SOSYAL PSİKOLOJİ II

Çevrenin insan yapısı olan parçası, kültürün tanımıdır.

Belirli bir kültürde ortaya çıkan sorunları araştırarak kültürel çoğunluk yoluyla globale ulaşmayı amaçlayan psikoloji alt disiplinine kültürel psikoloji denir.

Yerel psikolojiler ana akım psikolojiye (deneysel sosyal psikolojiye) tepki olarak ortaya çıkmıştır. Bu psikolojiler daha çok Batı dışı kültürlerde yaşayan araştırmacıların “kendi toplumsal ve kültürel öncüllerini daha yakından yansıtan bir bilim” geliştirme çabasını temsil eder.

Rokeach varlığın idealize edildiği ve kendisi değerli olduğu için benimsenen değerler ve değerli görülen duruma ulaşmak için araçsal olarak benimsenen değerler olarak değerleri ikiye ayırmıştır. Birinci grupta örneğin “eşitlik”, “özgürlük”, “mutluluk” gibi değerler sayılabilirken ikinci grupta “cesaret”, “nezaket”, “dürüstlük”, “sorumluluk” gibi değerler anılabilir. Dolayısıyla "cesaret" seçeneği doğrudur.

Schwartz’ın elli dört toplumdan öğretmenler ve öğrenciler arasından aldığı örneklemde yapmış olduğu çalışmada on tane değer ortaya çıkmış ve bunlar iki boyutta sınıflandırılmıştır: Bir boyut benliği yüceltmeye (güç, başarı, hedonizm) karşı benlik aşkınlığı (evrenselcilik, yardımseverlik). Diğer boyut ise muhafazakârlığa (konformite, güvenlik, gelenek) karşı değişime açık olmak (benlik doğrultusunda davranmak, uyarılma aramak). Dolayısıyla doğru cevap III ve IV'ü içeren seçenektir.

Güç mesafesi, bireycilik/toplulukçuluk, belirsizlikten kaçınma, erkeksilik/kadınsılık Hofstede’nin kültürel boyutları arasındadır. Doğru cevap güç mesafesi olmalıdır.

Ben ve ötekinin sınırlarının geçirgen olduğu ve ilişkisel benlik olarak da adlandırılan benlik türü karşılıklı bağımlı benliktir.

Hofstede’nin kültürel boyutları arasında işle ilgili hedeflere ve girişkenliğe vurgu yapma derecesine karşı kişiler arası hedeflere ve şefkatliliğe yapılan vurgunun derecesinin tanımlandığı boyut erkeksilik/kadınsılıktır.

Schwartz’ın elli dört toplumdan öğretmenler ve öğrenciler arasından aldığı örneklemde yapmış olduğu çalışmada on tane değer ortaya çıkmış ve bunlar iki boyutta sınıflandırılmıştır: Bir boyut benliği yüceltmeye (güç, başarı, hedonizm) karşı benlik aşkınlığı (evrenselcilik, yardımseverlik). Diğer boyut ise muhafazakârlığa (konformite, güvenlik, gelenek) karşı değişime açık olmak (benlik doğrultusunda davranmak, uyarılma aramak). Bu bilgiler ışığında I, II ve IV doğru ifadelerdir.

Birey ve toplumların görece istikrarlı bir şekilde tutumlarına yön veren anlayışlar tanımı değerlere aittir.

Kültür her yerde karşımıza çıkan ve farklı bağlamlarda farklı anlamlar içerecek şekilde kullanılan bir kavramdır. Sosyal bilimlerin hiçbiri bu kavram olmadan herhangi bir toplumsal ya da bireysel olguyu tanımlayamaz. Bu bağlamda çevrenin insan yapısı olan parçası kültür kavramıyla açıklandığından bu sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir.

Kağıtçıbaşı ve Berry (1989) kültürler arası psikolojiyi “bireysel psikolojik ve sosyal işlevselliklerin çeşitli kültürler ve etnik gruplar arasında benzerliklerinin ve farklılıklarının çalışılması” olarak tanımlamıştır. Kültürler arası psikologlar başlangıçta tüm kültürlerde geçerli olabilecek evrensel ilkeler aramaya çalışmışlardır. Bu yüzden de kültürler arası psikoloji geleneksel olarak Batılı teorilerin farklı kültürlerde test edilmesi çalışmaları yapmak anlamına gelmiştir. Kültürlerarası psikoloji, bireysel psikolojik ve sosyal fonksiyonellikler açısından kültürler arasında karşılaştırmalar yapan bir psikoloji disiplinini temsil ettiğinden bu sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

Kültürler arası psikolojideki değer araştırmalarını en çok etkileyen ve çok sayıda araştırma yapılmasına neden olan, bu çalışmalar değil, Hofstede’nin dev çalışması olmuştur. Hofstede (akt.Berry ve ark., 2002) uzun yıllar uluslararası bir şirkette (IBM) çalışmış ve elli ülkeden gelen altmış altı farklı milliyetten 116.000 kişiye değerler üzerinden hazırlanan bir ölçek uygulamıştır. Bu yüzden bu sorunun doğru yanıtı C seçeneğidir.

Güç mesafesi, bir toplumun ya da sosyal yapının üyelerinin güç dağıtımı ile ilgili düşüncelerinin sorgulandığı boyuttur. Bu boyutun gücün dengesiz dağıtıldığı ve eşit dağıtıldığını varsayan iki ucu vardır. Ölçeği dolduran kişilerin bu iki uçtan hangisine yakın oldukları bilgisine ulaşılır. Düşük güç mesafesi olan toplumlarda/kültürlerde bu boyutta öne çıkan değerler şöyle sıralanabilir: Toplumların eşitsizlik düzeyi düşüktür. İnsanların bağımlılık düzeyleri eşittir. Güç kullanmak yasaldır. Güçlüler ile güçsüzler uyum hâlindedir. Güçsüzler iş birliği yapar. Çocuklara aile bireyi gibi davranılır. Ayrıcalıklar ön plana çıkmaz. Yüksek güç mesafesi olan toplumların/kültürlerin bu boyutta öne çıkan değerleri şunlardır: Güçlülerin ayrıcalıkları belirgindir. Güçsüzler güçlülere bağımlıdır. Doğruyu ve yanlışı güçlü olan belirler. Güçlüler ile güçsüzler çatışma hâlindedir. Güçsüzler düşük düzeyde iş birliği yapar. Çocuklara itaat öğretilir. Bu sebeple bu sorunun doğru yanıtı D seçeneğidir.

Bireycilik/Toplulukçuluk, bireylerin gruba/topluma ne kadar ait hissettiklerinin sorgulandığı bir boyuttur. Bireycilik ucunda kişinin kendini toplumdan ayrı bir birey olarak görmesi, toplulukçuluk ucunda ise kişinin kendisini grubun/toplumun bir üyesi/parçası olarak görmesi söz konusudur. Bu boyutun kullanıldığı kültürler arası karşılaştırmalarda daha çok Kuzey Avrupa ülkeleri ve ABD bireyci uçtadır. Bu bireyci kültürlerde bireysel ihtiyaçlara ve başarılara çok önem verilir. Bu kültürlerde bireyler kendilerini bağımsız ve biricik görürler. Bunun tersine toplulukçu (kolektivist) kültürlerde bireyler kendilerini aile, kabile ya da ulus gibi toplulukların içinde tanımlarlar. Bu kültürlerde rekabetten çok iş birliğine önem verilir ve bireysel başarılardan çok grup başarıları önemlidir. Bu bakımdan bu sorunun doğru yanıtı E seçeneğidir.

Belirsizlikten kaçınma, toplumların değişimin çok hızlı olduğu, bilginin az ya da yetersiz olduğu durumlarda yaşanan belirsizlikten duydukları kaygı ya da tedirginliğin sorgulandığı boyuttur. Bir uç, belirsizliğe toleransın düşük olması, diğer uç ise belirsizliğe toleransın yüksek olmasıdır. Belirsizliği kabul etme kapasitesi düşük olan toplumlarda kaygı yüksektir ve bu yüzden formel kuralların koyulmasına ihtiyaç duyulur. Bu sebeple bu sorunun doğru yanıtı E seçeneğidir.

Erkeksilik/kadınsılık, işle ilgili hedeflere (para kazanma, yükselme) ve girişkenliğe vurgu yapma derecesine karşı kişiler arası hedeflere (arkadaşça atmosfer, patronla iyi anlaşmak) ve şefkatliliğe yapılan vurgunun derecesinin tanımlandığı bir boyuttur. “Girişkenlik”, “iddiacılık”, “rekabet”, “hırs” gibi değerler “erkeksi”; “eşitlik”, “dayanışma”, “nezaket”, “merhamet” gibi değerler “kadınsı” değerler olarak tanımlanmıştır. Bu yüzden bu sorunun doğru yanıtı D seçeneğidir.

Uzun ve Kısa Döneme Yönelme/Zaman Yönelimi, toplumların veya sosyal organizasyonların zaman ufuklarının sorgulandığı ve geleceğe yönelik kısa veya uzun vadeli hedef ya da planlarının ölçüldüğü boyuttur. Bir uç uzun döneme yönelme, diğer uç kısa döneme yönelmeyle betimlenir. Buna göre kısa döneme yönelik kültür, statik ve geçmiş ya da şimdiki zamana odaklanan dar bir bakış açısını temsil eder. Uzun döneme yönelik kültür ise dinamik ve geleceğe yönelik daha geniş bakış açısını kapsar. Uzun dönem odaklı toplumlar/kültürler ya da sosyal organizasyonlar geleceğe yönelik planlarına göre çıkarlarını belirlemekte ve değerler de bu çıkarlarla şekillenmektedir. Bunun tersine kısa dönem odaklılık daha çok geçmişe ve şimdiye vurgu yapar. Bu tür kültürlerde geçmişten gelen değerlere saygı ve şu andaki toplumsal sorumluluklar önem taşır. bu yüzden bu sorunun doğru yanıtı C seçeneğidir.

Heveslilik/Kendini Kısıtlama, toplumdaki bireylerin istek ve heveslerini gerçekleştirmede kendilerini ne derece özgür bıraktıkları ya da kısıtladıklarının sorgulandığı boyuttur. Bir uçta toplumdaki bireyler heves ve istekler açısından kendilerini görece daha özgür bırakmakta, diğer uçta bu heves ve istekleri kısıtlayan ve katı kurallarla kontrol altına alan eğilim vardır. Bu sebeple bu sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

Karşılıklı Bağımlı Benlik Özellikleri şu başlıklarda özetlenebilir:

Yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, iş birliği yapma karşılıklı bağımlı benliğin özelliklerinden birisi olduğundan bu sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir.