SOSYAL SORUNLAR - Deneme Sınavı - 16

Mekânsal dışlanma, temelde yeni orta sınıfların belirli bir ekonomik sermayeye ulaştıktan sonra, birlikte yaşamak istemedikleri
gruplardan uzaklaşmalarını ifade eder. Bu süreçte kent içi çöküntü bölgelerinde yaşayan etnik kökeni veya ekonomik yetersizlikleri
nedeniyle dezavantajlı konumda olan Romanlar,
göçmenler, mülteciler ve sığınmacılar orta sınıf kent sakinleri tarafından mekansal ve sosyal dışlanmaya maruz kalırlar.

Kent kimliğini oluşturan fiziksel öğeler kentin bulunduğu coğrafi bölgenin koşullarına göre belirlenir.

Kentte suç oranlarını arttıran mekansal faktörlere jullanılmayan ve fonksiyonel olmayan alanlar, kent tasarımı, kent mekânının yapısı, aydınlatma elemanlarının yeterliliği, nüfus yoğunluğu, nüfus büyüklüğü,
nüfus karakteristikleri, kentsel mekânların gece ve gündüz kullanıcı sayısı, gecekondulaşma, kent merkezîne uzaklık, kent büyüklüğü, boş konut
birimlerinin mevcudiyeti, trafik sıkışıklığı, kolluk kuvvetlerinin ve kent içi gözetim mekanizmalarının yetersizliği örnek verilebilir.

1930’lu yıllarda, Amerika’daki ekonomik buhranın etkilerinin görüldüğü ülkemizde, kamu sektörü konut sektöründen çekilmiş, bu sebeple yeterli sayıda bireysel konut inşası gerçekleştirilememiştir. Böylece Ankara’da gecekondulaşma başlamıştır (Yüksel, 2007). Değerlenen arsa ve araziler, üst ve orta sınıfların
konut sahibi olmalarını zorlaştırınca da 1934-1935 yıllarında ilk kez toplu konut kooperatifleri ortaya çıkmıştır.

1948 yılında Ankara’ya özgü olarak 5218 Sayılı “Ankara Belediyesine Arsa ve Arazisinden Belli Bir Kısmını Mesken Yapacaklara 2290 Sayılı Kanun Hükümlerine Bağlı Olmaksızın ve Muayyen Şartlarla Tahsis ve Temlik Yetkisi Verilmesi Hakkında
Kanun” çıkarılmıştır. İlk Gecekondu Kanunu olarak nitelendirilebilecek bu Kanun’a göre belediyenin, arsalarını gecekondu sahiplerine düşük bir bedel karşılığında verilmesinin önü açılmıştır.

İkinci Dünya Savaşı sırasında çıkarılan Varlık Vergisi uygulaması ve buna bağlı olarak gayrı Müslimlerin mallarının mülkiyetinin el değiştirmesi

İngilizce “gentrification” kelimesinin karşılığı olan soylulaştırma, içeriği tam olarak ifade edilemediği gerekçesiyle akademik çevrelerce “seçkinleştirme”, “nezihleştirme”, “burjuvalaştırma”, “mutenalaştırma”, “centrifikasyon”, “jantiyleşme” gibi isimlerle anılmıştır. Soylulaştırma en genel anlamıyla, kent içi çöküntü alanlarındaki sosyo-ekonomik bakımdan sınıfsal, fiziksel bakımdan ise mekânsal ayrışmayı ifade etmektedir.

Kapitalizmin ilk evrelerinde toplumsal eşitsizlik çerçevesinde gelişen kentlerde, zenginler ile yoksullar ortak alanlarda buluşup, işlevsel olarak birleştirebilirken
günümüzde artan eşitsizlik nedeniyle bu kesimler birbirleriyle ilişkisiz ve birbirlerine kapalı bir şekilde yaşamaya başlamışlardır. A şıkkı mekansal ayrışmadan öncesi zamanlardan bahsetmektedir

Ayrıca, Tophane bölgesiyle özdeşleşen alaturka kafelerin proje kapsamında lüks kafe ve restoranlara dönüştürülecek olması da projenin sebep olduğu kimlik yitiminin bir başka örneğini oluşturmaktadır.

Yüksek doğum oranları ve kontrolsüz göç hareketleri, kentlerdeki genç nüfusun artmasına ve suç potansiyeli yüksek kitlenin kentlerde yoğunlaşmasına sebep olmaktadır.

kKntsel mekânların gece ve gündüz kullanıcı sayısı, gecekondulaşma, kent merkezîne uzaklık, kent büyüklüğü, boş konut birimlerinin mevcudiyeti, trafik sıkışıklığı, kolluk kuvvetlerinin ve kent içi gözetim mekanizmalarının etkinliği bu mekânsal faktörlere örnek olarak verilebilir.

Üretim faaliyetinde kullanılan insan gücüne emek denir.

Bağımlı nüfus: Çalışma çağındaki nüfusun belirlenmesinde, alt ve üst yaş limitlerin dışında olan nüfus bağımlı nüfus olarak tanımlanmaktadır. 15 yaş altının çalışma çağından sayılmamasının nedeni çocukların korunması iken, 65 yaş üstünün dâhil edilmemesi ise yaşlı nüfusun nispeten verimliliğinde yaşanan azalmadır. Her toplum için 15 yaş altı ve 65 yaş üstü insanların çalışmadan muaf kabulü, bu nüfusun hayatlarını devam ettirmeleri için, çalışan nüfusa bağımlı olmasını gerektirir. Bu sebeple 15 yaş altı ve 65 üstü nüfus, bağımlı nüfus olarak tanımlanmaktadır.

İstihdam oranı: Kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus içinde istihdam edilenlerin oranıdır. Toplumda üretken olma potansiyeli taşıyan nüfus içinde emek piyasası ile ilişkide olan tüm bireylerin çalışmakta olması mümkün değildir. Dolayısıyla emek piyasası ile ilişkide olan bazı bireyler fiilen çalışma pozisyonunda değildir. İstihdam edilmiş
olanların fiilen çalışanlar olması, emek faktörünün üretimde değerlendirilme eğilimini incelemek için istihdam oranının incelemeyi gerekli kılar.

Ülkemizde hem istihdam hem de iş gücüne katılım oranının, genç nüfus olarak değerlendirilen 15-24 yaş arası için çok daha düşük olduğu görülmektedir. Bu durum gençlerin emek piyasası içinde bulunma ve üretim süreci içinde fiilen yer alma eğilimlerinin, diğer gruplara göre daha düşük olduğu anlamına gelmektedir.

İşsizlik rakamlarının olduğundan daha düşük hesaplanmasının birçok nedeni vardır. Bu nedenlerden bazılarını şu şekilde sıralamak mümkündür:
• Tarımda istihdamının toplam istihdam içindeki payı: Tarım sektörünün ağırlıklı olduğu ekonomilerde işsizlik düşük çıkmaktadır.
• Kayıt dışı ekonominin varlığı: Kayıt dışı istihdam olduğu sürece işsizlik oranları gerçeği yansıtmayacaktır ve işsizlik olduğundan düşük çıkacaktır.
• İşsizlik maliyetinin yüksek olması: İşsizler yaşamlarını devam ettirebilmek adına seçici davranamamakta, yüksek ücret getirisi ve yeteneklerine uygun olmasa bile çalışma yaşamına katılmaktadırlar. Bu durum piyasa ücretinin altında bir ücret alan, ancak mecburi iş gücüne katılmak zorunda olanları temsil eder.
• Kamunun en büyük işveren durumunda olması: Kamuda aşırı istihdam gizli işsizliği doğurmaktadır. Bu yapı işsizlik oranlarının olduğundan düşük çıkmasına neden olmaktadır.

Kişinin iradesi ile işsiz olma durumu, iradi işsizlik olarak tanımlanır.Kişinin isteği dışında ortaya çıkan işsizlik ise gayri iradi işsizlik olarak tanımlanmaktadır. İradi işsizliğin aksine gayri iradi işsizlikte; çalışma istek ve gücüne sahip kişi, piyasa ücretinden daha az getiri sağlayacak bir işte çalışmayı kabul edebilecek olmasına rağmen iş bulamaz.

Nüfusun hızlı artması, işsizliğe neden olabilmektedir. Nüfus artış hızı dışında bir başka işsizlik nedeni ise tarım sektöründe yaşanan daralma olarak gösterilebilir.Küreselleşme de işsizliğe neden olabilen bir başka unsurdur. İşsizliğe neden olabilecek bir başka faktör ise teknolojidir. Teknolojik gelişimlerin gereklerine uyum sağlayamayan iş gücü ve işletmeler sebebiyle işsizlik artmaktadır. İşgücü piyasalarındaki yaşanan değişimler de işsizliği arttırmaktadır. İşgücü maliyetlerini de işsizliğin nedenleri arasında sayılmak mümkündür. İşgücü maliyetleri arttığında iş gücüne olan talep azalmaktadır. İşsizliğin nedenlerinden birisi de vasıf-meslek uyumsuzluğudur.

Ülkelerin ekonomik yapılarındaki dalgalanmalar nedeniyle ortaya çıkan işsizlik türü ise konjonktürel yani dönemsel işsizlik olarak tanımlanır.Yapısal işsizlik, ülkelerin sosyal, kültürel ve ekonomik yapılarından ya da bu yapıdaki değişimlerden dolayı ortaya çıkmaktadır.

Pasif istihdam politikaları, işsizliğin olumsuz sonuçlarını gidermeyi amaçlayan politikalardır. İşsizlik yardımı, gelir kaybına maruz kalan işsizlere asgari bir gelir güvencesi sağlayan bir pasif istihdam politikasıdır. İşsizlik yardımı, sosyal devlet ilkesini benimseyen ülkelerdeki işsizlik sigortasından yararlanamayanlara yönelik bir uygulamadır.