SOSYAL SORUNLAR

Toplumsal yaşlanmayı belirleyen faktörler: hızla düşen doğum oranları, azalan ölüm oranları ve göç dinamikleridir.

Günümüzde “çok yaslı” olarak adlandırılan toplumlar aynı zamanda yüksek refah düzeyine sahiptir. Bu bakımdan düşünüldüğünde toplumsal yaslanma bir sorun değildir.

Dünya Sağlık Örgütüne (DSÖ) göre yaşlılık 65 yaşından sonra başlamaktadır.

Bazı ülkelerde 50 yasını asmış isçilere, “yaslı isçi” denilmektedir. Bir futbol karşılaşmasında, spiker 35 yasındaki bir futbolcuyu anlatırken “oldukça yaslandı” tanımlamasını kullanabilir. Türkiye’de 18 yasındaki birisi, oy vermek için yeterince “yaslıdır”. Dolayısıyla yaşlılığın tanımı; zamana, kültüre, bağlama, deneyime, koşullara ve yasalara göre farklılık gösterebilir. Dış görünüş ise oldukça izafi bir etkendir.

Yaşlı toplum tanımı, toplam nüfusun içinde 65 yaşından büyük kişilerin oranı %7’yi aşmış toplumları sınıflamak için kullanılmaktadır.

Türkiye’nin ortanca yası 1935 yılında 21,2 yıl olarak hesaplanmıştır. 1950 yılında 20,1 ve 2000 yılında ise 24,8 yıl olmuştur. Ortanca yas 2016 yılı itibarıyla 31,4 yıldır. Türkiye’de ortanca yas, 1935 ile 2000 arasında 3,6 yıl artarken, 2000 ile 2016 yılları arasındaki sürede yaklaşık 7 yıl artış göstermiştir.

Yaşlı toplum tanımı, toplam nüfusun içinde 65 yaşından büyük kişilerin oranı %10’u aşmış toplumları sınıflamak için kullanılmaktadır.

Demografik dönüşüm, toplumların doğum ve ölüm oranlarının yüksek olduğu asamadan daha düşük olduğu aşamalara doğru geçiş yapması olarak tanımlanabilir.

Araştırmacılar yaşlılığı 60 ya da 65 yasından başlatırken 15 yasın altındakileri genel olarak çocuklar ya da genç kuşaklar olarak kabul etmektedirler.

Geri çekilme kuramı, yaşlanma sürecinin doğal bir parçası olarak yaşlıların toplumdan geri çekileceklerini kabul eder.

Yaşlılık belirli bir kronolojik yastan itibaren başlatılan bir döneme işaret etmektedir. Örneğin Dünya Sağlık Örgütüne (DSÖ) göre yaşlılık 65 yaşından itibaren başlamaktadır (WHO, 2015). Ancak, kronolojik yaş, yaşlılığı ve toplumsal yaşlanma süreçlerini belirlemede yeterli olamayabilir. Birçok farklı durumda, yaş hesap edilirken insanın deneyimlerinin de değerlendirildiği görülmektedir.

Avrupa genelinde ortalama yaşam süresi 80,6 yıldır. Bu süre erkeklerde 77,9, kadınlarda ise ortalama 83,3 yıl olarak hesaplanmaktadır (TÜIK, 2017). Türkiye’de ise doğumda beklenen ortalama yaşam süresi 78 yıldır. Erkekler için 75,3 yıl ve kadınlar için ise 80,7 yıl olarak hesaplanmıştır.

Yaşlanma hızı, bir toplumda yaşlı nüfusunun iki katına çıkması için geçen süreye bakılarak belirlenir. Örneğin, Fransa’da yaşlı nüfusun oranının %7’den %14’e yükselmesi için geçen süre 115 yıl, İsveç’te 85 yıl ve Avustralya’da ise 73 yıl sürmüştür (WHO, 2015). Güncel tahminlere göre, Türkiye ise bu süreyi 15 yıl içinde tamamlayacaktır (Arun, 2013). Bu bakımdan değerlendirildiğinde, Türkiye dünyanın en hızlı yaşlanan toplumlarından birisidir.

Politik ekonomi yaklaşımının oluşmasına katkı veren araştırmacılar, 20. Yüzyılda sıkça dile getirilen yaşlı bağımlılığının aslında sosyal olarak inşa edilmiş bir durum olduğuna işaret etmektedirler. Onlara göre, yoksulluk, hatalı bir biçimde, yaşlanma sürecinin kaçınılmaz bir sonucu olarak kabul edilmektedir. O nedenle yaşlıların yoksulluğa uyum sağlaması beklenir.

Yaşlı nüfusunun oranı %7’yi aşmış ülkeler ‘‘yaşlı bir toplum’’ olarak sınıflanır.

Yaşlı nüfusunun oranı %10’u aşmış ülkeler “çok yaşlı bir toplum” olarak sınıflanır.

Türkiye’deki yaşlı nüfusun oranı Avrupa’daki ülkelerden daha düşüktür. Ancak, Türkiye yaşlı nüfusu bakımından Avrupa’da en hızlı artış gösteren
toplumlardan birisidir. Türkiye’de 60 yaşın
üzerindekilerin oranı 2100 yılına kadar 4 kat artacaktır.

Türkiyede ‘‘yaşlının yaşlısı’’ olarak tanımlanan
80 yaşın üzerindekilerin oranı 2100 yılına kadar 10 kat
artacaktır.

Araştırmacılar, sosyal gerçekliği anlamak,
betimlemek, açıklamak, keşfetmek için araştırmalara
ihtiyaç duyarlar. Geçerli ve güvenilir araştırma
bulgularını yorumlayarak sosyal politika oluşturanlara
ve uygulayıcılara, sorunları çözmeleri için perspektif
sunarlar.

Türkiye’de araştırmacıların ikincil veri analizi
yapabilmesi amacıyla veri toplayan en önde gelen
kurum Türkiye İstatistik Kurumudur (TÜİK). Gelir ve
Yaşam Koşulları Araştırması, Zaman Kullanımı
Araştırması, Türkiye Aile Yapısı Araştırması ve
Hanehalkı Bütçe Araştırması, TÜİK’in düzenli olarak
gerçekleştirdiği araştırmalardır.