SOSYAL SORUNLAR

Sanayi Devrimi’nin; teknolojik, toplumsal, ekonomik ve hukuki koşulları ile oluşan ortam, yeni sosyal sorunların doğup gelişmesine yol açmıştır.

İngiltere’de Sanayi Devrimi’ni başlatan ilk dalga dokuma endüstrisi alanındaki icatlarla başladı. 1800 yılından itibaren ise demir çelik endüstrisi hayati bir önem kazandı. Bu dalgalar birbirini_ izlemi ve gelişim; ulaştırma, kimya, iletişim vb. alanlara yayılarak büyük bir ivme kazanmıştır.

1764 tarihinde bir dokumacı tarafından bulunan Jenny adlı makine, dokumacıların işini yüz kez daha hızlı görmesine olanak vermiş, 1774 yılında ise Crompton bu makineyi geliştirerek, bir anda birçok mekiği birden kullanabilecek makineyi icat etmiştir. Cartwright adlı bir papaz da 1775 tarihinde çok daha gelişkin bir dokuma makinesini icat ediyordu.

Dokuma kesimindeki makineleşmenin hemen ardından da bir dizi önemli teknolojik gelişmenin yaşandığı demir ve çelik sanayiinde hızlı bir teknolojik gelişme başlıyor. 1750 tarihinde Huntsman ilk modern çelikhaneyi kuruyordu.

George Stephenson’un lokomotif üzerindeki çalışmaları sonucu, 1830’dan itibaren ilk trenler işlemeye başlamıştır. Böylece demir yolları, köprüler, tüneller, gemiler, limanlar inşa edilmiştir.

Sanayi Devrimi ve yeni ekonomik atılımlar liberal bir düşünce ortamı içinde doğmuştur. Klasik liberalizm kuramı Adam Smith tarafından oluşturulmuş ve daha sonra aynı düşünceyi paylaşan David Ricardo ve Robert Malthus’un katkılarıyla geliştirilmiştir. Bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler tekerlemesiyle simgelenen, insanların diledikleri gibi hareket etmeleri ve ekonomik faaliyetlerinde tam bir serbestliğe sahip olmalarını esas alan bu düşünceye göre, ekonomik ve toplumsal yaşantıyı yöneten doğal bir düzen bulunmaktadır.

19. yüzyılda Batı Avrupa toplumlarında sınıf çelişkileri, sınıf savaşımları ve sınıf hareketleri şeklinde
ortaya çıkan -sosyal sorun- Sanayi Devrimi’yle gelişen yapının bir sonucudur denilebilir.

1929 Ekonomik Bunalımı özellikle de II. Dünya Savaşı sonrası piyasa mekanizmasının serbest işleyişinden kaynaklı sıkıntıların devlet müdahaleleri ile ortadan kaldırılmaya çalışıldığı ve “sosyal liberalizm” olarak adlandırılan bir yapıya evrilecek 1970’li yıllardan itibaren ise “neo liberalizm” dönemi yaşanacaktır.

Robert Owen, Charles Fourier, Lovis Blanc, Philippe Buchez gibi düşünürler, işçi sınıfının işverenlerin elinde sömürülmesine ve yoksullaşmasına ve sanayi öncesi köy topluluklarının dağılmaları sonrası ortaya çıkan toplumsal parçalanmaya tepki gösterdiler. Bunlar, bir yandan işçi sınıfının özde eşitliğini ve yaşam ölçülerinin yükseltilmesini savunurlarken öte yandan da çatışmanın yerini sosyal uyum ve işbirliğinin almasını istiyorlardı.

İlk örgütlenme hareketleri de bu düşünce yörüngesinde İngiltere’de görülmüştür. İlk isçi örgütü 1792’de bir ayakkabıcının başlattığı ve Londra Yazışma Derneği adını taşıyan dernektir. Bu derneğin yayılma eğilimi göstermesi 1799’da Derneğin kapatılmasıyla sonuçlanmış ve 1800 yılında da her türlü örgütlenme yasağı getiren Birleşme Yasası çıkarılmıştır.

Sanayi Devrimi ile birlikte, küçük zanaat, tezgâh ve atölye üretiminin yerine yeni teknik ve makinelerle donatılmış fabrika üretimi geçmiş, yeni bir enerji kaynağı olan buhar gücü, insan, rüzgâr, su, hayvan gibi eski enerji kaynaklarının yerini almıştır.

Sanayi Devrimi’nin başladığı ülke İngiltere'dir.

Klasik liberalizm kuramı Adam Smıth tarafından oluşturulmuş ve daha sonra aynı düşünceyi paylaşan David Rıcardo ve Robert Malthus’un katkılarıyla geliştirilmiştir. Bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler tekerlemesiyle simgelenen, insanların diledikleri gibi hareket etmeleri ve ekonomik faaliyetlerinde tam bir serbestliğe sahip olmalarını esas alan bu düşünceye göre, ekonomik ve toplumsal yaşantıyı yöneten doğal bir düzen bulunmaktadır.

Makrososyal sorunlar, toplumun geniş kitlelerini ilgilendiren yapısal sorunlar olarak ele alınırken, mikrososyal sorunlar daha çok bireylerin davranışlarından kaynaklandığı düşünülen sosyal sorunlara işaret etmektedir. Bu anlamda yoksulluk, işsizlik gibi sorunlar makro sosyal sorunları ifade ederken alkol bağımlılığı daha çok bireysel davranışlara bağlı sorunlar olarak ifade edilmektedir.

Devrimi’nin ortaya çıkardığı en önemli sosyal sorunlardan biri olan kadın ve yaş sınırı tanımadan çocuk emeğinin bedensel güçlerinin üzerindeki ağır ve yıpratıcı işlerde çalışmaya zorlanmaları ve bir anlamda sömürülmeleri kuşakların yıkımına, sakatlıkların artmasına, genç yaşta ölümlere ve toplumsal huzursuzlukların çoğalmasına neden olmuştur.

Tam bir ekonomik özgürlük içinde büyük sanayi yaşamının geliştiği ve devletin, liberalizmin ilkelerini benimseyerek işçi ve işveren ilişkilerine karışmamayı en uygun yöntem kabul ettiği bu dönemde erkek, kadın ve her yaştaki çocuklar için çalışma süreleri 14–16 saatten aşağıya düşmemiştir.

Rekabet ve piyasa mekanizması liberal düşünürlere göre, girişimciyi, tüketicilerin talep ettikleri malları en ucuz ve en kaliteli şekilde üretmeye zorlayarak, girişimciyle toplumun çıkarlarının uyum içinde olmasını sağlar. Kişisel çıkarlar, salt toplumun ekonomik örgütlenmesini yaratmak ve sürdürmekle kalmaz, aynı zamanda bir ulusun refaha ve servete kavuşmasına da olanak tanır. Bahsi geçen seçenekler liberal düşünce için geçerlidir.

Emekle sermayenin ortak bir üretimde yeniden bütünleştirilerek, ekonomik bir birlik oluşturmalarını öngören ve sanayi öncesi topluluklara nostaljik bir yaklaşım içeren Birlikçi ya da Kooperatifçi Sosyalistlerin meydana getirdikleri akımdır. Bunlara ütopik sosyalistlerde denilmektedir. Sanayi Devrimi’nin doğurduğu sosyal sorunlara, üretim yöntemlerinin moralitesine ve insafsız kâr güdüsüne bir tepki olarak 19. yüzyılın ilk yarısında ortaya çıkmıştır.

Reformist, revizyonist, evrimci, parlamenter sosyalizm olarak da anılan bu akımın temsilcilerinin, bilimsel sosyalistlerden ayrıldığı en önemli nokta “sandık yoluyla gelen sosyalizme” inanmaları ve bu şekilde anayasacılık ve parti rekabeti gibi temel liberal demokratik ilkeleri tasdik etmeleridir.

Uluslararası piyasada rekabet koşullarında eşitlik sağlamanın yanı sıra insani, ahlakidinsel faktörler, işçi sınıfları arasında kader birliğinden doğan uluslararası dayanışmanın oluşturduğu baskı işçilerin uluslararası sosyal politikalar yolu ile koruması düşüncesini ortaya çıkarmış, böylece ulusal sınırlar dışına taşan bir uluslararası sosyal politikadan söz etmek mümkün olmuştur. Uluslararası düzlemde sosyal politika oluşturma düşünü ilk ortaya atan Robert Owen’dır.