya çıkar. Dış göç ise genellikle, geri kalmış ülkelerden gelişmiş ülkelere yönelik bir akım şeklinde gelişmektedir. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Türkiye’de kentlerin nüfus artış hızı genel nüfus artışından hızından fazladır. Bu durum ülke genelinde kırdan kente doğru çok ciddi göç hareketinin olduğunu göstermektedir. Cumhuriyet’in ilk yıllarında ülke nüfusunun dörtte biri kentlerde yaşarken bu oran doksanlı yıllardan itibaren terse dönmüştür. İl ve ilçe merkezlerinde ikamet edenlerin
oranı 2016 yılında %92,3’e yükselmiştir. Belde ve köylerde yaşayanların oranı ise %7,7 olarak gerçekleştir. D şıkkı dışındaki bilgiler doğru olmakla birlikte iç göçün nedenleri arasında yer alırlar, ancak D şıkkındaki bilgi yanlıştır. Doğru yanıt D şıkkıdır.

Plansız, düzensiz ve ani gelişen iç göçün sebep olduğu olumsuzluklar genellikle göç alan büyük kentlerde kendinî göstermiştir. Ancak göç veren bölgedeki demografik yapının değişmesi de kırsal alanlar için ciddi sorunlar oluşturmuştur. D şıkkı dışındaki tüm şıklarda verilen bilgiler kırdan kente göçün sonuçları arasında yer alırken, D şıkkındaki bilgi sonuçlardan değil nedenlerden biridir. Doğru yanıt D şıkkıdır.

Kent; yönetim şekli, sosyoekonomik, kültürel ve demografik özellikleri açısından kırsal bölgelerden ayrılan, tarımsal ve tarım dışı üretim, dağıtım ve denetim mekanizmalarının bir arada toplandığı, teknolojik gelişmişlik düzeylerine göre, belirli bir büyüklük, heterojenlik ve bütünleşme seviyesine ulaşmış; cemiyet tipi ilişkilerin olduğu, doğurganlık oranının kırsal alana göre daha düşük kaldığı; çekirdek aile tipinin, toplumsal farklılaşmanın, ikincil toplumsal ilişkilerin, uzmanlaşmanın ve sosyal hareketliliğin yaygın; eğitim ve öğretim faaliyetlerinin gelişkin olduğu yerleşim yerleri (Susmaz, 2009) olarak tanımlanabilir. Kentleşme ise dar anlamıyla, yukarıda sayılan özellikleri bünyesinde bulunduran kent sayısının ve şehirlerde yaşayan nüfusun artmasını ifade etmektedir. Bu açıdan kentleşmeye sebep olan en önemli faktörleri nüfus artışı ve göçler oluşturmaktadır. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Kent içi çöküntü alanları ve sanayinin desantralizasyonu nedeniyle boşalan
eski sanayi bölgeleri çoğu zaman, depreme dayanıksız oluşları, ekonomik ömürlerini tamamlamaları, plansız ve kanunsuz olarak yapılmaları, yasa dışı faaliyetlere ve güvenlik zafiyetlerine uygun ortamlar oluşturmaları nedeniyle daha sağlıklı yapılara dönüştürülmek istenmektedir. Kentsel dönüşüm denilen bu süreçteki asıl amaç, kentlerdeki hoş olmayan yapıları yenilemenin yanı sıra buralarda yaşayan halkın
yaşam kalitesini yükseltmek ve onlara daha insani şartlarda yaşayabilecekleri ortamları sunmaktır. Kentsel dönüşüm, bir kentin tamamının veya belli bir bölümünün değişmesi, başka bir şekle girmesi olarak tanımlamaktadır. Başka bir tanımda ise kentsel dönüşüm; kentlerdeki sıkıntılara çözüm üretmek için, değişim ve dönüşüme uğrayan bir bölgenin sosyal, çevresel, ekonomik ve fiziksel şartlarına kalıcı çözüm sağlamaya çalışan kapsamlı bir vizyon ve eylem olarak ifade edilmektedir. Nihayetinde kentsel dönüşüm bir kentin dokusuna zarar veren sorunların giderilmesi eylemidir. Doğru yanıt A şıkkıdır.

“Yerinden edilme” ilk bakışta siyasi bir kavram olarak çok farklı çağrışımlar yapabilmektedir. Ülkemizde de çeşitli zamanlarda farklı sebeplerden dolayı birçok yerinden edilme vakasıyla karşılaşılmıştır. Cumhuriyet Dönemi’nde özellikle azınlık
halkları, ulus devlet anlayışı kapsamında homojen bir yapının inşası ve sermayenin ulusallaştırılması uğruna yerlerinden edilmişlerdir. Türkiye ve Yunanistan arasındaki zorunlu nüfus mübadelesi de buna örnektir. Doğru yanıt E şıkkıdır.

1960’lı yıllara gelindiğinde 2 Temmuz 1966 tarihînde 775 sayılı “Gecekondu Kanunu” çıkarılmıştır. Kanun’un 18. maddesinde Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten itibaren yapılacak gecekonduların yıktırılacağı hüküm altına alınmıştır. Bu maddeden de anlaşılacağı üzere yine yürürlük tarihînden önceki gecekondular meşrulaştırılmış,
yaptırımlar ileriye dönük olarak yasada yer almıştır. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Suçun özellikle kentlerde yaygınlaşması, suça etki eden nedenlerin bilimsel anlamda tarihsel süreç itibarıyla analiz edilmesini gerektirmektedir. Kentsel suçlara etki eden faktörler genel olarak ekonomik, sosyal, kültürel, demografik, mekânsal
faktörler olarak sistematize edilmektedir.