SOSYAL SORUNLAR - Deneme Sınavı - 23

İşgücüne dâhil olmayanlar: İşsiz veya istihdamda olmayan 15 yaş üstü nüfus iş gücüne dahil olmayan nüfusu oluşturmaktadır. Türkiye İstatistik Kurumu 7 grubu bu nüfus içinde değerlendirmektedir. Bunlar;
• İş aramayıp çalışmaya hazır olanlar: Çeşitli nedenlerle bir iş aramayan, ancak 2 hafta içinde işbaşı yapmaya hazır olduğunu belirten kişilerdir. Bu kişiler iki alt başlıkta elealınmaktadır:
• İş bulma ümidi olmayanlar: Daha önce iş aradığı hâlde bulamayan veya kendi vasıflarına uygun bir iş bulabileceğine inanmadığı için iş aramayan ancak işbaşı yapmaya hazır olduğunu belirtenler.
• Diğer: Mevsimlik çalışma, ev kadını olma, öğrencilik, irad sahibi olma, emeklilik ve çalışamaz hâlde olma gibi nedenlerle iş aramayıp ancak işbaşı yapmaya hazır olduğunu belirtenler.
• Mevsimlik çalışanlar: Mevsimlik çalışması nedeniyle iş aramayan ve işbaşı yapmaya hazır olmayan kişiler.
• Ev işleriyle meşgul: Kendi evinde ev işleriyle meşgul olması nedeniyle iş aramayan ve işbaşı yapmaya da hazır olmayan kişiler.
• Öğrenci: Bir öğrenim kurumuna devam etmesi nedeniyle iş aramayan ve işbaşı yapmaya da hazır olmayan kişiler.
• Emekli: Bir sosyal güvenlik kuruluşundan emekli olduğu için iş aramayan ve işbaşı yapmaya da hazır olmayan kişiler.
• Çalışamaz hâlde: Bedensel özür, hastalık veya yaşlılık nedeniyle iş aramayan ve işbaşı yapmaya da hazır olmayan kişiler.
• Diğer: Ailevi ve kişisel nedenler ve bunun dışındaki diğer nedenler ile iş aramayan ve işbaşı yapmaya da hazır olmayan kişiler.

Fiilen bir işte çalışanların, emek piyasası ile
ilişkide olma potansiyeli olan bireylere oranı,
istihdam oranı olarak bilinmektedir.

Ülkemizde ücretli, maaşlı veya yevmiyeli çalışan kişiler, toplam istihdam
içinde en büyük paya sahip gruptur.

Türkiye İstatistik Kurum (TÜİK) işsizliği “Referans dönemi içinde (her ayın pazartesi ile başlayıp pazar ile biten ilk haftası referans dönemi olarak tanımlanır) istihdam hâlinde olmayan kişilerden iş aramak için son üç ay içinde iş arama kanallarından en az birini kullanmış ve 2 hafta içinde işbaşı yapabilecek durumda olan kurumsal olmayan çalışma çağındaki tüm kişiler” olarak tanımlamaktadır.

İşsizlik rakamlarının olduğundan daha düşük hesaplanmasının birçok nedeni vardır. Bu nedenlerden bazılarını şu şekilde sıralamak mümkündür:
• Tarımda istihdamının toplam istihdam içindeki payı: Tarım sektörünün ağırlıklı olduğu ekonomilerde işsizlik düşük çıkmaktadır.
• Kayıt dışı ekonominin varlığı: Kayıt dışı istihdam olduğu sürece işsizlik oranları gerçeği yansıtmayacaktır ve işsizlik olduğundan
düşük çıkacaktır.
• İşsizlik maliyetinin yüksek olması: İşsizler yaşamlarını devam ettirebilmek adına seçici davranamamakta, yüksek ücret getirisi ve
yeteneklerine uygun olmasa bile çalışma yaşamına katılmaktadırlar. Bu durum piyasa ücretinin altında bir ücret alan, ancak mecburi iş gücüne katılmak zorunda olanları temsil eder.
• Kamunun en büyük işveren durumunda olması: Kamuda aşırı istihdam gizli işsizliği doğurmaktadır. Bu yapı işsizlik oranlarının
olduğundan düşük çıkmasına neden olmaktadır.

Gizli işsizlik diğer işsizlik türlerinden farklıdır. Diğer işsizlik türlerinde
iş arayıp bulamama durumu varken, gizli işsizlikte
aslında çalışma vardır ve kişi işsiz değildir, ama bu
çalışmanın toplam üretime katkısı yoktur. Yani,
kişi çalışıyor görünmesine rağmen üretime hiçbir katkı sağlamıyorsa gizli işsizlik söz konusudur. Gizli işsizliğe daha çok tarım
kesiminde, aile işletmelerinde ve kamu sektöründe rastlanmaktadır. Tespit edilmesi ve ölçülmesi en
zor işsizlik türü olması sebebiyle, mücadelenin en
zor olduğu işsizlik türü gizli işsizliktir.

İşsizlik sigortası; bir işyerinde çalışırken, çalışma istek, yetenek, sağlık ve yeterliliğinde olmasına rağmen, kendi istek ve kusuru dışında işini kaybedenlere, uğradıkları gelir kayıplarını kısmen de olsa karşılayarak kendilerinin ve aile fertlerinin zor duruma düşmelerini önleyen, sigortacılık tekniği ile faaliyet gösteren, devlet tarafından kurulan zorunlu bir sigorta koludur.

Türkiye’de kırdan kente gerçekleşen iç göçün başlıca nedenleri şu şekilde sıralanabilir:
• Kırsal alanlarda nüfusun hızla artması, yüksek doğum oranı ve düşük ekonomik gelişme
• Tarımın büyük ölçüde makineleşmesiyle iş gücünün kırsal bölgelerden kentlere kaymak zorunda kalması (1950’lerden sonraki
iç göçteki artışın temel nedeni)
• Sanayileşmenin plansızlığı, dengesizliği, yetersizliği
• Topraksızlık, toprağın bölünmesi, verimin azalması ve yetersizliği
• Tarımda makineleşmeden bu yana ölçülü toprak reformunun hayata geçirilememesi

• Hazine arazilerinin etkin şekilde kullanılmaması
• Kentsel arazilerin yağmalanmasına merkezî ve yerel yönetimlerin politik nedenlerle göz yummaları
• Deprem, sel felaketi vb. doğal olayların sıklığı, bunlara karşı önceden önlem alma olanağının bulunmayışı
• Kırsal alanlarda sağlık, beslenme, eğitim, ulaşım ve bu gibi olanakların yetersizliği, dengesizliği, denetimsizliği
• İş olanaklarının sadece kent merkezlerinde kurulan fabrikalar ve devlet kurumlarınca sağlanması
• Halkın bilgi, görgü, kültür gibi değer yargılarını yükselten kurumların kırsal bölgelerde bulunmaması ve böylece kentsel yaşamın özendirici bir nitelik ve nicelik taşıması vb. nedenler
• Gerek iş olanakları, gerek kalkınma düzeyleri bakımından Doğu ile Batı arasındaki eşitsizlik, bölgesel dengesizlik, çevresel ve
toplumsal koşulların iticiliği
• Doğu ve Güneydoğu’da yıllardan beri çözümlenemeyen ve günümüzde etkisini tüm yönleriyle hissettiren ekonomik, toplumsal
ve siyasal içerikli şiddet ve terör olayları, psikolojik baskı, kadın hakları ve kan davaları, töre ve namus cinayetleri, yoksulluk,
mesleksizlik, eğitimsizlik.

Göçün ülkemiz açısından olumsuz etkileri şunlardır:
• Göç veren yerleşmelerde(özellikle köyler, kasabalar, kırsal alanlarda) nüfus ve iş gücünün transferi hem kırsal nüfus artış hızını hem de
toplam nüfus içindeki payını azaltmıştır.

• Yaşanan göçler, kırsal alanların ıssızlaşıp insan kaynağı açısında boşalmasına, üretimin düşmesine; kırsal kalkınma (köy kalkınması)
ve modernleşme hamleleri sonucunda yapılan alt yapı, yol-su, elektrik, okul, cami vb. yatırımların atıl kalmasına sebep olmuştur.
• İnsan,emek, üretimve yatırımkaybı kırsal bölgelerde göçe güdülenmeyi ve özenmeyi, toplumsal dayanışma ve güvensizliği artırmıştır.
• İç göçler sonucunda sanayileşmiş, turizm potansiyeli yüksek, insan yaşamını kolaylaştıran koşullara ve olanaklara sahip büyük
ölçekli kent merkezlerinde gecekondu ve varoş sorunları ortaya çıkmıştır.
• Gecekondu ve varoş bölgelerinde altyapı yetersizliği, çevre kirliliğine sebep olmuştur.
• Plansız ve illegal yerleşimler kentlerin bütüncül yapısını bozmuştur.
• Gecekondu mahalleleri ve varoşlar çocuklardaki suç oranlarının yükselmesine sebep olmuştur.
• Eğreti yaşam çevreleri, enformel üretime ve enformel iş gücüne kaynaklık ederek kayıt dışılığın artmasına sebep olmuştur.
• Farklı kültürlerden ve farklı etnik yapılardan
kentlere özellikle de gecekondu ve varoş yerleşim alanlarına göç edenlerin, tam manasıyla kentli olmayı başaramaması ve kentle
bütünleşememesi yalnızlaşmaya, dışlanmışlığa, radikalleşmeye sebep olarak toplumsal gerilimler ve çatışmalar yaratmıştır.

Bir kentin tamamının veya belli bir bölümünün değişmesi, başka bir şekle girmesi
“kentsel dönüşüm” olarak tanımlanır.

1948 yılında Ankara’ya özgü olarak 5218 Sayılı “Ankara Belediyesine Arsa ve Arazisinden Belli
Bir Kısmını Mesken Yapacaklara 2290 Sayılı Kanun Hükümlerine Bağlı Olmaksızın ve Muayyen
Şartlarla Tahsis ve Temlik Yetkisi Verilmesi Hakkında Kanun” çıkarılmıştır. İlk Gecekondu Kanunu olarak nitelendirilebilecek bu Kanun’a göre belediyenin, arsalarını gecekondu sahiplerine düşük
bir bedel karşılığında verilmesinin önü açılmıştır.
Bu Kanun kapsamında, Ankara belediye sınırları
içinde 650 hektar gecekondu alanı ise hukuki olarak meşrulaşmıştır.

İngilizce “gentrification” kelimesinin karşılığı olan soylulaştırma, içeriği tam olarak ifade edilemediği
gerekçesiyle akademik çevrelerce “seçkinleştirme”, “nezihleştirme”, “burjuvalaştırma”, “mutenalaştırma”,
“centrifikasyon”, “jantiyleşme” gibi isimlerle anılmıştır. Soylulaștırma (gentrification), bir kavram olarak
ilk kez 1964 yılında sosyolog Ruth Glass tarafından, Londra’nın işçi mahallerindeki konutların orta ve
üst sınıf tarafından ele geçirilmesi, bu konutların yerine eskiye nazaran daha şık ve daha lüks konutların
yapılması ve bu bölgelerin sosyal karakterini değiştirilmesi ile ilgili olarak kullanılmıştır.

Mekânsal dışlanma, temelde yeni orta sınıfların belirli bir ekonomik sermayeye ulaştıktan sonra, birlikte yaşamak istemedikleri gruplardan uzaklaşmaları ve yeni nesil yerleşkeler olan sitelere, uydu kentlere göç etmeleri sonucunda oluşmaktadır.

Kentsel kimliği oluşturan ögelerinden diğeri
soyut kimlik ögeleridir. Bunlar sosyal, kültürel ve
ekonomik ögelerden oluşmaktadır.

Kentsel suçlara etki eden sosyo kültürel faktörleri sosyal yapı, eğitim durumu, kültürel yapılanma, kentlerdeki kolluk kuvvetlerinin sayısı ve
yaygınlaşan madde bağımlılığı gibi unsurlar oluşturmaktadır.

Kentsel suçlara etki eden demografik unsurlar
çoğunlukla göç ve genç nüfusun çokluğuyla açıklanmaktadır.

Literatürde 15-29 yaş grubunun suçla en çok ilişkili olan nüfus grubu olduğu ve kadınların erkeklere göre suça daha az eğilimli oldukları belirtilmektedir.