SOSYAL SORUNLAR - Deneme Sınavı - 16

Yine Sen’in ortaya koyduğu yapabilirlik yaklaşımından farklı olarak, Nussbaum’un yapabilirlikler yaklaşımı her birey için garanti edilmesi gereken 10 temel yapabilirlik içermekte (Nussbaum, 2000, 78-80 ve 2011, 33-34) ve hükümetler bireyleri bu 10 temel yapabilirliği gerçekleştirme özgürlüklerini garanti etmelidirler. Bu yapabilirlikler şu şekilde sıralanmaktadır (Nussbaum, 2000, 78-80; 2006, 58-59): 1. Hayat (Life): Normal bir yaşam süresinin sonuna kadar yaşayabilmek. Çok erken ölmemek ya da yaşamaya değmeyecek kadar çok kısa bir yaşama sahip olmamak. 2. Sağlık (Bodily Health): İyi bir sağlığa sahip olmak; üretken olmak, yeteri kadar beslenebilmek; yeterli bir eve sahip olmak. 3. Bütünlük (Bodily Integrity): Bir yerden başka bir yere özgürce hareket edebilmek; saldırıdan, cinsel tacizden ve şiddetten uzak olmak; üremede (evlilikte) seçim şansına sahip olmak. 4. Duyumlar, Hayal Gücü ve Düşünce (Senses, Imagination and Thought): Duyularını kullanabilmek, hayal kurabilmek ve düşünebilmek. Bunları insanca yerine getirebilmek. Ayrıca, bunları yerine getirirken yeteri kadar eğitime sahip olmak. 5. Duygular (Emotions): Dışardaki insanlarla ve cisimlerle sevgi bağı kurabilmek; (bizi) kişiyi sevenleri ve kollayanları karşılıklı biçimde sevebilmek. Sevdiklerimizin yokluğunda büyük üzüntü duyabilmek. 6. Muhakeme-Pratik Akıl (Practical Reason): “İyi” kavramını düşünebilmek. Birisinin yaşamını planlamada iyice düşünüp karar verebilmek. 7. Yakın İlişki (Affiliation): a. Birileriyle yaşayabilmek; diğer insanlara ilgi ve yakınlık duymak; farklı sosyal ilişkiler kurabilmek; başkasının içinde bulunduğu durumu düşünebilmek. b. Kendine saygı duyabilmek; diğerlerinin haklarına sahip olabilmek; diğer insanlarla eşit olmak. 8. Hayvanlar – Bitkiler (Other Species): Hayvanlarla bitkilerle ve doğa ile yakın ilişki kurmak ve ilgi duymak. 9. Oyun (Play): Gülebilmek, oyun oynayabilmek, eğlenebilmek. 10. Çevresinde Kontrol Gücünün Bulunması (Control Over One’s Environment): a. Siyasi: Siyasi seçimlere etkin bir şekilde katılabilmek; siyasi katılım hakkına sahip olmak; serbestçe konuşma hakkına sahip olmak. b. Maddi: Mülk sahibi olabilmek; diğerleriyle eşit mülk haklarına sahip olmak; diğer insanlarla eşit haklar çerçevesinde iş arayabilmek; iş yerinde insan yerine konmak; diğer işçilerle karşılıklı tanıma içerisinde anlamlı ilişkiler kurabilmek. (Çeviri: Karaçay vd., 2014, 30).

1998 yılında Nobel Ekonomi Ödülü’nü kazanan Hindistan asıllı ekonomist ve sosyal kuramcı Amartya Sen

Günümüzde finans ile oldukça iç içe geçmiş olarak tartışılan ve matematiksel modellemelerin oldukça ağırlıklı olarak yer kapladığı kalkınma literatürünün ortaya çıkıp gelişmesinde ise kimi normatif bakış açıları bulunmaktadır. Bu bakış açılarını sunan filozoflar arasında ekonomi biliminin klasikleri arasında gösterilen Adam Smith, Karl Marx, John Stuart Mill ve Thomas Malthus gibi isimlerin yanında, İkinci Dünya Savaşı’nın hemen öncesinde ve sonrasında söz konusu bu alanda ağırlıklarını oldukça hissettirmeye başlayan ve kalkınma süreçlerinin arkasında yatması gereken normatif motivasyona dair farklı fikirler sunan filozoflar arasında Friedrich Hayek, John Maynard Keynes, Karl Polanyi, Jospeh Schumpeter ve Throsten Veblen gibi isimleri işaret edebiliriz. Bu alanda kırılma sayılabilecek bir dönüşümü ya da öneriyi gündeme getirmiş daha çağdaş isimler olarak ise Amartya Sen, Robert Solow, Richard Layard, Ursula Hicks, Kenneth Arrow, Paul Samuelson, Richard Nelson ve Sidney Winter işaret edilebilir. Her ne kadar eserlerinde her zaman doğrudan ifade etmemiş olsalar da bahsedilen birçok filozof ve diğerleri için kalkınma, ekonomik büyüme, genişleme gibi amaçların temel motivasyonu olarak iki temel yönlendirici bakış açısı söz konusudur. Doğrun cevap B'dir.

Günümüzde finans ile oldukça iç içe geçmiş olarak tartışılan ve matematiksel modellemelerin oldukça ağırlıklı olarak yer kapladığı kalkınma literatürünün ortaya çıkıp gelişmesinde ise kimi normatif bakış açıları bulunmaktadır. Bu bakış açılarını sunan filozoflar arasında ekonomi biliminin klasikleri arasında gösterilen Adam Smith, Karl Marx, John Stuart Mill ve Thomas Malthus gibi isimlerin yanında, İkinci Dünya Savaşı’nın hemen öncesinde ve sonrasında söz konusu bu alanda ağırlıklarını oldukça hissettirmeye başlayan ve kalkınma süreçlerinin arkasında yatması gereken normatif motivasyona dair farklı fikirler sunan filozoflar arasında Friedrich Hayek, John Maynard Keynes, Karl Polanyi, Jospeh Schumpeter ve Throsten Veblen gibi isimleri işaret edebiliriz. Bu alanda kırılma sayılabilecek bir dönüşümü ya da öneriyi gündeme getirmiş daha çağdaş isimler olarak ise Amartya Sen, Robert Solow, Richard Layard, Ursula Hicks, Kenneth Arrow, Paul Samuelson, Richard Nelson ve Sidney Winter işaret edilebilir. Her ne kadar eserlerinde her zaman doğrudan ifade etmemiş olsalar da bahsedilen birçok filozof ve diğerleri için kalkınma, ekonomik büyüme, genişleme gibi amaçların temel motivasyonu olarak iki temel yönlendirici bakış açısı söz konusudur. Doğrun cevap C'dir.

Bu bakış açılarından birincisi kalkınmanın daha fazla ekonomik değer üreten, daha fazla ekonomik çıktı ortaya koyan bir süreci hedeflemesi gerektiği fikrini savunurken, ikinci görüş (Amartya Sen, Robert Solow, Richard Layard, Ursula Hicks, Kenneth Arrow, Paul Samuelson, Richard Nelson ve Sidney Winter) ekonomik değerin ya da ekonomik çıktının her zaman daha yüksek bir yaşam kalitesi, daha uzun ve yoğun bir esenlik hali ya da daha fazla özgürlük ve fırsat getirmediğine işaret ederek, kalkınma sürecini ve hedefini yönlendiren temel motivasyonun ekonomik çıktı olamayacağını iddia etmektedir. Doğru cevap E'dir.

İnsani Kalkınma Anlayışı: Kalkınma anlayışının temel motivasyonu kalkınmayı hedefleyen ülke veya bölge insanların yaşam kalitesi, esenliklerini, sahip oldukları fırsatları ve özgürlüklerini arttırmaktır. Doğru cevap D'dir.

James Watt sanayi üretiminde kullanılmak üzere buhar makinasını geliştirmiştir.

Demir yolları, köprüler, tüneller,
gemiler, limanlar inşa edildiğinde, ulaşım hızlanmış ve hammadde sağlama, üretime pazar bulabilme konularındaki aşılmıştır.

Mülkiyet sahibi sınıf kar oranlarını sabit tutmak için maliyetleri azaltmaya yönelmiştir. En fazla tasarrufta bulunabilecekleri maliyet kalemi işçi ücretleri olduğundan, çalışma süreleri uzatılıp ücretler düşürülerek kar payı artırılmıştır.
Dönemin sözleşme serbestisini egemen,mesleki örgüt (sendika) kurmayı ise yasaklayan ekonomi felsefesi ve kurulu hukuk düzeni de işçilerin çalışma koşullarını ağırlaştıran etmenlerdendir.

Uzun iş süreleri, gece çalışmaları, aile düzenini kökünden sarsmıştır.
Kadın, çocuk ve genç işçi sayılarının giderek çoğalması; yetişkin erkek iş gücü yönünden daha önce rastlanılmayan ve işsizlik olarak adlandırılan
bir başka sorunu da beraberinde getirmiştir.

Klasik liberal ekonomi felsefesine göre üretime katılan faktörlerin üretimden
alacakları pay -bölüşüm sorunu- ekonomik düzenin temel kurumları olan piyasa mekanizması ve fiyatlar sistemi ile kendiliğinden çözülür.

Çatışmacı kurama
göre ise sosyal sorunların temelinde toplumsal
sınıflar arası karşıtlık ve mücadele bulunur.

A. Smith’e göre, kişi bir girişimde bulunurken, içinde yer aldığı ortamın koşulları hakkında kamu otoritelerinden daha çok bilgiye sahiptir. Kişisel çıkarları ona, hangi malı, ne zaman, hangi yöntemle ve en yüksek kâr getirecek şekilde nasıl üretebileceğini gösterir. Kişiyi, bu şekilde davranmaya yönelten ve kişiyle toplumun çıkarlarını uyumlaştıran olay, rekabettir.

Sismondi kapitalist düzendeki bozuk gelir dağılımını
eleştirerek, emek ve sermaye arasındaki uyumsuzluğun
giderilmesi için tarımda herkesin küçük bir
toprağa kavuşturulmasını, büyük işletmelerin yerini
bağımsız küçük üreticilerin almasını istiyordu.

Birinci grupta, yani hak eden yoksullar olarak tanımlanan kategoride, genel olarak yaşlılar, çocuklar, hasta ve bakıma muhtaç bireyler ve engelliler işaret edilir.

Düşük Becerili Olma Tuzağı: Kötü beslenme
ve düşük eğitim seviyesiyle beraber gelen
düşük becerili olma tuzağı.

Elverişsiz Koşullar Tuzağı: Yoksulların daha
çok güvencesiz, sigortasız ve kaotik işlerde
çalışmaları dolayısıyla içine düştükleri elverişsiz koşullar tuzağı

Mutlak yoksulluk, belli bir düzeyde mal ve hizmet erişimine sahip olmayı bir tür yoksulluk sınırı olarak belirler ve bunun altında imkâna sahip
olma durumunu yoksulluk olarak tanımlar.

Sen’in yapabilirlik yaklaşımı normatif bir değerlendirme çerçevesi olarak geliştirilmiş bir yaklaşımdır. Bunun anlamı, yapabilirlik yaklaşımının sadece kalkınma konusunu değil, ama aynı zamanda birçok sosyal olguyu ve sorunu bir norma öncelik vererek değerlendirme yapan bir çerçeve olmasıdır. Bir diğer deyişle, Sen’in yapabilirlik yaklaşımı kalkınma, sosyal adalet, sosyal seçim, yoksulluk, eşitsizlik, yaşam kalitesi ve standardı, sosyal politika düzenlemeleri gibi konularda faillik, özgürlük ve bireyin seçim yapabilme kapasitesine öncelik vererek değerlendirme yapan bir yaklaşımdır. Sosyal adalet, sosyal seçim, yoksulluk ve eşitsizlik gibi konuları değil ama özel olarak kalkınma konusuna Sen’in yapabilirlik yaklaşımı çerçevesinden baktığımızda kalkınmanın bireyin değer verdiklerini yapabilme ya da gerçekleştirebilme özgürlüğünün artması olarak tanımlandığını görmekteyiz (bkz. Sen, 1999). Doğru cevap C'dir.

Yapabilirlik yaklaşımının kavramsal çerçevesinin netleştirilmesine oldukça önemli katkılar sunmuş Robeyns ise söz konusu bu çevirim faktörlerini daha somut olarak • Kişisel çevirim faktörleri (örneğin; bireyin fiziksel durumu, cinsiyeti, metabolizması, yetenek ve zekâsı) • Sosyal çevirim faktörleri (örneğin; ayrımcı uygulamalar, toplumsal cinsiyet rolleri, sosyal hiyerarşiler) • Çevresel çevirim faktörleri (örneğin; iklim koşulları, coğrafi konum, altyapı yatırımları) olarak üç başlık altında toplamaktadır (Robeyns, 2003, 63; 2005a, 99; 2009, 41). Doğru cevap D'dir.