SOSYAL PSİKOLOJİ II

Dualizm, beden ve zihnin (ya da ruhun ya da zihinsel süreçlerin) çok temel bir biçimde farklı özler olduğuna ilişkin felsefi görüştür. Bu görüşün önemli temsilcileri Platon ve Descartes'tir. Bu görüşün sağlık alanındaki temsilcileri ise Hipokrat, Galen ve İbni Sina'dır.

Biyotıbbi model;

1. İndirgemecidir. Bu yüzden sağlığın içerdiği diğer faktörlerin karmaşıklığını göz ardı eder.
2. Mekaniktir. Bu yüzden her hastalığın birincil bir biyolojik nedeni olduğunu varsayar.
3. Düalisttir. Bu yüzden bireyin sosyal ve psikolojik yanlarını ihmal eder.
4. Empiristtir (görgülcüdür). Bu yüzden hastalıkların biyolojik nedenlerinin nesnel olarak saptanabileceğini varsayar.
5. Hastalık odaklıdır. Bu yüzden sağlığı değil hastalığı vurgular.
6. Müdahalecidir. Bu yüzden aşırı biçimde müdahale eder.

Monizm: Beden ve zihnin (ya da ruhun ya da zihinsel süreçlerin) temelde tek bir öz olduğuna ve altlarında yatan tek bir gerçekliğin parçaları olduğuna ilişkin felsefi
görüştür.

Dualizm: Beden ve zihnin (ya da ruhun ya da zihinsel süreçlerin) çok temel bir biçimde farklı özler olduğuna ilişkin felsefi görüştür.

Akut hastalıklar: Görece kısa süren hastalıklardır.

Kronik hastalıklar: Süregiden ve genellikle geriye döndürülemeyen hastalıklardır

"Bireysel psikolojik ve sosyal fonksiyonellikler açısından kültürler arasında karşılaştırmalar yapmak" sağlık psikolojisinin ve psikoloji disiplininin eğitimsel, bilimsel ve profesyonel katkısının sağlıkla ilişkili  bütünleştirmek istediği alanlar arasında yer almaz.

Sağlık psikolojisi içinde dört yaklaşım ayırt edilebilir: Klinik temelli sağlık psikolojisi, kamu temelli sağlık psikolojisi, topluluk temelli sağlık psikolojisi ve eleştirel sağlık psikolojisi.

Güçlendirme: Basit olarak insanların yaşamlarının kontrolünü ellerine almasıdır

Yaşam tarzı: Bireyin sergilediği spesifik davranışları da içeren, bireyin hayatını yaşama biçimidir

Fiziksel sağlığa ilişkin olarak kontrol odağının ölçümünde Çok Boyutlu Sağlık
Kontrol Odağı Ölçeği kullanılmaktadır.

Öz yeterlik, kontrol odağı kavramına benzer bir şekilde kontrol algısının önemli olduğunu vurgular ve beklentiye dair bilişlere dayanır

Beden ve zihnin temelde tek bir öz olduğuna ve altlarında yatan tek bir gerçekliğin parçaları olduğuna ilişkin felsefi görüş monizm'dir.

Beden ve zihnin (ya da ruhun ya da zihinsel süreçlerin) çok temel bir biçimde farklı özler olduğuna ilişkin felsefi görüş dualizmdir.

Biyotıbbi model ciddi bir biçimde eleştirilmektedir. Bu eleştirileri şöyle sıralamak mümkündür. Biyotıbbi model:
1. İndirgemecidir. Bu yüzden sağlığın içerdiği diğer faktörlerin karmaşıklığını göz ardı eder.
2. Mekaniktir. Bu yüzden her hastalığın birincil bir biyolojik nedeni olduğunu varsayar.
3. Düalisttir. Bu yüzden bireyin sosyal ve psikolojik yanlarını ihmal eder.
4. Empiristtir (görgülcüdür). Bu yüzden hastalıkların biyolojik nedenlerinin nesnel olarak saptanabileceğini varsayar.
5. Hastalık odaklıdır. Bu yüzden sağlığı değil hastalığı vurgular.
6. Müdahalecidir. Bu yüzden aşırı biçimde müdahale eder.

Dolayısıyla sağlık odaklı değil hastalı odaklı olması eleştirilmektedir. Bu nedenle I ve II doğrudur.

Sağlık psikolojisi içindeki en gelişmiş ve en ana akım (psikolojiye hâkim olan bilgi ve pratikler) yaklaşım Klinik Temelli Sağlık Psikolojisi'dir.

Diğer yaklaşımlardan çok daha fazla disiplinler arası bir yaklaşım olan ve sağlık iletişimi, sağlık ekonomisi ve sağlık sosyolojisi gibi alanlardan beslenen sağlık psikolojisi yaklaşımı Kamu Temelli Sağlık Psikolojisi'dir.

Açık bir biçimde kolektivist ve korumacı değerlere sahip olan ve bunları araştırma ve uygulamanın temeli olarak gören yaklaşım Topluluk Temelli Sağlık Psikolojisi'dir.

İçsel kontrol odaklı insanlar olayların kendi davranışlarının sonuçları olduğuna ve dolayısıyla olayların üzerinde kontrolü olduğuna inanırlar.

İnsanların belirli bir şekilde davranırlarsa ne olacağına dair inançları eylem-sonuç beklentisidir. İnsanların maske taktıklarında Kovid-19'dan korunabileceklerine inanmaları buna örnektir.